|
1
arjunena vimuktas tu rāvaṇo rākṣasādhipaḥ cacāra pṛthivīṃ sarvām anirviṇṇas tathā kṛtaḥ 2 rākṣasaṃ vā manuṣyaṃ vā śṛṇute yaṃ balādhikam rāvaṇas taṃ samāsādya yuddhe hvayati darpitaḥ 3 tataḥ kadā cit kiṣkindhāṃ nagarīṃ vālipālitām gatvāhvayati yuddhāya vālinaṃ hemamālinam 4 tatas taṃ vānarāmātyas tāras tārāpitā prabhuḥ uvāca rāvaṇaṃ vākyaṃ yuddhaprepsum upāgatam 5 rākṣasendra gato vālī yas te pratibalo bhavet nānyaḥ pramukhataḥ sthātuṃ tava śaktaḥ plavaṃgamaḥ 6 caturbhyo 'pi samudrebhyaḥ saṃdhyām anvāsya rāvaṇa imaṃ muhūrtam āyāti vālī tiṣṭha muhūrtakam 7 etān asthicayān paśya ya ete śaṅkhapāṇḍurāḥ yuddhārthinām ime rājan vānarādhipatejasā 8 yad vāmṛtarasaḥ pītas tvayā rāvaṇarākṣasa tathā vālinam āsādya tadantaṃ tava jīvitam 9 atha vā tvarase martuṃ gaccha dakṣiṇasāgaram vālinaṃ drakṣyase tatra bhūmiṣṭham iva bhāskaram 10 sa tu tāraṃ vinirbhartsya rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ puṣpakaṃ tat samāruhya prayayau dakṣiṇārṇavam 11 tatra hemagiriprakhyaṃ taruṇārkanibhānanam rāvaṇo vālinaṃ dṛṣṭvā saṃdhyopāsanatatparam 12 puṣpakād avaruhyātha rāvaṇo 'ñjanasaṃnibhaḥ grahītuṃ vālinaṃ tūrṇaṃ niḥśabdapadam ādravat 13 yadṛcchayonmīlayatā vālināpi sa rāvaṇaḥ pāpābhiprāyavān dṛṣṭaś cakāra na ca saṃbhramam 14 śaśam ālakṣya siṃho vā pannagaṃ garuḍo yathā na cintayati taṃ vālī rāvaṇaṃ pāpaniścayam 15 jighṛkṣamāṇam adyainaṃ rāvaṇaṃ pāpabuddhinam kakṣāvalambinaṃ kṛtvā gamiṣyāmi mahārṇavān 16 drakṣyanty ariṃ mamāṅkasthaṃ sraṃsitorukarāmbaram lambamānaṃ daśagrīvaṃ garuḍasyeva pannagam 17 ity evaṃ matim āsthāya vālī karṇam upāśritaḥ japan vai naigamān mantrāṃs tasthau parvatarāḍ iva 18 tāv anyonyaṃ jighṛkṣantau harirākṣasapārthivau prayatnavantau tat karma īhatur baladarpitau 19 hastagrāhyaṃ tu taṃ matvā pādaśabdena rāvaṇam parāṅmukho 'pi jagrāha vālī sarpam ivāṇḍajaḥ 20 grahītukāmaṃ taṃ gṛhya rakṣasām īśvaraṃ hariḥ kham utpapāta vegena kṛtvā kakṣāvalambinam 21 sa taṃ pīḍdayamānas tu vitudantaṃ nakhair muhuḥ jahāra rāvaṇaṃ vālī pavanas toyadaṃ yathā 22 atha te rākṣasāmātyā hriyamāṇe daśānane mumokṣayiṣavo ghorā ravamāṇā hy abhidravan 23 anvīyamānas tair vālī bhrājate 'mbaramadhyagaḥ anvīyamāno meghaughair ambarastha ivāṃśumān 24 te 'śaknuvantaḥ saṃprāptaṃ vālinaṃ rākṣasottamāḥ tasya bāhūruvegena pariśrāntaḥ patanti ca 25 vālimārgād apākrāman parvatendrā hi gacchataḥ 26 apakṣigaṇasaṃpāto vānarendro mahājavaḥ kramaśaḥ sāgarān sarvān saṃdhyākālam avandata 27 sabhājyamāno bhūtais tu khecaraiḥ khecaro hariḥ paścimaṃ sāgaraṃ vālī ājagāma sarāvaṇaḥ 28 tatra saṃdhyām upāsitvā snātvā japtvā ca vānaraḥ uttaraṃ sāgaraṃ prāyād vahamāno daśānanam 29 uttare sāgare saṃdhyām upāsitvā daśānanam vahamāno 'gamad vālī pūrvam ambumahānidhim 30 tatrāpi saṃdhyām anvāsya vāsaviḥ sa harīśvaraḥ kiṣkindhābhimukho gṛhya rāvaṇaṃ punar āgamat 31 caturṣv api samudreṣu saṃdhyām anvāsya vānaraḥ rāvaṇodvahanaśrāntaḥ kiṣkindhopavane 'patat 32 rāvaṇaṃ tu mumocātha svakakṣāt kapisattamaḥ kutas tvam iti covāca prahasan rāvaṇaṃ prati 33 vismayaṃ tu mahad gatvā śramalokanirīkṣaṇaḥ rākṣaseśo harīśaṃ tam idaṃ vacanam abravīt 34 vānarendra mahendrābha rākṣasendro 'smi rāvaṇaḥ yuddhepsur ahaṃ saṃprāptaḥ sa cādyāsāditas tvayā 35 aho balam aho vīryam aho gambhīratā ca te yenāhaṃ paśuvad gṛhya bhrāmitaś caturo 'rṇavān 36 evam aśrāntavad vīra śīghram eva ca vānara māṃ caivodvahamānas tu ko 'nyo vīraḥ kramiṣyati 37 trayāṇām eva bhūtānāṃ gatir eṣā plavaṃgama mano'nilasuparṇānāṃ tava vā nātra saṃśayaḥ 38 so 'haṃ dṛṣṭabalas tubhyam icchāmi haripuṃgava tvayā saha ciraṃ sakhyaṃ susnigdhaṃ pāvakāgrataḥ 39 dārāḥ putrāḥ puraṃ rāṣṭraṃ bhogācchādanabhojanam sarvam evāvibhaktaṃ nau bhaviṣyati harīśvara 40 tataḥ prajvālayitvāgniṃ tāv ubhau harirākṣasau bhrātṛtvam upasaṃpannau pariṣvajya parasparam 41 anyonyaṃ lambitakarau tatas tau harirākṣasau kiṣkindhāṃ viśatur hṛṣṭau siṃhau giriguhām iva 42 sa tatra māsam uṣitaḥ sugrīva iva rāvaṇaḥ amātyair āgatair nīcas trailokyotsādanārthibhiḥ 43 evam etat purāvṛttaṃ vālinā rāvaṇaḥ prabho dharṣitaś ca kṛtaś cāpi bhrātā pāvakasaṃnidhau 44 balam apratimaṃ rāma vālino 'bhavad uttamam so 'pi tayā vinirdagdhaḥ śalabho vahninā yathā |
1
अर्जुनेन विमुक्तस तु रावणॊ राक्षसाधिपः चचार पृदिवीं सर्वाम अनिर्विण्णस तदा कृतः 2 राक्षसं वा मनुष्यं वा शृणुते यं बलाधिकम रावणस तं समासाथ्य युथ्धे हवयति थर्पितः 3 ततः कथा चित किष्किन्धां नगरीं वालिपालिताम गत्वाह्वयति युथ्धाय वालिनं हेममालिनम 4 ततस तं वानरामात्यस तारस तारापिता परभुः उवाच रावणं वाक्यं युथ्धप्रेप्सुम उपागतम 5 राक्षसेन्थ्र गतॊ वाली यस ते परतिबलॊ भवेत नान्यः परमुखतः सदातुं तव शक्तः पलवंगमः 6 चतुर्भ्यॊ ऽपि समुथ्रेभ्यः संध्याम अन्वास्य रावण इमं मुहूर्तम आयाति वाली तिष्ठ मुहूर्तकम 7 एतान अस्दिचयान पश्य य एते शङ्खपाण्डुराः युथ्धार्दिनाम इमे राजन वानराधिपतेजसा 8 यथ वामृतरसः पीतस तवया रावणराक्षस तदा वालिनम आसाथ्य तथन्तं तव जीवितम 9 अद वा तवरसे मर्तुं गच्छ थक्षिणसागरम वालिनं थरक्ष्यसे तत्र भूमिष्ठम इव भास्करम 10 स तु तारं विनिर्भर्त्स्य रावणॊ राक्षसेश्वरः पुष्पकं तत समारुह्य परययौ थक्षिणार्णवम 11 तत्र हेमगिरिप्रख्यं तरुणार्कनिभाननम रावणॊ वालिनं थृष्ट्वा संध्यॊपासनतत्परम 12 पुष्पकाथ अवरुह्याद रावणॊ ऽञजनसंनिभः गरहीतुं वालिनं तूर्णं निःशब्थपथम आथ्रवत 13 यथृच्छयॊन्मीलयता वालिनापि स रावणः पापाभिप्रायवान थृष्टश चकार न च संभ्रमम 14 शशम आलक्ष्य सिंहॊ वा पन्नगं गरुडॊ यदा न चिन्तयति तं वाली रावणं पापनिश्चयम 15 जिघृक्षमाणम अथ्यैनं रावणं पापबुथ्धिनम कक्षावलम्बिनं कृत्वा गमिष्यामि महार्णवान 16 थरक्ष्यन्त्य अरिं ममाङ्कस्दं सरंसितॊरुकराम्बरम लम्बमानं थशग्रीवं गरुडस्येव पन्नगम 17 इत्य एवं मतिम आस्दाय वाली कर्णम उपाश्रितः जपन वै नैगमान मन्त्रांस तस्दौ पर्वतराड इव 18 ताव अन्यॊन्यं जिघृक्षन्तौ हरिराक्षसपार्दिवौ परयत्नवन्तौ तत कर्म ईहतुर बलथर्पितौ 19 हस्तग्राह्यं तु तं मत्वा पाथशब्थेन रावणम पराङ्मुखॊ ऽपि जग्राह वाली सर्पम इवाण्डजः 20 गरहीतुकामं तं गृह्य रक्षसाम ईश्वरं हरिः खम उत्पपात वेगेन कृत्वा कक्षावलम्बिनम 21 स तं पीड्थयमानस तु वितुथन्तं नखैर मुहुः जहार रावणं वाली पवनस तॊयथं यदा 22 अद ते राक्षसामात्या हरियमाणे थशानने मुमॊक्षयिषवॊ घॊरा रवमाणा हय अभिथ्रवन 23 अन्वीयमानस तैर वाली भराजते ऽमबरमध्यगः अन्वीयमानॊ मेघौघैर अम्बरस्द इवांशुमान 24 ते ऽशक्नुवन्तः संप्राप्तं वालिनं राक्षसॊत्तमाः तस्य बाहूरुवेगेन परिश्रान्तः पतन्ति च 25 वालिमार्गाथ अपाक्रामन पर्वतेन्थ्रा हि गच्छतः 26 अपक्षिगणसंपातॊ वानरेन्थ्रॊ महाजवः करमशः सागरान सर्वान संध्याकालम अवन्थत 27 सभाज्यमानॊ भूतैस तु खेचरैः खेचरॊ हरिः पश्चिमं सागरं वाली आजगाम सरावणः 28 तत्र संध्याम उपासित्वा सनात्वा जप्त्वा च वानरः उत्तरं सागरं परायाथ वहमानॊ थशाननम 29 उत्तरे सागरे संध्याम उपासित्वा थशाननम वहमानॊ ऽगमथ वाली पूर्वम अम्बुमहानिधिम 30 तत्रापि संध्याम अन्वास्य वासविः स हरीश्वरः किष्किन्धाभिमुखॊ गृह्य रावणं पुनर आगमत 31 चतुर्ष्व अपि समुथ्रेषु संध्याम अन्वास्य वानरः रावणॊथ्वहनश्रान्तः किष्किन्धॊपवने ऽपतत 32 रावणं तु मुमॊचाद सवकक्षात कपिसत्तमः कुतस तवम इति चॊवाच परहसन रावणं परति 33 विस्मयं तु महथ गत्वा शरमलॊकनिरीक्षणः राक्षसेशॊ हरीशं तम इथं वचनम अब्रवीत 34 वानरेन्थ्र महेन्थ्राभ राक्षसेन्थ्रॊ ऽसमि रावणः युथ्धेप्सुर अहं संप्राप्तः स चाथ्यासाथितस तवया 35 अहॊ बलम अहॊ वीर्यम अहॊ गम्भीरता च ते येनाहं पशुवथ गृह्य भरामितश चतुरॊ ऽरणवान 36 एवम अश्रान्तवथ वीर शीघ्रम एव च वानर मां चैवॊथ्वहमानस तु कॊ ऽनयॊ वीरः करमिष्यति 37 तरयाणाम एव भूतानां गतिर एषा पलवंगम मनॊऽनिलसुपर्णानां तव वा नात्र संशयः 38 सॊ ऽहं थृष्टबलस तुभ्यम इच्छामि हरिपुंगव तवया सह चिरं सख्यं सुस्निग्धं पावकाग्रतः 39 थाराः पुत्राः पुरं राष्ट्रं भॊगाच्छाथनभॊजनम सर्वम एवाविभक्तं नौ भविष्यति हरीश्वर 40 ततः परज्वालयित्वाग्निं ताव उभौ हरिराक्षसौ भरातृत्वम उपसंपन्नौ परिष्वज्य परस्परम 41 अन्यॊन्यं लम्बितकरौ ततस तौ हरिराक्षसौ किष्किन्धां विशतुर हृष्टौ सिंहौ गिरिगुहाम इव 42 स तत्र मासम उषितः सुग्रीव इव रावणः अमात्यैर आगतैर नीचस तरैलॊक्यॊत्साथनार्दिभिः 43 एवम एतत पुरावृत्तं वालिना रावणः परभॊ धर्षितश च कृतश चापि भराता पावकसंनिधौ 44 बलम अप्रतिमं राम वालिनॊ ऽभवथ उत्तमम सॊ ऽपि तया विनिर्थग्धः शलभॊ वह्निना यदा |