|
1
tataḥ krodhasamāviṣṭaṃ saṃrabdhaṃ tam upāgatam ahaṃ prasādayāṃ cakre bhrātaraṃ priyakāmyayā 2 diṣṭyāsi kuśalī prāpto nihataś ca tvayā ripuḥ anāthasya hi me nāthas tvam eko 'nāthanandanaḥ 3 idaṃ bahuśalākaṃ te pūrṇacandram ivoditam chatraṃ savālavyajanaṃ pratīcchasva mayodyatam 4 tvam eva rājā mānārhaḥ sadā cāhaṃ yathāpurā nyāsabhūtam idaṃ rājyaṃ tava niryātayāmy aham 5 mā ca roṣaṃ kṛthāḥ saumya mayi śatrunibarhaṇa yāce tvāṃ śirasā rājan mayā baddho 'yam añjaliḥ 6 balād asmi samāgamya mantribhiḥ puravāsibhiḥ rājabhāve niyukto 'haṃ śūnyadeśajigīṣayā 7 snigdham evaṃ bruvāṇaṃ māṃ sa tu nirbhartsya vānaraḥ dhik tvām iti ca mām uktvā bahu tat tad uvāca ha 8 prakṛtīś ca samānīya mantriṇaś caiva saṃmatān mām āha suhṛdāṃ madhye vākyaṃ paramagarhitam 9 viditaṃ vo yathā rātrau māyāvī sa mahāsuraḥ māṃ samāhvayata krūro yuddhākāṅkṣī sudurmatiḥ 10 tasya tad garjitaṃ śrutvā niḥsṛto 'haṃ nṛpālayāt anuyātaś ca māṃ tūrṇam ayaṃ bhrātā sudāruṇaḥ 11 sa tu dṛṣṭvaiva māṃ rātrau sadvitīyaṃ mahābalaḥ prādravad bhayasaṃtrasto vīkṣyāvāṃ tam anudrutau anudrutas tu vegena praviveśa mahābilam 12 taṃ praviṣṭaṃ viditvā tu sughoraṃ sumahad bilam ayam ukto 'tha me bhrātā mayā tu krūradarśanaḥ 13 ahatvā nāsti me śaktiḥ pratigantum itaḥ purīm biladvāri pratīkṣa tvaṃ yāvad enaṃ nihanmy aham 14 sthito 'yam iti matvā tu praviṣṭo 'haṃ durāsadam taṃ ca me mārgamāṇasya gataḥ saṃvatsaras tadā 15 sa tu dṛṣṭo mayā śatrur anirvedād bhayāvahaḥ nihataś ca mayā tatra so 'suro bandhubhiḥ saha 16 tasyāsyāt tu pravṛttena rudhiraugheṇa tad bilam pūrṇam āsīd durākrāmaṃ stanatas tasya bhūtale 17 sūdayitvā tu taṃ śatruṃ vikrāntaṃ dundubheḥ sutam niṣkrāmann eva paśyāmi bilasya pihitaṃ mukham 18 vikrośamānasya tu me sugrīveti punaḥ punaḥ yadā prativaco nāsti tato 'haṃ bhṛśaduḥkhitaḥ 19 pādaprahārais tu mayā bahuśas tad vidāritam tato 'haṃ tena niṣkramya yathā punar upāgataḥ 20 tatrānenāsmi saṃruddho rājyaṃ mārgayatātmanaḥ sugrīveṇa nṛśaṃsena vismṛtya bhrātṛsauhṛdam 21 evam uktvā tu māṃ tatra vastreṇaikena vānaraḥ tadā nirvāsayām āsa vālī vigatasādhvasaḥ 22 tenāham apaviddhaś ca hṛtadāraś ca rāghava tadbhayāc ca mahīkṛtsnā krānteyaṃ savanārṇavā 23 ṛśyamūkaṃ girivaraṃ bhāryāharaṇaduḥkhitaḥ praviṣṭo 'smi durādharṣaṃ vālinaḥ kāraṇāntare 24 etat te sarvam ākhyātaṃ vairānukathanaṃ mahat anāgasā mayā prāptaṃ vyasanaṃ paśya rāghava 25 vālinas tu bhayārtasya sarvalokābhayaṃkara kartum arhasi me vīra prasādaṃ tasya nigrahāt 26 evam uktaḥ sa tejasvī dharmajño dharmasaṃhitam vacanaṃ vaktum ārebhe sugrīvaṃ prahasann iva 27 amoghāḥ sūryasaṃkāśā mameme niśitāḥ śarāḥ tasmin vālini durvṛtte patiṣyanti ruṣānvitāḥ 28 yāvat taṃ na hi paśyeyaṃ tava bhāryāpahāriṇam tāvat sa jīvet pāpātmā vālī cāritradūṣakaḥ 29 ātmānumānāt paśyāmi magnaṃ tvāṃ śokasāgare tvām ahaṃ tārayiṣyāmi kāmaṃ prāpsyasi puṣkalam |
1
ततः करॊधसमाविष्टं संरब्धं तम उपागतम अहं परसाथयां चक्रे भरातरं परियकाम्यया 2 थिष्ट्यासि कुशली पराप्तॊ निहतश च तवया रिपुः अनादस्य हि मे नादस तवम एकॊ ऽनादनन्थनः 3 इथं बहुशलाकं ते पूर्णचन्थ्रम इवॊथितम छत्रं सवालव्यजनं परतीच्छस्व मयॊथ्यतम 4 तवम एव राजा मानार्हः सथा चाहं यदापुरा नयासभूतम इथं राज्यं तव निर्यातयाम्य अहम 5 मा च रॊषं कृदाः सौम्य मयि शत्रुनिबर्हण याचे तवां शिरसा राजन मया बथ्धॊ ऽयम अञ्जलिः 6 बलाथ अस्मि समागम्य मन्त्रिभिः पुरवासिभिः राजभावे नियुक्तॊ ऽहं शून्यथेशजिगीषया 7 सनिग्धम एवं बरुवाणं मां स तु निर्भर्त्स्य वानरः धिक तवाम इति च माम उक्त्वा बहु तत तथ उवाच ह 8 परकृतीश च समानीय मन्त्रिणश चैव संमतान माम आह सुहृथां मध्ये वाक्यं परमगर्हितम 9 विथितं वॊ यदा रात्रौ मायावी स महासुरः मां समाह्वयत करूरॊ युथ्धाकाङ्क्षी सुथुर्मतिः 10 तस्य तथ गर्जितं शरुत्वा निःसृतॊ ऽहं नृपालयात अनुयातश च मां तूर्णम अयं भराता सुथारुणः 11 स तु थृष्ट्वैव मां रात्रौ सथ्वितीयं महाबलः पराथ्रवथ भयसंत्रस्तॊ वीक्ष्यावां तम अनुथ्रुतौ अनुथ्रुतस तु वेगेन परविवेश महाबिलम 12 तं परविष्टं विथित्वा तु सुघॊरं सुमहथ बिलम अयम उक्तॊ ऽद मे भराता मया तु करूरथर्शनः 13 अहत्वा नास्ति मे शक्तिः परतिगन्तुम इतः पुरीम बिलथ्वारि परतीक्ष तवं यावथ एनं निहन्म्य अहम 14 सदितॊ ऽयम इति मत्वा तु परविष्टॊ ऽहं थुरासथम तं च मे मार्गमाणस्य गतः संवत्सरस तथा 15 स तु थृष्टॊ मया शत्रुर अनिर्वेथाथ भयावहः निहतश च मया तत्र सॊ ऽसुरॊ बन्धुभिः सह 16 तस्यास्यात तु परवृत्तेन रुधिरौघेण तथ बिलम पूर्णम आसीथ थुराक्रामं सतनतस तस्य भूतले 17 सूथयित्वा तु तं शत्रुं विक्रान्तं थुन्थुभेः सुतम निष्क्रामन्न एव पश्यामि बिलस्य पिहितं मुखम 18 विक्रॊशमानस्य तु मे सुग्रीवेति पुनः पुनः यथा परतिवचॊ नास्ति ततॊ ऽहं भृशथुःखितः 19 पाथप्रहारैस तु मया बहुशस तथ विथारितम ततॊ ऽहं तेन निष्क्रम्य यदा पुनर उपागतः 20 तत्रानेनास्मि संरुथ्धॊ राज्यं मार्गयतात्मनः सुग्रीवेण नृशंसेन विस्मृत्य भरातृसौहृथम 21 एवम उक्त्वा तु मां तत्र वस्त्रेणैकेन वानरः तथा निर्वासयाम आस वाली विगतसाध्वसः 22 तेनाहम अपविथ्धश च हृतथारश च राघव तथ्भयाच च महीकृत्स्ना करान्तेयं सवनार्णवा 23 ऋश्यमूकं गिरिवरं भार्याहरणथुःखितः परविष्टॊ ऽसमि थुराधर्षं वालिनः कारणान्तरे 24 एतत ते सर्वम आख्यातं वैरानुकदनं महत अनागसा मया पराप्तं वयसनं पश्य राघव 25 वालिनस तु भयार्तस्य सर्वलॊकाभयंकर कर्तुम अर्हसि मे वीर परसाथं तस्य निग्रहात 26 एवम उक्तः स तेजस्वी धर्मज्ञॊ धर्मसंहितम वचनं वक्तुम आरेभे सुग्रीवं परहसन्न इव 27 अमॊघाः सूर्यसंकाशा ममेमे निशिताः शराः तस्मिन वालिनि थुर्वृत्ते पतिष्यन्ति रुषान्विताः 28 यावत तं न हि पश्येयं तव भार्यापहारिणम तावत स जीवेत पापात्मा वाली चारित्रथूषकः 29 आत्मानुमानात पश्यामि मग्नं तवां शॊकसागरे तवाम अहं तारयिष्यामि कामं पराप्स्यसि पुष्कलम |