|
1
vibhīṣaṇa vacaḥ śrutvā rāvaṇiḥ krodhamūrchitaḥ abravīt paruṣaṃ vākyaṃ vegenābhyutpapāta ha 2 udyatāyudhanistriṃśo rathe tu samalaṃkṛte kālāśvayukte mahati sthitaḥ kālāntakopamaḥ 3 mahāpramāṇam udyamya vipulaṃ vegavad dṛḍham dhanur bhīmaṃ parāmṛśya śarāṃś cāmitranāśanān 4 uvācainaṃ samārabdhaḥ saumitriṃ savibhīṣaṇam tāṃś ca vānaraśārdūlān paśyadhvaṃ me parākramam 5 adya matkārmukotsṛṣṭaṃ śaravarṣaṃ durāsadam muktaṃ varṣam ivākāśe vārayiṣyatha saṃyuge 6 adya vo māmakā bāṇā mahākārmukaniḥsṛtāḥ vidhamiṣyanti gātrāṇi tūlarāśim ivānalaḥ 7 tīkṣṇasāyakanirbhinnāñ śūlaśaktyṛṣṭitomaraiḥ adya vo gamayiṣyāmi sarvān eva yamakṣayam 8 kṣipataḥ śaravarṣāṇi kṣiprahastasya me yudhi jīmūtasyeva nadataḥ kaḥ sthāsyati mamāgrataḥ 9 tac chrutvā rākṣasendrasya garjitaṃ lakṣmaṇas tadā abhītavadanaḥ kruddho rāvaṇiṃ vākyam abravīt 10 uktaś ca durgamaḥ pāraḥ kāryāṇāṃ rākṣasa tvayā kāryāṇāṃ karmaṇā pāraṃ yo gacchati sa buddhimān 11 sa tvam arthasya hīnārtho duravāpasya kena cit vaco vyāhṛtya jānīṣe kṛtārtho 'smīti durmate 12 antardhānagatenājau yas tvayācaritas tadā taskarācarito mārgo naiṣa vīraniṣevitaḥ 13 yathā bāṇapathaṃ prāpya sthito 'haṃ tava rākṣasa darśayasvādya tat tejo vācā tvaṃ kiṃ vikatthase 14 evam ukto dhanur bhīmaṃ parāmṛśya mahābalaḥ sasarje niśitān bāṇān indrajit samijiṃjaya 15 te nisṛṣṭā mahāvegāḥ śarāḥ sarpaviṣopamāḥ saṃprāpya lakṣmaṇaṃ petuḥ śvasanta iva pannagāḥ 16 śarair atimahāvegair vegavān rāvaṇātmajaḥ saumitrim indrajid yuddhe vivyādha śubhalakṣaṇam 17 sa śarair atividdhāṅgo rudhireṇa samukṣitaḥ śuśubhe lakṣmaṇaḥ śrīmān vidhūma iva pāvakaḥ 18 indrajit tv ātmanaḥ karma prasamīkṣyādhigamya ca vinadya sumahānādam idaṃ vacanam abravīt 19 patriṇaḥ śitadhārās te śarā matkārmukacyutāḥ ādāsyante 'dya saumitre jīvitaṃ jīvitāntagāḥ 20 adya gomāyusaṃghāś ca śyenasaṃghāś ca lakṣmaṇa gṛdhrāś ca nipatantu tvāṃ gatāsuṃ nihataṃ mayā 21 kṣatrabandhuḥ sadānāryo rāmaḥ paramadurmatiḥ bhaktaṃ bhrātaram adyaiva tvāṃ drakṣyati mayā hatam 22 viśastakavacaṃ bhūmau vyapaviddhaśarāsanam hṛtottamāṅgaṃ saumitre tvām adya nihataṃ mayā 23 iti bruvāṇaṃ saṃrabdhaṃ paruṣaṃ rāvaṇātmajam hetumadvākyam atyarthaṃ lakṣmaṇaḥ pratyuvāca ha 24 akṛtvā katthase karma kimartham iha rākṣasa kuru tat karma yenāhaṃ śraddadhyāṃ tava katthanam 25 anuktvā paruṣaṃ vākyaṃ kiṃ cid apy anavakṣipan avikatthan vadhiṣyāmi tvāṃ paśya puruṣādana 26 ity uktvā pañcanārācān ākarṇāpūritāñ śarān nicakhāna mahāvegāṁl lakṣmaṇo rākṣasorasi 27 sa śarair āhatas tena saroṣo rāvaṇātmajaḥ suprayuktais tribhir bāṇaiḥ prativivyādha lakṣmaṇam 28 sa babhūva mahābhīmo nararākṣasasiṃhayoḥ vimardas tumulo yuddhe parasparavadhaiṣiṇoḥ 29 ubhau hi balasaṃpannāv ubhau vikramaśālinau ubhāv api suvikrāntau sarvaśastrāstrakovidau 30 ubhau paramadurjeyāv atulyabalatejasau yuyudhāte mahāvīrau grahāv iva nabho gatau 31 balavṛtrāv iva hi tau yudhi vai duṣpradharṣaṇau yuyudhāte mahātmānau tadā kesariṇāv iva 32 bahūn avasṛjantau hi mārgaṇaughān avasthitau nararākṣasasiṃhau tau prahṛṣṭāv abhyayudhyatām 33 susaṃprahṛṣṭau nararākṣasottamau; jayaiṣiṇau mārgaṇacāpadhāriṇau parasparaṃ tau pravavarṣatur bhṛśaṃ; śaraughavarṣeṇa balāhakāv iva |
1
विभीषण वचः शरुत्वा रावणिः करॊधमूर्छितः अब्रवीत परुषं वाक्यं वेगेनाभ्युत्पपात ह 2 उथ्यतायुधनिस्त्रिंशॊ रदे तु समलंकृते कालाश्वयुक्ते महति सदितः कालान्तकॊपमः 3 महाप्रमाणम उथ्यम्य विपुलं वेगवथ थृढम धनुर भीमं परामृश्य शरांश चामित्रनाशनान 4 उवाचैनं समारब्धः सौमित्रिं सविभीषणम तांश च वानरशार्थूलान पश्यध्वं मे पराक्रमम 5 अथ्य मत्कार्मुकॊत्सृष्टं शरवर्षं थुरासथम मुक्तं वर्षम इवाकाशे वारयिष्यद संयुगे 6 अथ्य वॊ मामका बाणा महाकार्मुकनिःसृताः विधमिष्यन्ति गात्राणि तूलराशिम इवानलः 7 तीक्ष्णसायकनिर्भिन्नाञ शूलशक्त्यृष्टितॊमरैः अथ्य वॊ गमयिष्यामि सर्वान एव यमक्षयम 8 कषिपतः शरवर्षाणि कषिप्रहस्तस्य मे युधि जीमूतस्येव नथतः कः सदास्यति ममाग्रतः 9 तच छरुत्वा राक्षसेन्थ्रस्य गर्जितं लक्ष्मणस तथा अभीतवथनः करुथ्धॊ रावणिं वाक्यम अब्रवीत 10 उक्तश च थुर्गमः पारः कार्याणां राक्षस तवया कार्याणां कर्मणा पारं यॊ गच्छति स बुथ्धिमान 11 स तवम अर्दस्य हीनार्दॊ थुरवापस्य केन चित वचॊ वयाहृत्य जानीषे कृतार्दॊ ऽसमीति थुर्मते 12 अन्तर्धानगतेनाजौ यस तवयाचरितस तथा तस्कराचरितॊ मार्गॊ नैष वीरनिषेवितः 13 यदा बाणपदं पराप्य सदितॊ ऽहं तव राक्षस थर्शयस्वाथ्य तत तेजॊ वाचा तवं किं विकत्दसे 14 एवम उक्तॊ धनुर भीमं परामृश्य महाबलः ससर्जे निशितान बाणान इन्थ्रजित समिजिंजय 15 ते निसृष्टा महावेगाः शराः सर्पविषॊपमाः संप्राप्य लक्ष्मणं पेतुः शवसन्त इव पन्नगाः 16 शरैर अतिमहावेगैर वेगवान रावणात्मजः सौमित्रिम इन्थ्रजिथ युथ्धे विव्याध शुभलक्षणम 17 स शरैर अतिविथ्धाङ्गॊ रुधिरेण समुक्षितः शुशुभे लक्ष्मणः शरीमान विधूम इव पावकः 18 इन्थ्रजित तव आत्मनः कर्म परसमीक्ष्याधिगम्य च विनथ्य सुमहानाथम इथं वचनम अब्रवीत 19 पत्रिणः शितधारास ते शरा मत्कार्मुकच्युताः आथास्यन्ते ऽथय सौमित्रे जीवितं जीवितान्तगाः 20 अथ्य गॊमायुसंघाश च शयेनसंघाश च लक्ष्मण गृध्राश च निपतन्तु तवां गतासुं निहतं मया 21 कषत्रबन्धुः सथानार्यॊ रामः परमथुर्मतिः भक्तं भरातरम अथ्यैव तवां थरक्ष्यति मया हतम 22 विशस्तकवचं भूमौ वयपविथ्धशरासनम हृतॊत्तमाङ्गं सौमित्रे तवाम अथ्य निहतं मया 23 इति बरुवाणं संरब्धं परुषं रावणात्मजम हेतुमथ्वाक्यम अत्यर्दं लक्ष्मणः परत्युवाच ह 24 अकृत्वा कत्दसे कर्म किमर्दम इह राक्षस कुरु तत कर्म येनाहं शरथ्थध्यां तव कत्दनम 25 अनुक्त्वा परुषं वाक्यं किं चिथ अप्य अनवक्षिपन अविकत्दन वधिष्यामि तवां पश्य पुरुषाथन 26 इत्य उक्त्वा पञ्चनाराचान आकर्णापूरिताञ शरान निचखान महावेगाँल लक्ष्मणॊ राक्षसॊरसि 27 स शरैर आहतस तेन सरॊषॊ रावणात्मजः सुप्रयुक्तैस तरिभिर बाणैः परतिविव्याध लक्ष्मणम 28 स बभूव महाभीमॊ नरराक्षससिंहयॊः विमर्थस तुमुलॊ युथ्धे परस्परवधैषिणॊः 29 उभौ हि बलसंपन्नाव उभौ विक्रमशालिनौ उभाव अपि सुविक्रान्तौ सर्वशस्त्रास्त्रकॊविथौ 30 उभौ परमथुर्जेयाव अतुल्यबलतेजसौ युयुधाते महावीरौ गरहाव इव नभॊ गतौ 31 बलवृत्राव इव हि तौ युधि वै थुष्प्रधर्षणौ युयुधाते महात्मानौ तथा केसरिणाव इव 32 बहून अवसृजन्तौ हि मार्गणौघान अवस्दितौ नरराक्षससिंहौ तौ परहृष्टाव अभ्ययुध्यताम 33 सुसंप्रहृष्टौ नरराक्षसॊत्तमौ; जयैषिणौ मार्गणचापधारिणौ परस्परं तौ परववर्षतुर भृशं; शरौघवर्षेण बलाहकाव इव |