|
1
kṛtvaivam udakaṃ tasmai prasthitau rāghavau tadā avekṣantau vane sītāṃ paścimāṃ jagmatur diśam 2 tāṃ diśaṃ dakṣiṇāṃ gatvā śaracāpāsidhāriṇau aviprahatam aikṣvākau panthānaṃ pratipedatuḥ 3 gulmair vṛkṣaiś ca bahubhir latābhiś ca praveṣṭitam āvṛtaṃ sarvato durgaṃ gahanaṃ ghoradarśanam 4 vyatikramya tu vegena gṛhītvā dakṣiṇāṃ diśam subhīmaṃ tan mahāraṇyaṃ vyatiyātau mahābalau 5 tataḥ paraṃ janasthānāt trikrośaṃ gamya rāghavau krauñcāraṇyaṃ viviśatur gahanaṃ tau mahaujasau 6 nānāmeghaghanaprakhyaṃ prahṛṣṭam iva sarvataḥ nānāvarṇaiḥ śubhaiḥ puṣpair mṛgapakṣigaṇair yutam 7 didṛkṣamāṇau vaidehīṃ tad vanaṃ tau vicikyatuḥ tatra tatrāvatiṣṭhantau sītāharaṇakarśitau 8 lakṣmaṇas tu mahātejāḥ sattvavāñ śīlavāñ śuciḥ abravīt prāñjalir vākyaṃ bhrātaraṃ dīptatejasaṃ 9 spandate me dṛḍhaṃ bāhur udvignam iva me manaḥ prāyaśaś cāpy aniṣṭāni nimittāny upalakṣaye 10 tasmāt sajjībhavārya tvaṃ kuruṣva vacanaṃ hitam mamaiva hi nimittāni sadyaḥ śaṃsanti saṃbhramam 11 eṣa vañculako nāma pakṣī paramadāruṇaḥ āvayor vijayaṃ yuddhe śaṃsann iva vinardati 12 tayor anveṣator evaṃ sarvaṃ tad vanam ojasā saṃjajñe vipulaḥ śabdaḥ prabhañjann iva tad vanam 13 saṃveṣṭitam ivātyarthaṃ gahanaṃ mātariśvanā vanasya tasya śabdo 'bhūd divam āpūrayann iva 14 taṃ śabdaṃ kāṅkṣamāṇas tu rāmaḥ kakṣe sahānujaḥ dadarśa sumahākāyaṃ rākṣasaṃ vipulorasaṃ 15 āsedatus tatas tatra tāv ubhau pramukhe sthitam vivṛddham aśirogrīvaṃ kabandham udare mukham 16 romabhir nicitais tīkṣṇair mahāgirim ivocchritam nīlameghanibhaṃ raudraṃ meghastanitaniḥsvanam 17 mahāpakṣmeṇa piṅgena vipulenāyatena ca ekenorasi ghoreṇa nayanenāśudarśinā 18 mahādaṃṣṭropapannaṃ taṃ lelihānaṃ mahāmukham bhakṣayantaṃ mahāghorān ṛkṣasiṃhamṛgadvipān 19 ghorau bhujau vikurvāṇam ubhau yojanam āyatau karābhyāṃ vividhān gṛhya ṛṣkān pakṣigaṇān mṛgān 20 ākarṣantaṃ vikarṣantam anekān mṛgayūthapān sthitam āvṛtya panthānaṃ tayor bhrātroḥ prapannayoḥ 21 atha tau samatikramya krośamātre dadarśatuḥ mahāntaṃ dāruṇaṃ bhīmaṃ kabandhaṃ bhujasaṃvṛtam 22 sa mahābāhur atyarthaṃ prasārya vipulau bhujau jagrāha sahitāv eva rāghavau pīḍayan balāt 23 khaḍginau dṛḍhadhanvānau tigmatejau mahābhujau bhrātarau vivaśaṃ prāptau kṛṣyamāṇau mahābalau 24 tāv uvāca mahābāhuḥ kabandho dānavottamaḥ kau yuvāṃ vṛṣabhaskandhau mahākhaḍgadhanurdharau 25 ghoraṃ deśam imaṃ prāptau mama bhakṣāv upasthitau vadataṃ kāryam iha vāṃ kimarthaṃ cāgatau yuvām 26 imaṃ deśam anuprāptau kṣudhārtasyeha tiṣṭhataḥ sabāṇacāpakhaḍgau ca tīkṣṇaśṛṅgāv ivarṣabhau mamāsyam anusaṃprāptau durlabhaṃ jīvitaṃ punaḥ 27 tasya tadvacanaṃ śrutvā kabandhasya durātmanaḥ uvāca lakṣmaṇaṃ rāmo mukhena pariśuṣyatā 28 kṛcchrāt kṛcchrataraṃ prāpya dāruṇaṃ satyavikrama vyasanaṃ jīvitāntāya prāptam aprāpya tāṃ priyām 29 kālasya sumahad vīryaṃ sarvabhūteṣu lakṣmaṇa tvāṃ ca māṃ ca naravyāghra vyasanaiḥ paśya mohitau nātibhāro 'sti daivasya sarvabhuteṣu lakṣmaṇa 30 śūrāś ca balavantaś ca kṛtāstrāś ca raṇājire kālābhipannāḥ sīdanti yathā vālukasetavaḥ 31 iti bruvāṇo dṛḍhasatyavikramo; mahāyaśā dāśarathiḥ pratāpavān avekṣya saumitrim udagravikramaṃ; sthirāṃ tadā svāṃ matim ātmanākarot |
1
कृत्वैवम उथकं तस्मै परस्दितौ राघवौ तथा अवेक्षन्तौ वने सीतां पश्चिमां जग्मतुर थिशम 2 तां थिशं थक्षिणां गत्वा शरचापासिधारिणौ अविप्रहतम ऐक्ष्वाकौ पन्दानं परतिपेथतुः 3 गुल्मैर वृक्षैश च बहुभिर लताभिश च परवेष्टितम आवृतं सर्वतॊ थुर्गं गहनं घॊरथर्शनम 4 वयतिक्रम्य तु वेगेन गृहीत्वा थक्षिणां थिशम सुभीमं तन महारण्यं वयतियातौ महाबलौ 5 ततः परं जनस्दानात तरिक्रॊशं गम्य राघवौ करौञ्चारण्यं विविशतुर गहनं तौ महौजसौ 6 नानामेघघनप्रख्यं परहृष्टम इव सर्वतः नानावर्णैः शुभैः पुष्पैर मृगपक्षिगणैर युतम 7 थिथृक्षमाणौ वैथेहीं तथ वनं तौ विचिक्यतुः तत्र तत्रावतिष्ठन्तौ सीताहरणकर्शितौ 8 लक्ष्मणस तु महातेजाः सत्त्ववाञ शीलवाञ शुचिः अब्रवीत पराञ्जलिर वाक्यं भरातरं थीप्ततेजसं 9 सपन्थते मे थृढं बाहुर उथ्विग्नम इव मे मनः परायशश चाप्य अनिष्टानि निमित्तान्य उपलक्षये 10 तस्मात सज्जीभवार्य तवं कुरुष्व वचनं हितम ममैव हि निमित्तानि सथ्यः शंसन्ति संभ्रमम 11 एष वञ्चुलकॊ नाम पक्षी परमथारुणः आवयॊर विजयं युथ्धे शंसन्न इव विनर्थति 12 तयॊर अन्वेषतॊर एवं सर्वं तथ वनम ओजसा संजज्ञे विपुलः शब्थः परभञ्जन्न इव तथ वनम 13 संवेष्टितम इवात्यर्दं गहनं मातरिश्वना वनस्य तस्य शब्थॊ ऽभूथ थिवम आपूरयन्न इव 14 तं शब्थं काङ्क्षमाणस तु रामः कक्षे सहानुजः थथर्श सुमहाकायं राक्षसं विपुलॊरसं 15 आसेथतुस ततस तत्र ताव उभौ परमुखे सदितम विवृथ्धम अशिरॊग्रीवं कबन्धम उथरे मुखम 16 रॊमभिर निचितैस तीक्ष्णैर महागिरिम इवॊच्छ्रितम नीलमेघनिभं रौथ्रं मेघस्तनितनिःस्वनम 17 महापक्ष्मेण पिङ्गेन विपुलेनायतेन च एकेनॊरसि घॊरेण नयनेनाशुथर्शिना 18 महाथंष्ट्रॊपपन्नं तं लेलिहानं महामुखम भक्षयन्तं महाघॊरान ऋक्षसिंहमृगथ्विपान 19 घॊरौ भुजौ विकुर्वाणम उभौ यॊजनम आयतौ कराभ्यां विविधान गृह्य ऋष्कान पक्षिगणान मृगान 20 आकर्षन्तं विकर्षन्तम अनेकान मृगयूदपान सदितम आवृत्य पन्दानं तयॊर भरात्रॊः परपन्नयॊः 21 अद तौ समतिक्रम्य करॊशमात्रे थथर्शतुः महान्तं थारुणं भीमं कबन्धं भुजसंवृतम 22 स महाबाहुर अत्यर्दं परसार्य विपुलौ भुजौ जग्राह सहिताव एव राघवौ पीडयन बलात 23 खड्गिनौ थृढधन्वानौ तिग्मतेजौ महाभुजौ भरातरौ विवशं पराप्तौ कृष्यमाणौ महाबलौ 24 ताव उवाच महाबाहुः कबन्धॊ थानवॊत्तमः कौ युवां वृषभस्कन्धौ महाखड्गधनुर्धरौ 25 घॊरं थेशम इमं पराप्तौ मम भक्षाव उपस्दितौ वथतं कार्यम इह वां किमर्दं चागतौ युवाम 26 इमं थेशम अनुप्राप्तौ कषुधार्तस्येह तिष्ठतः सबाणचापखड्गौ च तीक्ष्णशृङ्गाव इवर्षभौ ममास्यम अनुसंप्राप्तौ थुर्लभं जीवितं पुनः 27 तस्य तथ्वचनं शरुत्वा कबन्धस्य थुरात्मनः उवाच लक्ष्मणं रामॊ मुखेन परिशुष्यता 28 कृच्छ्रात कृच्छ्रतरं पराप्य थारुणं सत्यविक्रम वयसनं जीवितान्ताय पराप्तम अप्राप्य तां परियाम 29 कालस्य सुमहथ वीर्यं सर्वभूतेषु लक्ष्मण तवां च मां च नरव्याघ्र वयसनैः पश्य मॊहितौ नातिभारॊ ऽसति थैवस्य सर्वभुतेषु लक्ष्मण 30 शूराश च बलवन्तश च कृतास्त्राश च रणाजिरे कालाभिपन्नाः सीथन्ति यदा वालुकसेतवः 31 इति बरुवाणॊ थृढसत्यविक्रमॊ; महायशा थाशरदिः परतापवान अवेक्ष्य सौमित्रिम उथग्रविक्रमं; सदिरां तथा सवां मतिम आत्मनाकरॊत |