|
1
evam uktā tu vaidehī paruṣaṃ lomaharṣaṇam rāghaveṇa saroṣeṇa bhṛśaṃ pravyathitābhavat 2 sā tad aśrutapūrvaṃ hi jane mahati maithilī śrutvā bhartṛvaco rūkṣaṃ lajjayā vrīḍitābhavat 3 praviśantīva gātrāṇi svāny eva janakātmajā vākśalyais taiḥ saśalyeva bhṛśam aśrūṇy avartayat 4 tato bāṣpaparikliṣṭaṃ pramārjantī svam ānanam śanair gadgadayā vācā bhartāram idam abravīt 5 kiṃ mām asadṛśaṃ vākyam īdṛśaṃ śrotradāruṇam rūkṣaṃ śrāvayase vīra prākṛtaḥ prākṛtām iva 6 na tathāsmi mahābāho yathā tvam avagacchasi pratyayaṃ gaccha me svena cāritreṇaiva te śape 7 pṛthak strīṇāṃ pracāreṇa jātiṃ tvaṃ pariśaṅkase parityajemāṃ śaṅkāṃ tu yadi te 'haṃ parīkṣitā 8 yady ahaṃ gātrasaṃsparśaṃ gatāsmi vivaśā prabho kāmakāro na me tatra daivaṃ tatrāparādhyati 9 madadhīnaṃ tu yat tan me hṛdayaṃ tvayi vartate parādhīneṣu gātreṣu kiṃ kariṣyāmy anīśvarā 10 sahasaṃvṛddhabhāvāc ca saṃsargeṇa ca mānada yady ahaṃ te na vijñātā hatā tenāsmi śāśvatam 11 preṣitas te yadā vīro hanūmān avalokakaḥ laṅkāsthāhaṃ tvayā vīra kiṃ tadā na visarjitā 12 pratyakṣaṃ vānarendrasya tvadvākyasamanantaram tvayā saṃtyaktayā vīra tyaktaṃ syāj jīvitaṃ mayā 13 na vṛthā te śramo 'yaṃ syāt saṃśaye nyasya jīvitam suhṛjjanaparikleśo na cāyaṃ niṣphalas tava 14 tvayā tu naraśārdūla krodham evānuvartatā laghuneva manuṣyeṇa strītvam eva puraskṛtam 15 apadeśena janakān notpattir vasudhātalāt mama vṛttaṃ ca vṛttajña bahu te na puraskṛtam 16 na pramāṇīkṛtaḥ pāṇir bālye bālena pīḍitaḥ mama bhaktiś ca śīlaṃ ca sarvaṃ te pṛṣṭhataḥ kṛtam 17 evaṃ bruvāṇā rudatī bāṣpagadgadabhāṣiṇī abravīl lakṣmaṇaṃ sītā dīnaṃ dhyānaparaṃ sthitam 18 citāṃ me kuru saumitre vyasanasyāsya bheṣajam mithyāpavādopahatā nāhaṃ jīvitum utsahe 19 aprītasya guṇair bhartus tyaktayā janasaṃsadi yā kṣamā me gatir gantuṃ pravekṣye havyavāhanam 20 evam uktas tu vaidehyā lakṣmaṇaḥ paravīrahā amarṣavaśam āpanno rāghavānanam aikṣata 21 sa vijñāya manaśchandaṃ rāmasyākārasūcitam citāṃ cakāra saumitrir mate rāmasya vīryavān 22 adhomukhaṃ tato rāmaṃ śanaiḥ kṛtvā pradakṣiṇam upāsarpata vaidehī dīpyamānaṃ hutāśanam 23 praṇamya devatābhyaś ca brāhmaṇebhyaś ca maithilī baddhāñjalipuṭā cedam uvācāgnisamīpataḥ 24 yathā me hṛdayaṃ nityaṃ nāpasarpati rāghavāt tathā lokasya sākṣī māṃ sarvataḥ pātu pāvakaḥ 25 evam uktvā tu vaidehī parikramya hutāśanam viveśa jvalanaṃ dīptaṃ niḥsaṅgenāntarātmanā 26 janaḥ sa sumahāṃs tatra bālavṛddhasamākulaḥ dadarśa maithilīṃ tatra praviśantīṃ hutāśanam 27 tasyām agniṃ viśantyāṃ tu hāheti vipulaḥ svanaḥ rakṣasāṃ vānarāṇāṃ ca saṃbabhūvādbhutopamaḥ |
1
एवम उक्ता तु वैथेही परुषं लॊमहर्षणम राघवेण सरॊषेण भृशं परव्यदिताभवत 2 सा तथ अश्रुतपूर्वं हि जने महति मैदिली शरुत्वा भर्तृवचॊ रूक्षं लज्जया वरीडिताभवत 3 परविशन्तीव गात्राणि सवान्य एव जनकात्मजा वाक्शल्यैस तैः सशल्येव भृशम अश्रूण्य अवर्तयत 4 ततॊ बाष्पपरिक्लिष्टं परमार्जन्ती सवम आननम शनैर गथ्गथया वाचा भर्तारम इथम अब्रवीत 5 किं माम असथृशं वाक्यम ईथृशं शरॊत्रथारुणम रूक्षं शरावयसे वीर पराकृतः पराकृताम इव 6 न तदास्मि महाबाहॊ यदा तवम अवगच्छसि परत्ययं गच्छ मे सवेन चारित्रेणैव ते शपे 7 पृदक सत्रीणां परचारेण जातिं तवं परिशङ्कसे परित्यजेमां शङ्कां तु यथि ते ऽहं परीक्षिता 8 यथ्य अहं गात्रसंस्पर्शं गतास्मि विवशा परभॊ कामकारॊ न मे तत्र थैवं तत्रापराध्यति 9 मथधीनं तु यत तन मे हृथयं तवयि वर्तते पराधीनेषु गात्रेषु किं करिष्याम्य अनीश्वरा 10 सहसंवृथ्धभावाच च संसर्गेण च मानथ यथ्य अहं ते न विज्ञाता हता तेनास्मि शाश्वतम 11 परेषितस ते यथा वीरॊ हनूमान अवलॊककः लङ्कास्दाहं तवया वीर किं तथा न विसर्जिता 12 परत्यक्षं वानरेन्थ्रस्य तवथ्वाक्यसमनन्तरम तवया संत्यक्तया वीर तयक्तं सयाज जीवितं मया 13 न वृदा ते शरमॊ ऽयं सयात संशये नयस्य जीवितम सुहृज्जनपरिक्लेशॊ न चायं निष्फलस तव 14 तवया तु नरशार्थूल करॊधम एवानुवर्तता लघुनेव मनुष्येण सत्रीत्वम एव पुरस्कृतम 15 अपथेशेन जनकान नॊत्पत्तिर वसुधातलात मम वृत्तं च वृत्तज्ञ बहु ते न पुरस्कृतम 16 न परमाणीकृतः पाणिर बाल्ये बालेन पीडितः मम भक्तिश च शीलं च सर्वं ते पृष्ठतः कृतम 17 एवं बरुवाणा रुथती बाष्पगथ्गथभाषिणी अब्रवील लक्ष्मणं सीता थीनं धयानपरं सदितम 18 चितां मे कुरु सौमित्रे वयसनस्यास्य भेषजम मिद्यापवाथॊपहता नाहं जीवितुम उत्सहे 19 अप्रीतस्य गुणैर भर्तुस तयक्तया जनसंसथि या कषमा मे गतिर गन्तुं परवेक्ष्ये हव्यवाहनम 20 एवम उक्तस तु वैथेह्या लक्ष्मणः परवीरहा अमर्षवशम आपन्नॊ राघवाननम ऐक्षत 21 स विज्ञाय मनश्छन्थं रामस्याकारसूचितम चितां चकार सौमित्रिर मते रामस्य वीर्यवान 22 अधॊमुखं ततॊ रामं शनैः कृत्वा परथक्षिणम उपासर्पत वैथेही थीप्यमानं हुताशनम 23 परणम्य थेवताभ्यश च बराह्मणेभ्यश च मैदिली बथ्धाञ्जलिपुटा चेथम उवाचाग्निसमीपतः 24 यदा मे हृथयं नित्यं नापसर्पति राघवात तदा लॊकस्य साक्षी मां सर्वतः पातु पावकः 25 एवम उक्त्वा तु वैथेही परिक्रम्य हुताशनम विवेश जवलनं थीप्तं निःसङ्गेनान्तरात्मना 26 जनः स सुमहांस तत्र बालवृथ्धसमाकुलः थथर्श मैदिलीं तत्र परविशन्तीं हुताशनम 27 तस्याम अग्निं विशन्त्यां तु हाहेति विपुलः सवनः रक्षसां वानराणां च संबभूवाथ्भुतॊपमः |