|
1
tam apratimatejobhyāṃ bhrātṛbhyāṃ romaharṣaṇam vismitāḥ saṃgamaṃ prekṣya samavetā maharṣayaḥ 2 antarhitās tv ṛṣigaṇāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ tau bhrātarau mahātmānau kākutsthau praśaśaṃsire 3 sa dhanyo yasya putrau dvau dharmajñau dharmavikramau śrutvā vayaṃ hi saṃbhāṣām ubhayoḥ spṛhayāmahe 4 tatas tv ṛṣigaṇāḥ kṣipraṃ daśagrīvavadhaiṣiṇaḥ bharataṃ rājaśārdūlam ity ūcuḥ saṃgatā vacaḥ 5 kule jāta mahāprājña mahāvṛtta mahāyaśaḥ grāhyaṃ rāmasya vākyaṃ te pitaraṃ yady avekṣase 6 sadānṛṇam imaṃ rāmaṃ vayam icchāmahe pituḥ anṛṇatvāc ca kaikeyyāḥ svargaṃ daśaratho gataḥ 7 etāvad uktvā vacanaṃ gandharvāḥ samaharṣayaḥ rājarṣayaś caiva tathā sarve svāṃ svāṃ gatiṃ gatāḥ 8 hlāditas tena vākyena śubhena śubhadarśanaḥ rāmaḥ saṃhṛṣṭavadanas tān ṛṣīn abhyapūjayat 9 srastagātras tu bharataḥ sa vācā sajjamānayā kṛtāñjalir idaṃ vākyaṃ rāghavaṃ punar abravīt 10 rājadharmam anuprekṣya kuladharmānusaṃtatim kartum arhasi kākutstha mama mātuś ca yācanām 11 rakṣituṃ sumahad rājyam aham ekas tu notsahe paurajānapadāṃś cāpi raktān rañjayituṃ tathā 12 jñātayaś ca hi yodhāś ca mitrāṇi suhṛdaś ca naḥ tvām eva pratikāṅkṣante parjanyam iva karṣakāḥ 13 idaṃ rājyaṃ mahāprājña sthāpaya pratipadya hi śaktimān asi kākutstha lokasya paripālane 14 ity uktvā nyapatad bhrātuḥ pādayor bharatas tadā bhṛśaṃ saṃprārthayām āsa rāmam evaṃ priyaṃ vadaḥ 15 tam aṅke bhrātaraṃ kṛtvā rāmo vacanam abravīt śyāmaṃ nalinapatrākṣaṃ mattahaṃsasvaraḥ svayam 16 āgatā tvām iyaṃ buddhiḥ svajā vainayikī ca yā bhṛśam utsahase tāta rakṣituṃ pṛthivīm api 17 amātyaiś ca suhṛdbhiś ca buddhimadbhiś ca mantribhiḥ sarvakāryāṇi saṃmantrya sumahānty api kāraya 18 lakṣmīś candrād apeyād vā himavān vā himaṃ tyajet atīyāt sāgaro velāṃ na pratijñām ahaṃ pituḥ 19 kāmād vā tāta lobhād vā mātrā tubhyam idaṃ kṛtam na tan manasi kartavyaṃ vartitavyaṃ ca mātṛvat 20 evaṃ bruvāṇaṃ bharataḥ kausalyāsutam abravīt tejasādityasaṃkāśaṃ pratipaccandradarśanam 21 adhirohārya pādābhyāṃ pāduke hemabhūṣite ete hi sarvalokasya yogakṣemaṃ vidhāsyataḥ 22 so 'dhiruhya naravyāghraḥ pāduke hy avaruhya ca prāyacchat sumahātejā bharatāya mahātmane 23 sa pāduke te bharataḥ pratāpavān; svalaṃkṛte saṃparigṛhya dharmavit pradakṣiṇaṃ caiva cakāra rāghavaṃ; cakāra caivottamanāgamūrdhani 24 athānupūrvyāt pratipūjya taṃ janaṃ; gurūṃś ca mantriprakṛtīs tathānujau vyasarjayad rāghavavaṃśavardhanaḥ; sthitaḥ svadharme himavān ivācalaḥ 25 taṃ mātaro bāṣpagṛhītakaṇṭho; duḥkhena nāmantrayituṃ hi śekuḥ sa tv eva mātṝr abhivādya sarvā; rudan kuṭīṃ svāṃ praviveśa rāmaḥ |
1
तम अप्रतिमतेजॊभ्यां भरातृभ्यां रॊमहर्षणम विस्मिताः संगमं परेक्ष्य समवेता महर्षयः 2 अन्तर्हितास तव ऋषिगणाः सिथ्धाश च परमर्षयः तौ भरातरौ महात्मानौ काकुत्स्दौ परशशंसिरे 3 स धन्यॊ यस्य पुत्रौ थवौ धर्मज्ञौ धर्मविक्रमौ शरुत्वा वयं हि संभाषाम उभयॊः सपृहयामहे 4 ततस तव ऋषिगणाः कषिप्रं थशग्रीववधैषिणः भरतं राजशार्थूलम इत्य ऊचुः संगता वचः 5 कुले जात महाप्राज्ञ महावृत्त महायशः गराह्यं रामस्य वाक्यं ते पितरं यथ्य अवेक्षसे 6 सथानृणम इमं रामं वयम इच्छामहे पितुः अनृणत्वाच च कैकेय्याः सवर्गं थशरदॊ गतः 7 एतावथ उक्त्वा वचनं गन्धर्वाः समहर्षयः राजर्षयश चैव तदा सर्वे सवां सवां गतिं गताः 8 हलाथितस तेन वाक्येन शुभेन शुभथर्शनः रामः संहृष्टवथनस तान ऋषीन अभ्यपूजयत 9 सरस्तगात्रस तु भरतः स वाचा सज्जमानया कृताञ्जलिर इथं वाक्यं राघवं पुनर अब्रवीत 10 राजधर्मम अनुप्रेक्ष्य कुलधर्मानुसंततिम कर्तुम अर्हसि काकुत्स्द मम मातुश च याचनाम 11 रक्षितुं सुमहथ राज्यम अहम एकस तु नॊत्सहे पौरजानपथांश चापि रक्तान रञ्जयितुं तदा 12 जञातयश च हि यॊधाश च मित्राणि सुहृथश च नः तवाम एव परतिकाङ्क्षन्ते पर्जन्यम इव कर्षकाः 13 इथं राज्यं महाप्राज्ञ सदापय परतिपथ्य हि शक्तिमान असि काकुत्स्द लॊकस्य परिपालने 14 इत्य उक्त्वा नयपतथ भरातुः पाथयॊर भरतस तथा भृशं संप्रार्दयाम आस रामम एवं परियं वथः 15 तम अङ्के भरातरं कृत्वा रामॊ वचनम अब्रवीत शयामं नलिनपत्राक्षं मत्तहंसस्वरः सवयम 16 आगता तवाम इयं बुथ्धिः सवजा वैनयिकी च या भृशम उत्सहसे तात रक्षितुं पृदिवीम अपि 17 अमात्यैश च सुहृथ्भिश च बुथ्धिमथ्भिश च मन्त्रिभिः सर्वकार्याणि संमन्त्र्य सुमहान्त्य अपि कारय 18 लक्ष्मीश चन्थ्राथ अपेयाथ वा हिमवान वा हिमं तयजेत अतीयात सागरॊ वेलां न परतिज्ञाम अहं पितुः 19 कामाथ वा तात लॊभाथ वा मात्रा तुभ्यम इथं कृतम न तन मनसि कर्तव्यं वर्तितव्यं च मातृवत 20 एवं बरुवाणं भरतः कौसल्यासुतम अब्रवीत तेजसाथित्यसंकाशं परतिपच्चन्थ्रथर्शनम 21 अधिरॊहार्य पाथाभ्यां पाथुके हेमभूषिते एते हि सर्वलॊकस्य यॊगक्षेमं विधास्यतः 22 सॊ ऽधिरुह्य नरव्याघ्रः पाथुके हय अवरुह्य च परायच्छत सुमहातेजा भरताय महात्मने 23 स पाथुके ते भरतः परतापवान; सवलंकृते संपरिगृह्य धर्मवित परथक्षिणं चैव चकार राघवं; चकार चैवॊत्तमनागमूर्धनि 24 अदानुपूर्व्यात परतिपूज्य तं जनं; गुरूंश च मन्त्रिप्रकृतीस तदानुजौ वयसर्जयथ राघववंशवर्धनः; सदितः सवधर्मे हिमवान इवाचलः 25 तं मातरॊ बाष्पगृहीतकण्ठॊ; थुःखेन नामन्त्रयितुं हि शेकुः स तव एव मातॄर अभिवाथ्य सर्वा; रुथन कुटीं सवां परविवेश रामः |