|
1
[वै] तस्याभिवर्षतॊ वारि पाण्डवः परत्यवारयत शरवर्षेण बीभत्सुर उत्तमास्त्राणि थर्शयन 2 शरैः समन्ततः सर्वं खाण्डवं चापि पाण्डवः छाथयाम आस तथ वर्षम अपकृष्य ततॊ वनात 3 न च सम किं चिच छक्नॊति भूतं निश्चरितं ततः संछाथ्यमाने खगमैर अस्यता सव्यसाचिना 4 तक्षकस तु न तत्रासीत सर्पराजॊ महाबलः थह्यमाने वने तस्मिन कुरुक्षेत्रे ऽभवत तथा 5 अश्वसेनस तु तत्रासीत तक्षकस्य सुतॊ बली स यत्नम अकरॊत तीव्रं मॊक्षार्दं हव्यवाहनात 6 न शशाक विनिर्गन्तुं कौन्तेय शरपीडितः मॊक्षयाम आस तं माता निगीर्य भुजगात्मजा 7 तस्य पूर्वं शिरॊ गरस्तं पुच्छम अस्य निगीर्यते ऊर्ध्वम आचक्रमे सा तु पन्नगी पुत्रगृथ्धिनी 8 तस्यास तीक्ष्णेन भल्लेन पृदु धारेण पाण्डवः शिरश चिच्छेथ गच्छन्त्यास ताम अपश्यत सुरेश्वरः 9 तं मुमॊचयिषुर वज्री वातवर्षेण पाण्डवम मॊहयाम आस तत कालम अश्वसेनस तवम उच्यते 10 तां च मायां तथा थृष्ट्वा घॊरां नागेन वञ्चितः थविधा तरिधा च चिच्छेथ खगतान एव भारत 11 शशाप तं च संक्रुथ्धॊ बीभत्सुर जिह्मगामिनम पावकॊ वासुथेवश च अप्रतिष्ठॊ भवेथ इति 12 ततॊ जिष्णुः सहस्राक्षं खं वितत्येषुभिः शितैः यॊधयाम आस संक्रुथ्धॊ वञ्चनां ताम अनुस्मरन 13 थेवराड अपि तं थृष्ट्वा संरब्धम इव फल्गुनम सवम अस्त्रम असृजथ थीप्तं यत ततानाखिलं नभः 14 ततॊ वायुर महाघॊषः कषॊभयन सर्वसागरान वियत्स्दॊ ऽजनयन मेघाञ जलधारा मुच आकुलान 15 तथ विघातार्दम असृजथ अर्जुनॊ ऽपय अस्त्रम उत्तमम वायव्यम एवाभिमन्त्र्य परतिपत्तिविशारथः 16 तेनेन्थ्राशनि मेघानां वीर्यौजस तथ्विनाशितम जलधाराश च ताः शेषं जग्मुर नेशुश च विथ्युतः 17 कषणेन चाभवथ वयॊम संप्रशान्त रजस तमः सुखशीतानिल गुणं परकृतिस्दार्क मण्डलम 18 निष्प्रतीकार हृष्टश च हुतभुग विविधाकृतिः परजज्वालातुलार्चिष्मान सवनाथैः पूरयञ जगत 19 कृष्णाभ्यां रक्षितं थृष्ट्वा तं च थावम अहं कृताः समुत्पेतुर अदाकाशं सुपर्णाथ्याः पतत्रिणः 20 गरुडा वज्रसथृशैः पक्षतुण्ड नखैस तदा परहर्तुकामाः संपेतुर आकाशात कृष्ण पाण्डवौ 21 तदैवॊरग संघाताः पाण्डवस्य समीपतः उत्सृजन्तॊ विषं घॊरं निश्चेरुर जवलिताननाः 22 तांश चकर्त शरैः पार्दः सरॊषान थृश्यखे चरान विवशाश चापतन थीप्तं थेहाभावाय पावकम 23 ततः सुराः सगन्धर्वा यक्षराक्षस पन्नगाः उत्पेतुर नाथम अतुलम उत्सृजन्तॊ रणार्दिणः 24 अयः कणप चक्राश्म भुशुण्ड्य उथ्यतबाहवः कृष्ण पार्दौ जिघांसन्तः करॊधसंमूर्च्छितौजसः 25 तेषाम अभिव्याहरतां शस्त्रवर्षणं च मुञ्चताम परममादॊत्तमाङ्गानि बीभत्सुर निशितैः शरैः 26 कृष्णश च सुमहातेजाश चक्रेणारि निहा तथा थैत्यथानव संघानां चकार कथनं महत 27 अदापरे शरैर विथ्धाश चक्रवेगेरितास तथा वेलाम इव समासाथ्य वयातिष्ठन्त महौजसः 28 ततः शक्रॊ ऽभिसंक्रुथ्धस तरिथशानां महेश्वरः पाण्डुरं गजम आस्दाय ताव उभौ समभिथ्रवत 29 अशनिं गृह्य तरसा वज्रम अस्त्रम अवासृजत हताव एताव इति पराह सुरान असुरसूथनः 30 ततः समुथ्यतां थृष्ट्वा थेवेन्थ्रेण महाशनिम जगृहुः सर्वशस्त्राणि सवानि सवानि सुरास तथा 31 कालथण्डं यमॊ राजा शिबिकां च धनेश्वरः पाशं च वरुणस तत्र विचक्रं च तदा शिवः 32 ओषधीर थीप्यमानाश च जगृहाते ऽशविनाव अपि जगृहे च धनुर धाता मुसलं च जयस तदा 33 पर्वतं चापि जग्राह करुथ्धस तवष्टा महाबलः अंशस तु शक्तिं जग्राह मृत्युर थेवः परश्वधम 34 परगृह्य परिघं घॊरं विचचारार्यमा अपि मित्रश च कषुर पर्यन्तं चक्रं गृह्य वयतिष्ठत 35 पूषा भगश च संक्रुथ्धः सविता च विशां पते आत्तकार्मुकनिस्त्रिंशाः कृष्ण पार्दाव अभिथ्रुताः 36 रुथ्राश च वसवश चैव मरुतश च महाबलाः विश्वे थेवास तदा साध्या थीप्यमानाः सवतेजसा 37 एते चान्ये च बहवॊ थेवास तौ पुरुषॊत्तमौ कृष्ण पार्दौ जिघांसन्तः परतीयुर विविधायुधाः 38 तत्राथ्भुतान्य अथृश्यन्त निमित्तानि महाहवे युगान्तसमरूपाणि भूतॊत्साथाय भारत 39 तदा तु थृष्ट्वा संरब्धं शक्रं थेवैः सहाच्युतौ अभीतौ युधि थुर्धर्षौ तस्दतुः सज्जकार्मुकौ 40 आगतांश चैव तान थृष्ट्वा थेवान एकैकशस ततः नयवारयेतां संक्रुथ्धौ बाणैर वर्जॊपमैस तथा 41 असकृथ भग्नसंकल्पाः सुराश च बहुशः कृताः भयाथ रणं परित्यज्य शक्रम एवाभिशिश्रियुः 42 थृष्ट्वा निवारितान थेवान माधवेनार्जुनेन च आश्चर्यम अगमस तत्र मुनयॊ थिवि विष्ठिताः 43 शक्रश चापि तयॊर वीर्यम उपलभ्यासकृथ रणे बभूव परमप्रीतॊ भूयश चैताव अयॊधयत 44 ततॊ ऽशमवर्षं सुमहथ वयसृजत पाकशासनः भूय एव तथा वीर्यं जिज्ञासुः सव्यसाचिनः तच छरैर अर्जुनॊ वर्षं परतिजघ्ने ऽतयमर्षणः 45 विफलं करियमाणं तत संप्रेक्ष्य च शतक्रतुः भूयः संवर्धयाम आस तथ वर्षं थेवराड अद 46 सॊ ऽशमवर्षं महावेगैर इषुभिः पाकशासनिः विलयं गमयाम आस हर्षयन पितरं तथा 47 समुत्पाट्य तु पाणिभ्यां मन्थराच छिखरं महत सथ्रुमं वयसृजच छक्रॊ जिघांसुः पाण्डुनन्थनम 48 ततॊ ऽरजुनॊ वेगवथ्भिर जवलिताग्रैर अजिह्मगैः बाणैर विध्वंसयाम आस गिरेः शृङ्गं सहस्रधा 49 गिरेर विशीर्यमाणस्य तस्य रूपं तथा बभौ सार्कचन्थ्र गरहस्येव नभसः परविशीर्यतः 50 तेनावाक पतता थावे शैलेन महता भृशम भूय एव हतास तत्र पराणिनः खाण्डवालयाः |
1
[vai] tasyābhivarṣato vāri pāṇḍavaḥ pratyavārayat śaravarṣeṇa bībhatsur uttamāstrāṇi darśayan 2 śaraiḥ samantataḥ sarvaṃ khāṇḍavaṃ cāpi pāṇḍavaḥ chādayām āsa tad varṣam apakṛṣya tato vanāt 3 na ca sma kiṃ cic chaknoti bhūtaṃ niścaritaṃ tataḥ saṃchādyamāne khagamair asyatā savyasācinā 4 takṣakas tu na tatrāsīt sarparājo mahābalaḥ dahyamāne vane tasmin kurukṣetre 'bhavat tadā 5 aśvasenas tu tatrāsīt takṣakasya suto balī sa yatnam akarot tīvraṃ mokṣārthaṃ havyavāhanāt 6 na śaśāka vinirgantuṃ kaunteya śarapīḍitaḥ mokṣayām āsa taṃ mātā nigīrya bhujagātmajā 7 tasya pūrvaṃ śiro grastaṃ puccham asya nigīryate ūrdhvam ācakrame sā tu pannagī putragṛddhinī 8 tasyās tīkṣṇena bhallena pṛthu dhāreṇa pāṇḍavaḥ śiraś ciccheda gacchantyās tām apaśyat sureśvaraḥ 9 taṃ mumocayiṣur vajrī vātavarṣeṇa pāṇḍavam mohayām āsa tat kālam aśvasenas tvam ucyate 10 tāṃ ca māyāṃ tadā dṛṣṭvā ghorāṃ nāgena vañcitaḥ dvidhā tridhā ca ciccheda khagatān eva bhārata 11 śaśāpa taṃ ca saṃkruddho bībhatsur jihmagāminam pāvako vāsudevaś ca apratiṣṭho bhaved iti 12 tato jiṣṇuḥ sahasrākṣaṃ khaṃ vitatyeṣubhiḥ śitaiḥ yodhayām āsa saṃkruddho vañcanāṃ tām anusmaran 13 devarāḍ api taṃ dṛṣṭvā saṃrabdham iva phalgunam svam astram asṛjad dīptaṃ yat tatānākhilaṃ nabhaḥ 14 tato vāyur mahāghoṣaḥ kṣobhayan sarvasāgarān viyatstho 'janayan meghāñ jaladhārā muca ākulān 15 tad vighātārtham asṛjad arjuno 'py astram uttamam vāyavyam evābhimantrya pratipattiviśāradaḥ 16 tenendrāśani meghānāṃ vīryaujas tadvināśitam jaladhārāś ca tāḥ śeṣaṃ jagmur neśuś ca vidyutaḥ 17 kṣaṇena cābhavad vyoma saṃpraśānta rajas tamaḥ sukhaśītānila guṇaṃ prakṛtisthārka maṇḍalam 18 niṣpratīkāra hṛṣṭaś ca hutabhug vividhākṛtiḥ prajajvālātulārciṣmān svanādaiḥ pūrayañ jagat 19 kṛṣṇābhyāṃ rakṣitaṃ dṛṣṭvā taṃ ca dāvam ahaṃ kṛtāḥ samutpetur athākāśaṃ suparṇādyāḥ patatriṇaḥ 20 garuḍā vajrasadṛśaiḥ pakṣatuṇḍa nakhais tathā prahartukāmāḥ saṃpetur ākāśāt kṛṣṇa pāṇḍavau 21 tathaivoraga saṃghātāḥ pāṇḍavasya samīpataḥ utsṛjanto viṣaṃ ghoraṃ niścerur jvalitānanāḥ 22 tāṃś cakarta śaraiḥ pārthaḥ saroṣān dṛśyakhe carān vivaśāś cāpatan dīptaṃ dehābhāvāya pāvakam 23 tataḥ surāḥ sagandharvā yakṣarākṣasa pannagāḥ utpetur nādam atulam utsṛjanto raṇārthiṇaḥ 24 ayaḥ kaṇapa cakrāśma bhuśuṇḍy udyatabāhavaḥ kṛṣṇa pārthau jighāṃsantaḥ krodhasaṃmūrcchitaujasaḥ 25 teṣām abhivyāharatāṃ śastravarṣaṇṃ ca muñcatām pramamāthottamāṅgāni bībhatsur niśitaiḥ śaraiḥ 26 kṛṣṇaś ca sumahātejāś cakreṇāri nihā tadā daityadānava saṃghānāṃ cakāra kadanaṃ mahat 27 athāpare śarair viddhāś cakravegeritās tadā velām iva samāsādya vyātiṣṭhanta mahaujasaḥ 28 tataḥ śakro 'bhisaṃkruddhas tridaśānāṃ maheśvaraḥ pāṇḍuraṃ gajam āsthāya tāv ubhau samabhidravat 29 aśaniṃ gṛhya tarasā vajram astram avāsṛjat hatāv etāv iti prāha surān asurasūdanaḥ 30 tataḥ samudyatāṃ dṛṣṭvā devendreṇa mahāśanim jagṛhuḥ sarvaśastrāṇi svāni svāni surās tadā 31 kāladaṇḍaṃ yamo rājā śibikāṃ ca dhaneśvaraḥ pāśaṃ ca varuṇas tatra vicakraṃ ca tathā śivaḥ 32 oṣadhīr dīpyamānāś ca jagṛhāte 'śvināv api jagṛhe ca dhanur dhātā musalaṃ ca jayas tathā 33 parvataṃ cāpi jagrāha kruddhas tvaṣṭā mahābalaḥ aṃśas tu śaktiṃ jagrāha mṛtyur devaḥ paraśvadham 34 pragṛhya parighaṃ ghoraṃ vicacārāryamā api mitraś ca kṣura paryantaṃ cakraṃ gṛhya vyatiṣṭhata 35 pūṣā bhagaś ca saṃkruddhaḥ savitā ca viśāṃ pate āttakārmukanistriṃśāḥ kṛṣṇa pārthāv abhidrutāḥ 36 rudrāś ca vasavaś caiva marutaś ca mahābalāḥ viśve devās tathā sādhyā dīpyamānāḥ svatejasā 37 ete cānye ca bahavo devās tau puruṣottamau kṛṣṇa pārthau jighāṃsantaḥ pratīyur vividhāyudhāḥ 38 tatrādbhutāny adṛśyanta nimittāni mahāhave yugāntasamarūpāṇi bhūtotsādāya bhārata 39 tathā tu dṛṣṭvā saṃrabdhaṃ śakraṃ devaiḥ sahācyutau abhītau yudhi durdharṣau tasthatuḥ sajjakārmukau 40 āgatāṃś caiva tān dṛṣṭvā devān ekaikaśas tataḥ nyavārayetāṃ saṃkruddhau bāṇair varjopamais tadā 41 asakṛd bhagnasaṃkalpāḥ surāś ca bahuśaḥ kṛtāḥ bhayād raṇaṃ parityajya śakram evābhiśiśriyuḥ 42 dṛṣṭvā nivāritān devān mādhavenārjunena ca āścaryam agamas tatra munayo divi viṣṭhitāḥ 43 śakraś cāpi tayor vīryam upalabhyāsakṛd raṇe babhūva paramaprīto bhūyaś caitāv ayodhayat 44 tato 'śmavarṣaṃ sumahad vyasṛjat pākaśāsanaḥ bhūya eva tadā vīryaṃ jijñāsuḥ savyasācinaḥ tac charair arjuno varṣaṃ pratijaghne 'tyamarṣaṇaḥ 45 viphalaṃ kriyamāṇaṃ tat saṃprekṣya ca śatakratuḥ bhūyaḥ saṃvardhayām āsa tad varṣaṃ devarāḍ atha 46 so 'śmavarṣaṃ mahāvegair iṣubhiḥ pākaśāsaniḥ vilayaṃ gamayām āsa harṣayan pitaraṃ tadā 47 samutpāṭya tu pāṇibhyāṃ mandarāc chikharaṃ mahat sadrumaṃ vyasṛjac chakro jighāṃsuḥ pāṇḍunandanam 48 tato 'rjuno vegavadbhir jvalitāgrair ajihmagaiḥ bāṇair vidhvaṃsayām āsa gireḥ śṛṅgaṃ sahasradhā 49 girer viśīryamāṇasya tasya rūpaṃ tadā babhau sārkacandra grahasyeva nabhasaḥ praviśīryataḥ 50 tenāvāk patatā dāve śailena mahatā bhṛśam bhūya eva hatās tatra prāṇinaḥ khāṇḍavālayāḥ |