|
1
[व] ततः शांतनवं भीष्मं पराञ्जलिर धृतराष्ट्रजः सह सर्वैर महीपालैर इथं वचनम अब्रवीत 2 ऋते सेना परणेतारं पृतना सुमहत्य अपि थीर्यते युथ्धम आसाथ्य पिपीलिक पुटं यदा 3 न हि जातु थवयॊर बुथ्धिः समा भवति कर्हि चित शौर्यं च नाम नेतॄणां सपर्धते च परस्परम 4 शरूयते च महाप्राज्ञ हैहयान अमितौजसः अभ्ययुर बराह्मणाः सर्वे समुच्छ्रितकुशध्वजाः 5 तान अन्वयुस तथा वैश्याः शूथ्राश चैव पितामह एकतस तु तरयॊ वर्णा एकतः कषत्रियर्षभाः 6 ते सम युथ्धेष्व अभज्यन्त तरयॊ वर्णाः पुनः पुनः कषत्रियास तु जयन्त्य एव बहुलं चैकतॊ बलम 7 ततस ते कषत्रियान एव पप्रच्छुर थविजसत्तमाः तेभ्यः शशंसुर धर्मज्ञा यादातद्यं पितामह 8 वयम एकस्य शृणुमॊ महाबुथ्धिमतॊ रणे भवन्तस तु पृदक सर्वे सवबुथ्धिवशवर्तिनः 9 ततस ते बराह्मणाश चक्रुर एकं सेनापतिं थविजम नयेषु कुशलं शूरम अजयन कषत्रियांस ततः 10 एवं ये कुशलं शूलं हिते सदितम अकल्मषम सेनापतिं परकुर्वन्ति ते जयन्ति रणे रिपून 11 भवान उशनसा तुल्यॊ हितैषी च सथा मम असंहार्यः सदितॊ धर्मे स नः सेनापतिर भव 12 रश्मीवताम इवाथित्यॊ वीरुधाम इव चन्थ्रमाः कुबेर इव यक्षाणां मरुताम इव वासवः 13 पर्वतानां यदा मेरुः सुपर्णः पतताम इव कुमार इव भूतानां वसूनाम इव हव्यवाट 14 भवता हि वयं गुप्ताः शक्रेणेव थिवौकसः अनाधृष्या भविष्यामस तरिथशानाम अपि धरुवम 15 परयातु नॊ भवान अग्रे थेवानाम इव पावकिः वयं तवाम अनुयास्यामः सौरभेया इवर्षभम 16 एवम एतन महाबाहॊ यदा वथसि भारत यदैव हि भवन्तॊ मे तदैव मम पाण्डवाः 17 अपि चैव मय शरेयॊ वाच्यं तेषां नराधिप यॊथ्धव्यं तु तवार्दाय यदा स समयः कृतः 18 न तु पश्यामि यॊथ्धारम आत्मनः सथृशं भुवि ऋते तस्मान नरव्याघ्रात कुन्तीपुत्राथ धनंजयात 19 स हि वेथ महाबाहुर थिव्यान्य अस्त्राणि सर्वशः न तु मां विवृतॊ युथ्धे जातु युध्येत पाण्डवः 20 अहं स च कषणेनैव निर्मनुष्यम इथं जगत कुर्यां शस्त्रबलेनैव ससुरासुरराक्षसम 21 न तव एवॊत्साथनीया मे पाण्डॊः पुत्रा नराधिप तस्माथ यॊधान हनिष्यामि परयॊगेणायुतं सथा 22 एवम एषां करिष्यामि निधनं कुरुनन्थन न चेत ते मां हनिष्यन्ति पूर्वम एव समागमे 23 सेनापतिस तव अहं राजन समयेनापरेण ते भविष्यामि यदाकामं तन मे शरॊतुम इहार्हसि 24 कर्णॊ वा युध्यतां पूर्वम अहं वा पृदिवीपते सपर्धते हि सथात्यर्दं सूतपुत्रॊ मया रणे 25 नाहं जीवति गाङ्गेये यॊत्स्ये राजन कदं चन हते भीष्मे तु यॊत्स्यामि सह गाण्डीवधन्वना 26 ततः सेनापतिं चक्रे विधिवथ भूरिथक्षिणम धृतराष्ट्रात्मजॊ भीष्मं सॊ ऽभिषिक्तॊ वयरॊचत 27 ततॊ भेरीश च शङ्खांश च शतशश चैव पुष्करान वथयाम आसुर अव्यग्राः पुरुषा राजशासनात 28 सिंहनाशाश च विविधा वाहनानां चनिस्वनाः पराथुरासन्न अनभ्रे च वर्षं रुधिरकर्थमम 29 निर्घाताः पृदिवी कम्पा गजबृंहित निस्वनाः आसंश च सर्वयॊधानां पातयन्तॊ मनांस्य उत 30 वाचश चाप्य अशरीरिण्यॊ थिवश चॊल्काः परपेथिरे शिवाश च भयवेथिन्यॊ नेथुर थीप्तस्वरा भृशम 31 सेनापत्ये यथा राजा गाङ्गेयम अभिषिक्तवान तथैतान्य उग्ररूपाणि अभवञ शतशॊ नृप 32 ततः सेनापतिं कृत्वा भीष्मं परबलार्थनम वाचयित्वा थविजश्रेष्ठान निष्कैर गॊभिश च भूरिशः 33 वर्धमानॊ जयाशीर्भिर निर्ययौ सैनिकैर वृतः आपगेयं पुरस्कृत्य भरातृभिः सहितस तथा सकन्धावारेण महता कुरुक्षेत्रं जगाम ह 34 परिक्रम्य कुरुक्षेत्रं कर्णेन सह कौरवः शिबिरं मापयाम आस समे थेशे नराधिपः 35 मधुरानूषरे थेशे परभूतयवसेन्धने यदैव हास्तिनपुरं तथ्वच छिबिरम आबभौ |
1
[v] tataḥ śāṃtanavaṃ bhīṣmaṃ prāñjalir dhṛtarāṣṭrajaḥ saha sarvair mahīpālair idaṃ vacanam abravīt 2 ṛte senā praṇetāraṃ pṛtanā sumahaty api dīryate yuddham āsādya pipīlika puṭaṃ yathā 3 na hi jātu dvayor buddhiḥ samā bhavati karhi cit śauryaṃ ca nāma netṝṇāṃ spardhate ca parasparam 4 śrūyate ca mahāprājña haihayān amitaujasaḥ abhyayur brāhmaṇāḥ sarve samucchritakuśadhvajāḥ 5 tān anvayus tadā vaiśyāḥ śūdrāś caiva pitāmaha ekatas tu trayo varṇā ekataḥ kṣatriyarṣabhāḥ 6 te sma yuddheṣv abhajyanta trayo varṇāḥ punaḥ punaḥ kṣatriyās tu jayanty eva bahulaṃ caikato balam 7 tatas te kṣatriyān eva papracchur dvijasattamāḥ tebhyaḥ śaśaṃsur dharmajñā yāthātathyaṃ pitāmaha 8 vayam ekasya śṛṇumo mahābuddhimato raṇe bhavantas tu pṛthak sarve svabuddhivaśavartinaḥ 9 tatas te brāhmaṇāś cakrur ekaṃ senāpatiṃ dvijam nayeṣu kuśalaṃ śūram ajayan kṣatriyāṃs tataḥ 10 evaṃ ye kuśalaṃ śūlaṃ hite sthitam akalmaṣam senāpatiṃ prakurvanti te jayanti raṇe ripūn 11 bhavān uśanasā tulyo hitaiṣī ca sadā mama asaṃhāryaḥ sthito dharme sa naḥ senāpatir bhava 12 raśmīvatām ivādityo vīrudhām iva candramāḥ kubera iva yakṣāṇāṃ marutām iva vāsavaḥ 13 parvatānāṃ yathā meruḥ suparṇaḥ patatām iva kumāra iva bhūtānāṃ vasūnām iva havyavāṭ 14 bhavatā hi vayaṃ guptāḥ śakreṇeva divaukasaḥ anādhṛṣyā bhaviṣyāmas tridaśānām api dhruvam 15 prayātu no bhavān agre devānām iva pāvakiḥ vayaṃ tvām anuyāsyāmaḥ saurabheyā ivarṣabham 16 evam etan mahābāho yathā vadasi bhārata yathaiva hi bhavanto me tathaiva mama pāṇḍavāḥ 17 api caiva maya śreyo vācyaṃ teṣāṃ narādhipa yoddhavyaṃ tu tavārthāya yathā sa samayaḥ kṛtaḥ 18 na tu paśyāmi yoddhāram ātmanaḥ sadṛśaṃ bhuvi ṛte tasmān naravyāghrāt kuntīputrād dhanaṃjayāt 19 sa hi veda mahābāhur divyāny astrāṇi sarvaśaḥ na tu māṃ vivṛto yuddhe jātu yudhyeta pāṇḍavaḥ 20 ahaṃ sa ca kṣaṇenaiva nirmanuṣyam idaṃ jagat kuryāṃ śastrabalenaiva sasurāsurarākṣasam 21 na tv evotsādanīyā me pāṇḍoḥ putrā narādhipa tasmād yodhān haniṣyāmi prayogeṇāyutaṃ sadā 22 evam eṣāṃ kariṣyāmi nidhanaṃ kurunandana na cet te māṃ haniṣyanti pūrvam eva samāgame 23 senāpatis tv ahaṃ rājan samayenāpareṇa te bhaviṣyāmi yathākāmaṃ tan me śrotum ihārhasi 24 karṇo vā yudhyatāṃ pūrvam ahaṃ vā pṛthivīpate spardhate hi sadātyarthaṃ sūtaputro mayā raṇe 25 nāhaṃ jīvati gāṅgeye yotsye rājan kathaṃ cana hate bhīṣme tu yotsyāmi saha gāṇḍīvadhanvanā 26 tataḥ senāpatiṃ cakre vidhivad bhūridakṣiṇam dhṛtarāṣṭrātmajo bhīṣmaṃ so 'bhiṣikto vyarocata 27 tato bherīś ca śaṅkhāṃś ca śataśaś caiva puṣkarān vadayām āsur avyagrāḥ puruṣā rājaśāsanāt 28 siṃhanāśāś ca vividhā vāhanānāṃ canisvanāḥ prādurāsann anabhre ca varṣaṃ rudhirakardamam 29 nirghātāḥ pṛthivī kampā gajabṛṃhita nisvanāḥ āsaṃś ca sarvayodhānāṃ pātayanto manāṃsy uta 30 vācaś cāpy aśarīriṇyo divaś colkāḥ prapedire śivāś ca bhayavedinyo nedur dīptasvarā bhṛśam 31 senāpatye yadā rājā gāṅgeyam abhiṣiktavān tadaitāny ugrarūpāṇi abhavañ śataśo nṛpa 32 tataḥ senāpatiṃ kṛtvā bhīṣmaṃ parabalārdanam vācayitvā dvijaśreṣṭhān niṣkair gobhiś ca bhūriśaḥ 33 vardhamāno jayāśīrbhir niryayau sainikair vṛtaḥ āpageyaṃ puraskṛtya bhrātṛbhiḥ sahitas tadā skandhāvāreṇa mahatā kurukṣetraṃ jagāma ha 34 parikramya kurukṣetraṃ karṇena saha kauravaḥ śibiraṃ māpayām āsa same deśe narādhipaḥ 35 madhurānūṣare deśe prabhūtayavasendhane yathaiva hāstinapuraṃ tadvac chibiram ābabhau |