|
1
[वै] तदा शैलनिपातेन भीषिताः खाण्डवालयाः थानवा राक्षसा नागास तरक्ष्वृक्षवनौकसः थविपाः परभिन्नाः शार्थूलाः सिंहाः केसरिणस तदा 2 मृगाश च महिषाश चैव शतशः पक्षिणस तदा समुथ्विग्ना विससृपुस तदान्या भूतजातयः 3 तं थावं समुथीक्षन्तः कृष्णौ चाभ्युथ्यतायुधौ उत्पातनाथ अशब्थेन संत्रासित इवाभवन 4 सवतेजॊ भास्वरं चक्रम उत्ससर्ज जनार्थनः तेन ता जातयः कषुथ्राः सथानव निशाचराः निकृत्ताः शतशः सर्वा निपेतुर अनलं कषणात 5 अथृश्यन राक्षसास तत्र कृष्ण चक्रविथारिताः वसा रुधिरसंपृक्ताः संध्यायाम इव तॊयथाः 6 पिशाचान पक्षिणॊ नागान पशूंश चापि सहस्रशः निघ्नंश चरति वार्ष्णेयः कालवत तत्र भारत 7 कषिप्तं कषिप्तं हि तच चक्रं कृष्णस्यामित्र घातिनः हत्वानेकानि सत्त्वानि पाणिम एति पुनः पुनः 8 तदा तु निघ्नतस तस्य सर्वसत्त्वानि भारत बभूव रूपम अत्युग्रं सर्वभूतात्मनस तथा 9 समेतानां च थेवानां थानवानां च सर्वशः विजेता नाभवत कश चित कृष्ण पाण्डवयॊर मृधे 10 तयॊर बलात परित्रातुं तं थावं तु यथा सुराः नाशक्नुवञ शमयितुं तथाभूवन पराङ्मुखाः 11 शतक्रतुश च संप्रेक्ष्य विमुखान थेवता गणान बभूवावस्दितः परीतः परशंसन कृष्ण पाण्डवौ 12 निवृत्तेषु तु थेवेषु वाग उवाचाशरीरिणी शतक्रतुम अभिप्रेक्ष्य महागम्भीर निःस्वना 13 न ते सखा संनिहितस तक्षकः पन्नगॊत्तमः थाहकाले खाण्डवस्य कुरुक्षेत्रं गतॊ हय असौ 14 न च शक्यॊ तवया जेतुं युथ्धे ऽसमिन समवस्दितौ वासुथेवार्जुनौ शक्र निबॊधेथं वचॊ मम 15 नरनारायणौ थेवौ ताव एतौ विश्रुतौ थिवि भवान अप्य अभिजानाति यथ वीर्यौ यत पराक्रमौ 16 नैतौ शक्यौ थुराधर्षौ विजेतुम अजितौ युधि अपि सर्वेषु लॊकेषु पुराणाव ऋषिसत्तमौ 17 पूजनीयतमाव एताव अपि सर्वैः सुरासुरैः सयक्षरक्षॊगन्धर्वनरकिंनर पन्नगैः 18 तस्माथ इतः सुरैः सार्धं गन्तुम अर्हसि वासव थिष्टं चाप्य अनुपश्यैतत खाण्डवस्य विनाशनम 19 इति वाचम अभिश्रुत्य तद्यम इत्य अमरेश्वरः कॊपामर्षौ समुत्सृज्य संप्रतस्दे थिवं तथा 20 तं परस्दितं महात्मानं समवेक्ष्य थिवौकसः तवरिताः सहिता राजन्न अनुजग्मुः शतक्रतुम 21 थेवराजं तथा यान्तं सह थेवैर उथीक्ष्य तु वासुथेवार्जुनौ वीरौ सिंहनाथं विनेथतुः 22 थेवराजे गते राजन परहृष्टौ कृष्ण पाण्डवौ निर्विशङ्कं पुनर थावं थाहयाम आसतुस तथा 23 स मारुत इवाभ्राणि नाशयित्वार्जुनः सुरान वयधमच छरसंपातैः पराणिनः खाण्डवालयान 24 न च सम किं चिच छक्नॊति भूतं निश्चरितं ततः संछिथ्यमानम इषुभिर अस्यता सव्यसाचिना 25 नाशकंस तत्र भूतानि महान्त्य अपि रणे ऽरजुनम निरीक्षितुम अमॊघेषुं करिष्यन्ति कुतॊ रणम 26 शतेनैकं च विव्याध शतं चैकेन पत्त्रिणा वयसवस ते ऽपतन्न अग्नौ साक्षात कालहता इव 27 न चालभन्त ते शर्म रॊधःसु विषमेषु च पितृथेव निवासेषु संतापश चाप्य अजायत 28 भूतसंघ सहस्राश च थीनाश चक्रुर महास्वनम रुरुवुर वारणाश चैव तदैव मृगपक्षिणः तेन शब्थेन वित्रेसुर गङ्गॊथधि चरा झषाः 29 न हय अर्जुनं महाबाहुं नापि कृष्णं महाबलम निरीक्षितुं वै शक्नॊति कश चिथ यॊथ्धुं कुतः पुनः 30 एकायनगता ये ऽपि निष्पतन्त्य अत्र के चन राक्षसान थानवान नागाञ जघ्ने चक्रेण तान हरिः 31 ते विभिन्नशिरॊ थेहाश चक्रवेगाथ गतासवः पेतुर आस्ये महाकाया थीप्तस्य वसुरेतसः 32 स मांसरुधिरौघैश च मेथौघैश च समीरितः उपर्य आकाशगॊ वह्निर विधूमः समथृश्यत 33 थीप्ताक्षॊ थीप्तजिह्वश च थीप्तव्यात्त महाननः थीप्तॊर्ध्व केशः पिङ्गाक्षः पिबन पराणभृतां वसाम 34 तां स कृष्णार्जुन कृतां सुधां पराप्य हुताशनः बभूव मुथितस तृप्तः परां निर्वृतिम आगतः 35 अदासुरं मयं नाम तक्षकस्य निवेशनात विप्रथ्रवन्तं सहसा थथर्श मधुसूथनः 36 तम अग्निः परार्दयाम आस थिधक्षुर वातसारदिः थेहवान वै जटी भूत्वा नथंश च जलथॊ यदा जिघांसुर वासुथेवश च चक्रम उथ्यम्य विष्ठितः 37 सचक्रम उथ्यतं थृष्ट्वा थिधक्षुं च हुताशनम अभिधावार्जुनेत्य एवं मयश चुक्रॊश भारत 38 तस्य भीतस्वनं शरुत्वा मा भैर इति धनंजयः परत्युवाच मयं पार्दॊ जीवयन्न इव भारत 39 तं पार्देनाभये थत्ते नमुचेर भरातरं मयम न हन्तुम ऐच्छथ थाशार्हः पावकॊ न थथाह च 40 तस्मिन वने थह्यमाने षड अग्निर न थथाह च अश्वसेनं मयं चापि चतुरः शार्ङ्गकान इति |
1
[vai] tathā śailanipātena bhīṣitāḥ khāṇḍavālayāḥ dānavā rākṣasā nāgās tarakṣvṛkṣavanaukasaḥ dvipāḥ prabhinnāḥ śārdūlāḥ siṃhāḥ kesariṇas tathā 2 mṛgāś ca mahiṣāś caiva śataśaḥ pakṣiṇas tathā samudvignā visasṛpus tathānyā bhūtajātayaḥ 3 taṃ dāvaṃ samudīkṣantaḥ kṛṣṇau cābhyudyatāyudhau utpātanād aśabdena saṃtrāsita ivābhavan 4 svatejo bhāsvaraṃ cakram utsasarja janārdanaḥ tena tā jātayaḥ kṣudrāḥ sadānava niśācarāḥ nikṛttāḥ śataśaḥ sarvā nipetur analaṃ kṣaṇāt 5 adṛśyan rākṣasās tatra kṛṣṇa cakravidāritāḥ vasā rudhirasaṃpṛktāḥ saṃdhyāyām iva toyadāḥ 6 piśācān pakṣiṇo nāgān paśūṃś cāpi sahasraśaḥ nighnaṃś carati vārṣṇeyaḥ kālavat tatra bhārata 7 kṣiptaṃ kṣiptaṃ hi tac cakraṃ kṛṣṇasyāmitra ghātinaḥ hatvānekāni sattvāni pāṇim eti punaḥ punaḥ 8 tathā tu nighnatas tasya sarvasattvāni bhārata babhūva rūpam atyugraṃ sarvabhūtātmanas tadā 9 sametānāṃ ca devānāṃ dānavānāṃ ca sarvaśaḥ vijetā nābhavat kaś cit kṛṣṇa pāṇḍavayor mṛdhe 10 tayor balāt paritrātuṃ taṃ dāvaṃ tu yadā surāḥ nāśaknuvañ śamayituṃ tadābhūvan parāṅmukhāḥ 11 śatakratuś ca saṃprekṣya vimukhān devatā gaṇān babhūvāvasthitaḥ prītaḥ praśaṃsan kṛṣṇa pāṇḍavau 12 nivṛtteṣu tu deveṣu vāg uvācāśarīriṇī śatakratum abhiprekṣya mahāgambhīra niḥsvanā 13 na te sakhā saṃnihitas takṣakaḥ pannagottamaḥ dāhakāle khāṇḍavasya kurukṣetraṃ gato hy asau 14 na ca śakyo tvayā jetuṃ yuddhe 'smin samavasthitau vāsudevārjunau śakra nibodhedaṃ vaco mama 15 naranārāyaṇau devau tāv etau viśrutau divi bhavān apy abhijānāti yad vīryau yat parākramau 16 naitau śakyau durādharṣau vijetum ajitau yudhi api sarveṣu lokeṣu purāṇāv ṛṣisattamau 17 pūjanīyatamāv etāv api sarvaiḥ surāsuraiḥ sayakṣarakṣogandharvanarakiṃnara pannagaiḥ 18 tasmād itaḥ suraiḥ sārdhaṃ gantum arhasi vāsava diṣṭaṃ cāpy anupaśyaitat khāṇḍavasya vināśanam 19 iti vācam abhiśrutya tathyam ity amareśvaraḥ kopāmarṣau samutsṛjya saṃpratasthe divaṃ tadā 20 taṃ prasthitaṃ mahātmānaṃ samavekṣya divaukasaḥ tvaritāḥ sahitā rājann anujagmuḥ śatakratum 21 devarājaṃ tadā yāntaṃ saha devair udīkṣya tu vāsudevārjunau vīrau siṃhanādaṃ vinedatuḥ 22 devarāje gate rājan prahṛṣṭau kṛṣṇa pāṇḍavau nirviśaṅkaṃ punar dāvaṃ dāhayām āsatus tadā 23 sa māruta ivābhrāṇi nāśayitvārjunaḥ surān vyadhamac charasaṃpātaiḥ prāṇinaḥ khāṇḍavālayān 24 na ca sma kiṃ cic chaknoti bhūtaṃ niścaritaṃ tataḥ saṃchidyamānam iṣubhir asyatā savyasācinā 25 nāśakaṃs tatra bhūtāni mahānty api raṇe 'rjunam nirīkṣitum amogheṣuṃ kariṣyanti kuto raṇam 26 śatenaikaṃ ca vivyādha śataṃ caikena pattriṇā vyasavas te 'patann agnau sākṣāt kālahatā iva 27 na cālabhanta te śarma rodhaḥsu viṣameṣu ca pitṛdeva nivāseṣu saṃtāpaś cāpy ajāyata 28 bhūtasaṃgha sahasrāś ca dīnāś cakrur mahāsvanam ruruvur vāraṇāś caiva tathaiva mṛgapakṣiṇaḥ tena śabdena vitresur gaṅgodadhi carā jhaṣāḥ 29 na hy arjunaṃ mahābāhuṃ nāpi kṛṣṇaṃ mahābalam nirīkṣituṃ vai śaknoti kaś cid yoddhuṃ kutaḥ punaḥ 30 ekāyanagatā ye 'pi niṣpatanty atra ke cana rākṣasān dānavān nāgāñ jaghne cakreṇa tān hariḥ 31 te vibhinnaśiro dehāś cakravegād gatāsavaḥ petur āsye mahākāyā dīptasya vasuretasaḥ 32 sa māṃsarudhiraughaiś ca medaughaiś ca samīritaḥ upary ākāśago vahnir vidhūmaḥ samadṛśyata 33 dīptākṣo dīptajihvaś ca dīptavyātta mahānanaḥ dīptordhva keśaḥ piṅgākṣaḥ piban prāṇabhṛtāṃ vasām 34 tāṃ sa kṛṣṇārjuna kṛtāṃ sudhāṃ prāpya hutāśanaḥ babhūva muditas tṛptaḥ parāṃ nirvṛtim āgataḥ 35 athāsuraṃ mayaṃ nāma takṣakasya niveśanāt vipradravantaṃ sahasā dadarśa madhusūdanaḥ 36 tam agniḥ prārthayām āsa didhakṣur vātasārathiḥ dehavān vai jaṭī bhūtvā nadaṃś ca jalado yathā jighāṃsur vāsudevaś ca cakram udyamya viṣṭhitaḥ 37 sacakram udyataṃ dṛṣṭvā didhakṣuṃ ca hutāśanam abhidhāvārjunety evaṃ mayaś cukrośa bhārata 38 tasya bhītasvanaṃ śrutvā mā bhair iti dhanaṃjayaḥ pratyuvāca mayaṃ pārtho jīvayann iva bhārata 39 taṃ pārthenābhaye datte namucer bhrātaraṃ mayam na hantum aicchad dāśārhaḥ pāvako na dadāha ca 40 tasmin vane dahyamāne ṣaḍ agnir na dadāha ca aśvasenaṃ mayaṃ cāpi caturaḥ śārṅgakān iti |