|
1
dattvā tu saha vaidehyā brāhmaṇebhyo dhanaṃ bahu jagmatuḥ pitaraṃ draṣṭuṃ sītayā saha rāghavau 2 tato gṛhīte duṣprekṣye aśobhetāṃ tadāyudhe mālādāmabhir āsakte sītayā samalaṃkṛte 3 tataḥ prāsādaharmyāṇi vimānaśikharāṇi ca adhiruhya janaḥ śrīmān udāsīno vyalokayat 4 na hi rathyāḥ sma śakyante gantuṃ bahujanākulāḥ āruhya tasmāt prāsādān dīnāḥ paśyanti rāghavam 5 padātiṃ varjitacchatraṃ rāmaṃ dṛṣṭvā tadā janāḥ ūcur bahuvidhā vācaḥ śokopahatacetasaḥ 6 yaṃ yāntam anuyāti sma caturaṅgabalaṃ mahat tam ekaṃ sītayā sārdham anuyāti sma lakṣmaṇaḥ 7 aiśvaryasya rasajñaḥ san kāmināṃ caiva kāmadaḥ necchaty evānṛtaṃ kartuṃ pitaraṃ dharmagauravāt 8 yā na śakyā purā draṣṭuṃ bhūtair ākāśagair api tām adya sītāṃ paśyanti rājamārgagatā janāḥ 9 aṅgarāgocitāṃ sītāṃ raktacandana sevinīm varṣam uṣṇaṃ ca śītaṃ ca neṣyaty āśu vivarṇatām 10 adya nūnaṃ daśarathaḥ sattvam āviśya bhāṣate na hi rājā priyaṃ putraṃ vivāsayitum arhati 11 nirguṇasyāpi putrasyā kāthaṃ syād vipravāsanam kiṃ punar yasya loko 'yaṃ jito vṛttena kevalam 12 ānṛśaṃsyam anukrośaḥ śrutaṃ śīlaṃ damaḥ śamaḥ rāghavaṃ śobhayanty ete ṣaḍguṇāḥ puruṣottamam 13 tasmāt tasyopaghātena prajāḥ paramapīḍitāḥ audakānīva sattvāni grīṣme salilasaṃkṣayāt 14 pīḍayā pīḍitaṃ sarvaṃ jagad asya jagatpateḥ mūlasyevopaghātena vṛkṣaḥ puṣpaphalopagaḥ 15 te lakṣmaṇa iva kṣipraṃ sapatnyaḥ sahabāndhavāḥ gacchantam anugacchāmo yena gacchati rāghavaḥ 16 udyānāni parityajya kṣetrāṇi ca gṛhāṇi ca ekaduḥkhasukhā rāmam anugacchāma dhārmikam 17 samuddhṛtanidhānāni paridhvastājirāṇi ca upāttadhanadhānyāni hṛtasārāṇi sarvaśaḥ 18 rajasābhyavakīrṇāni parityaktāni daivataiḥ asmattyaktāni veśmāni kaikeyī pratipadyatām 19 vanaṃ nagaram evāstu yena gacchati rāghavaḥ asmābhiś ca parityaktaṃ puraṃ saṃpadyatāṃ vanam 20 bilāni daṃṣṭriṇaḥ sarve sānūni mṛgapakṣiṇaḥ asmattyaktaṃ prapadyantāṃ sevyamānaṃ tyajantu ca 21 ity evaṃ vividhā vāco nānājanasamīritāḥ śuśrāva rāmaḥ śrutvā ca na vicakre 'sya mānasaṃ 22 pratīkṣamāṇo 'bhijanaṃ tadārtam; anārtarūpaḥ prahasann ivātha jagāma rāmaḥ pitaraṃ didṛkṣuḥ; pitur nideśaṃ vidhivac cikīrṣuḥ 23 tat pūrvam aikṣvākasuto mahātmā; rāmo gamiṣyan vanam ārtarūpam vyatiṣṭhata prekṣya tadā sumantraṃ; pitur mahātmā pratihāraṇārtham 24 pitur nideśena tu dharmavatsalo; vanapraveśe kṛtabuddhiniścayaḥ sa rāghavaḥ prekṣya sumantram abravīn; nivedayasvāgamanaṃ nṛpāya me |
1
थत्त्वा तु सह वैथेह्या बराह्मणेभ्यॊ धनं बहु जग्मतुः पितरं थरष्टुं सीतया सह राघवौ 2 ततॊ गृहीते थुष्प्रेक्ष्ये अशॊभेतां तथायुधे मालाथामभिर आसक्ते सीतया समलंकृते 3 ततः परासाथहर्म्याणि विमानशिखराणि च अधिरुह्य जनः शरीमान उथासीनॊ वयलॊकयत 4 न हि रद्याः सम शक्यन्ते गन्तुं बहुजनाकुलाः आरुह्य तस्मात परासाथान थीनाः पश्यन्ति राघवम 5 पथातिं वर्जितच्छत्रं रामं थृष्ट्वा तथा जनाः ऊचुर बहुविधा वाचः शॊकॊपहतचेतसः 6 यं यान्तम अनुयाति सम चतुरङ्गबलं महत तम एकं सीतया सार्धम अनुयाति सम लक्ष्मणः 7 ऐश्वर्यस्य रसज्ञः सन कामिनां चैव कामथः नेच्छत्य एवानृतं कर्तुं पितरं धर्मगौरवात 8 या न शक्या पुरा थरष्टुं भूतैर आकाशगैर अपि ताम अथ्य सीतां पश्यन्ति राजमार्गगता जनाः 9 अङ्गरागॊचितां सीतां रक्तचन्थन सेविनीम वर्षम उष्णं च शीतं च नेष्यत्य आशु विवर्णताम 10 अथ्य नूनं थशरदः सत्त्वम आविश्य भाषते न हि राजा परियं पुत्रं विवासयितुम अर्हति 11 निर्गुणस्यापि पुत्रस्या कादं सयाथ विप्रवासनम किं पुनर यस्य लॊकॊ ऽयं जितॊ वृत्तेन केवलम 12 आनृशंस्यम अनुक्रॊशः शरुतं शीलं थमः शमः राघवं शॊभयन्त्य एते षड्गुणाः पुरुषॊत्तमम 13 तस्मात तस्यॊपघातेन परजाः परमपीडिताः औथकानीव सत्त्वानि गरीष्मे सलिलसंक्षयात 14 पीडया पीडितं सर्वं जगथ अस्य जगत्पतेः मूलस्येवॊपघातेन वृक्षः पुष्पफलॊपगः 15 ते लक्ष्मण इव कषिप्रं सपत्न्यः सहबान्धवाः गच्छन्तम अनुगच्छामॊ येन गच्छति राघवः 16 उथ्यानानि परित्यज्य कषेत्राणि च गृहाणि च एकथुःखसुखा रामम अनुगच्छाम धार्मिकम 17 समुथ्धृतनिधानानि परिध्वस्ताजिराणि च उपात्तधनधान्यानि हृतसाराणि सर्वशः 18 रजसाभ्यवकीर्णानि परित्यक्तानि थैवतैः अस्मत्त्यक्तानि वेश्मानि कैकेयी परतिपथ्यताम 19 वनं नगरम एवास्तु येन गच्छति राघवः अस्माभिश च परित्यक्तं पुरं संपथ्यतां वनम 20 बिलानि थंष्ट्रिणः सर्वे सानूनि मृगपक्षिणः अस्मत्त्यक्तं परपथ्यन्तां सेव्यमानं तयजन्तु च 21 इत्य एवं विविधा वाचॊ नानाजनसमीरिताः शुश्राव रामः शरुत्वा च न विचक्रे ऽसय मानसं 22 परतीक्षमाणॊ ऽभिजनं तथार्तम; अनार्तरूपः परहसन्न इवाद जगाम रामः पितरं थिथृक्षुः; पितुर निथेशं विधिवच चिकीर्षुः 23 तत पूर्वम ऐक्ष्वाकसुतॊ महात्मा; रामॊ गमिष्यन वनम आर्तरूपम वयतिष्ठत परेक्ष्य तथा सुमन्त्रं; पितुर महात्मा परतिहारणार्दम 24 पितुर निथेशेन तु धर्मवत्सलॊ; वनप्रवेशे कृतबुथ्धिनिश्चयः स राघवः परेक्ष्य सुमन्त्रम अब्रवीन; निवेथयस्वागमनं नृपाय मे |