|
1
evam uktvā tu saumitriṃ jātaharṣo vibhīṣaṇaḥ dhanuṣpāṇinam ādāya tvaramāṇo jagāma saḥ 2 avidūraṃ tato gatvā praviśya ca mahad vanam darśayām āsa tat karma lakṣmaṇāya vibhīṣaṇaḥ 3 nīlajīmūtasaṃkāśaṃ nyagrodhaṃ bhīmadarśanam tejasvī rāvaṇabhrātā lakṣmaṇāya nyavedayat 4 ihopahāraṃ bhūtānāṃ balavān rāvaṇātajaḥ upahṛtya tataḥ paścāt saṃgrāmam abhivartate 5 adṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ tato bhavati rākṣasaḥ nihanti samare śatrūn badhnāti ca śarottamaiḥ 6 tam apraviṣṭaṃ nyagrodhaṃ balinaṃ rāvaṇātmajam vidhvaṃsaya śarais tīkṣṇaiḥ sarathaṃ sāśvasārathim 7 tathety uktvā mahātejāḥ saumitrir mitranandanaḥ babhūvāvasthitas tatra citraṃ visphārayan dhanuḥ 8 sa rathenāgnivarṇena balavān rāvaṇātmajaḥ indrajit kavacī khaḍgī sadhvajaḥ pratyadṛśyata 9 tam uvāca mahātejāḥ paulastyam aparājitam samāhvaye tvāṃ samare samyag yuddhaṃ prayaccha me 10 evam ukto mahātejā manasvī rāvaṇātmajaḥ abravīt paruṣaṃ vākyaṃ tatra dṛṣṭvā vibhīṣaṇam 11 iha tvaṃ jātasaṃvṛddhaḥ sākṣād bhrātā pitur mama kathaṃ druhyasi putrasya pitṛvyo mama rākṣasa 12 na jñātitvaṃ na sauhārdaṃ na jātis tava durmate pramāṇaṃ na ca sodaryaṃ na dharmo dharmadūṣaṇa 13 śocyas tvam asi durbuddhe nindanīyaś ca sādhubhiḥ yas tvaṃ svajanam utsṛjya parabhṛtyatvam āgataḥ 14 naitac chithilayā buddhyā tvaṃ vetsi mahad antaram kva ca svajanasaṃvāsaḥ kva ca nīcaparāśrayaḥ 15 guṇavān vā parajanaḥ svajano nirguṇo 'pi vā nirguṇaḥ svajanaḥ śreyān yaḥ paraḥ para eva saḥ 16 niranukrośatā ceyaṃ yādṛśī te niśācara svajanena tvayā śakyaṃ paruṣaṃ rāvaṇānuja 17 ity ukto bhrātṛputreṇa pratyuvāca vibhīṣaṇaḥ ajānann iva macchīlaṃ kiṃ rākṣasa vikatthase 18 rākṣasendrasutāsādho pāruṣyaṃ tyaja gauravāt kule yady apy ahaṃ jāto rakṣasāṃ krūrakarmaṇām guṇo 'yaṃ prathamo nṝṇāṃ tan me śīlam arākṣasaṃ 19 na rame dāruṇenāhaṃ na cādharmeṇa vai rame bhrātrā viṣamaśīlena kathaṃ bhrātā nirasyate 20 parasvānāṃ ca haraṇaṃ paradārābhimarśanam suhṛdām atiśaṅkāṃ ca trayo doṣāḥ kṣayāvahāḥ 21 maharṣīṇāṃ vadho ghoraḥ sarvadevaiś ca vigrahaḥ abhimānaś ca kopaś ca vairitvaṃ pratikūlatā 22 ete doṣā mama bhrātur jīvitaiśvaryanāśanāḥ guṇān pracchādayām āsuḥ parvatān iva toyadāḥ 23 doṣair etaiḥ parityakto mayā bhrātā pitā tava neyam asti purī laṅkā na ca tvaṃ na ca te pitā 24 atimānī ca bālaś ca durvinītaś ca rākṣasa baddhas tvaṃ kālapāśena brūhi māṃ yad yad icchasi 25 adya te vyasanaṃ prāptaṃ kim iha tvaṃ tu vakṣyasi praveṣṭuṃ na tvayā śakyo nyagrodho rākṣasādhama 26 dharṣayitvā tu kākutsthau na śakyaṃ jīvituṃ tvayā yudhyasva naradevena lakṣmaṇena raṇe saha hatas tvaṃ devatā kāryaṃ kariṣyasi yamakṣaye 27 nidarśayasvātmabalaṃ samudyataṃ; kuruṣva sarvāyudhasāyakavyayam na lakṣmaṇasyaitya hi bāṇagocaraṃ; tvam adya jīvan sabalo gamiṣyasi |
1
एवम उक्त्वा तु सौमित्रिं जातहर्षॊ विभीषणः धनुष्पाणिनम आथाय तवरमाणॊ जगाम सः 2 अविथूरं ततॊ गत्वा परविश्य च महथ वनम थर्शयाम आस तत कर्म लक्ष्मणाय विभीषणः 3 नीलजीमूतसंकाशं नयग्रॊधं भीमथर्शनम तेजस्वी रावणभ्राता लक्ष्मणाय नयवेथयत 4 इहॊपहारं भूतानां बलवान रावणातजः उपहृत्य ततः पश्चात संग्रामम अभिवर्तते 5 अथृश्यः सर्वभूतानां ततॊ भवति राक्षसः निहन्ति समरे शत्रून बध्नाति च शरॊत्तमैः 6 तम अप्रविष्टं नयग्रॊधं बलिनं रावणात्मजम विध्वंसय शरैस तीक्ष्णैः सरदं साश्वसारदिम 7 तदेत्य उक्त्वा महातेजाः सौमित्रिर मित्रनन्थनः बभूवावस्दितस तत्र चित्रं विस्फारयन धनुः 8 स रदेनाग्निवर्णेन बलवान रावणात्मजः इन्थ्रजित कवची खड्गी सध्वजः परत्यथृश्यत 9 तम उवाच महातेजाः पौलस्त्यम अपराजितम समाह्वये तवां समरे सम्यग युथ्धं परयच्छ मे 10 एवम उक्तॊ महातेजा मनस्वी रावणात्मजः अब्रवीत परुषं वाक्यं तत्र थृष्ट्वा विभीषणम 11 इह तवं जातसंवृथ्धः साक्षाथ भराता पितुर मम कदं थरुह्यसि पुत्रस्य पितृव्यॊ मम राक्षस 12 न जञातित्वं न सौहार्थं न जातिस तव थुर्मते परमाणं न च सॊथर्यं न धर्मॊ धर्मथूषण 13 शॊच्यस तवम असि थुर्बुथ्धे निन्थनीयश च साधुभिः यस तवं सवजनम उत्सृज्य परभृत्यत्वम आगतः 14 नैतच छिदिलया बुथ्ध्या तवं वेत्सि महथ अन्तरम कव च सवजनसंवासः कव च नीचपराश्रयः 15 गुणवान वा परजनः सवजनॊ निर्गुणॊ ऽपि वा निर्गुणः सवजनः शरेयान यः परः पर एव सः 16 निरनुक्रॊशता चेयं याथृशी ते निशाचर सवजनेन तवया शक्यं परुषं रावणानुज 17 इत्य उक्तॊ भरातृपुत्रेण परत्युवाच विभीषणः अजानन्न इव मच्छीलं किं राक्षस विकत्दसे 18 राक्षसेन्थ्रसुतासाधॊ पारुष्यं तयज गौरवात कुले यथ्य अप्य अहं जातॊ रक्षसां करूरकर्मणाम गुणॊ ऽयं परदमॊ नॄणां तन मे शीलम अराक्षसं 19 न रमे थारुणेनाहं न चाधर्मेण वै रमे भरात्रा विषमशीलेन कदं भराता निरस्यते 20 परस्वानां च हरणं परथाराभिमर्शनम सुहृथाम अतिशङ्कां च तरयॊ थॊषाः कषयावहाः 21 महर्षीणां वधॊ घॊरः सर्वथेवैश च विग्रहः अभिमानश च कॊपश च वैरित्वं परतिकूलता 22 एते थॊषा मम भरातुर जीवितैश्वर्यनाशनाः गुणान परच्छाथयाम आसुः पर्वतान इव तॊयथाः 23 थॊषैर एतैः परित्यक्तॊ मया भराता पिता तव नेयम अस्ति पुरी लङ्का न च तवं न च ते पिता 24 अतिमानी च बालश च थुर्विनीतश च राक्षस बथ्धस तवं कालपाशेन बरूहि मां यथ यथ इच्छसि 25 अथ्य ते वयसनं पराप्तं किम इह तवं तु वक्ष्यसि परवेष्टुं न तवया शक्यॊ नयग्रॊधॊ राक्षसाधम 26 धर्षयित्वा तु काकुत्स्दौ न शक्यं जीवितुं तवया युध्यस्व नरथेवेन लक्ष्मणेन रणे सह हतस तवं थेवता कार्यं करिष्यसि यमक्षये 27 निथर्शयस्वात्मबलं समुथ्यतं; कुरुष्व सर्वायुधसायकव्ययम न लक्ष्मणस्यैत्य हि बाणगॊचरं; तवम अथ्य जीवन सबलॊ गमिष्यसि |