|
1
भीष्म उवाच चकार यत्नं थरुपथः सर्वस्मिन सवजने महत ततॊ लेख्याथिषु तदा शिल्पेषु च परं गता इष्वस्त्रे चैव राजेन्थ्र थरॊणशिष्यॊ बभूव ह 2 तस्य माता महाराज राजानं वरवर्णिनी चॊथयाम आस भार्यार्दं कन्यायाः पुत्रवत तथा 3 ततस तां पार्षतॊ थृष्ट्वा कन्यां संप्राप्तयौवनाम सत्रियं मत्वा तथा चिन्तां परपेथे सह भार्यया 4 थरुपथ उवाच कन्या ममेयं संप्राप्ता यौवनं शॊकवर्धिनी मया परच्छाथिता चेयं वचनाच छूलपाणिनः 5 न तन मिद्या महाराज्ञि भविष्यति कदं चन तरैलॊक्यकर्ता कस्माथ धि तन मृषा कर्तुम अर्हति 6 भार्यॊवाच यथि ते रॊचते राजन वक्ष्यामि शृणु मे वचः शरुत्वेथानीं परपथ्येदाः सवकार्यं पृषतात्मज 7 करियताम अस्य नृपते विधिवथ थारसंग्रहः सत्यं भवति तथ वाक्यम इति मे निश्चिता मतिः 8 भीष्म उवाच ततस तौ निश्चयं कृत्वा तस्मिन कार्ये ऽद थम्पती वरयां चक्रतुः कन्यां थशार्णाधिपतेः सुताम 9 ततॊ राजा थरुपथॊ राजसिंहः; सर्वान राज्ञः कुलतः संनिशाम्य थाशार्णकस्य नृपतेस तनूजां; शिखण्डिने वरयाम आस थारान 10 हिरण्यवर्मेति नृपॊ यॊ ऽसौ थाशार्णकः समृतः स च पराथान महीपालः कन्यां तस्मै शिखण्डिने 11 स च राजा थशार्णेषु महान आसीन महीपतिः हिरण्यवर्मा थुर्धर्षॊ महासेनॊ महामनाः 12 कृते विवाहे तु तथा सा कन्या राजसत्तम यौवनं समनुप्राप्ता सा च कन्या शिखण्डिनी 13 कृतथारः शिखण्डी तु काम्पिल्यं पुनर आगमत न च सा वेथ तां कन्यां कं चित कालं सत्रियं किल 14 हिरण्यवर्मणः कन्या जञात्वा तां तु शिखण्डिनीम धात्रीणां च सखीनां च वरीडमाना नयवेथयत कन्यां पञ्चालराजस्य सुतां तां वै शिखण्डिनीम 15 ततस ता राजशार्थूल धात्र्यॊ थाशार्णिकास तथा जग्मुर आर्तिं परां थुःखात परेषयाम आसुर एव च 16 ततॊ थशार्णाधिपतेः परेष्याः सर्वं नयवेथयन विप्रलम्भं यदावृत्तं स च चुक्रॊध पार्दिवः 17 शिखण्ड्य अपि महाराज पुंवथ राजकुले तथा विजहार मुथा युक्तः सत्रीत्वं नैवातिरॊचयन 18 तदा कतिपयाहस्य तच छरुत्वा भरतर्षभ हिरण्यवर्मा राजेन्थ्र रॊषाथ आर्तिं जगाम ह 19 ततॊ थाशार्णकॊ राजा तीव्रकॊपसमन्वितः थूतं परस्दापयाम आस थरुपथस्य निवेशने 20 ततॊ थरुपथम आसाथ्य थूतः काञ्चनवर्मणः एक एकान्तम उत्सार्य रहॊ वचनम अब्रवीत 21 थशार्णराजॊ राजंस तवाम इथं वचनम अब्रवीत अभिषङ्गात परकुपितॊ विप्रलब्धस तवयानघ 22 अवमन्यसे मां नृपते नूनं थुर्मन्त्रितं तव यन मे कन्यां सवकन्यार्दे मॊहाथ याचितवान असि 23 तस्याथ्य विप्रलम्भस्य फलं पराप्नुहि थुर्मते एष तवां सजनामात्यम उथ्धरामि सदिरॊ भव |
1
bhīṣma uvāca cakāra yatnaṃ drupadaḥ sarvasmin svajane mahat tato lekhyādiṣu tathā śilpeṣu ca paraṃ gatā iṣvastre caiva rājendra droṇaśiṣyo babhūva ha 2 tasya mātā mahārāja rājānaṃ varavarṇinī codayām āsa bhāryārthaṃ kanyāyāḥ putravat tadā 3 tatas tāṃ pārṣato dṛṣṭvā kanyāṃ saṃprāptayauvanām striyaṃ matvā tadā cintāṃ prapede saha bhāryayā 4 drupada uvāca kanyā mameyaṃ saṃprāptā yauvanaṃ śokavardhinī mayā pracchāditā ceyaṃ vacanāc chūlapāṇinaḥ 5 na tan mithyā mahārājñi bhaviṣyati kathaṃ cana trailokyakartā kasmād dhi tan mṛṣā kartum arhati 6 bhāryovāca yadi te rocate rājan vakṣyāmi śṛṇu me vacaḥ śrutvedānīṃ prapadyethāḥ svakāryaṃ pṛṣatātmaja 7 kriyatām asya nṛpate vidhivad dārasaṃgrahaḥ satyaṃ bhavati tad vākyam iti me niścitā matiḥ 8 bhīṣma uvāca tatas tau niścayaṃ kṛtvā tasmin kārye 'tha dampatī varayāṃ cakratuḥ kanyāṃ daśārṇādhipateḥ sutām 9 tato rājā drupado rājasiṃhaḥ; sarvān rājñaḥ kulataḥ saṃniśāmya dāśārṇakasya nṛpates tanūjāṃ; śikhaṇḍine varayām āsa dārān 10 hiraṇyavarmeti nṛpo yo 'sau dāśārṇakaḥ smṛtaḥ sa ca prādān mahīpālaḥ kanyāṃ tasmai śikhaṇḍine 11 sa ca rājā daśārṇeṣu mahān āsīn mahīpatiḥ hiraṇyavarmā durdharṣo mahāseno mahāmanāḥ 12 kṛte vivāhe tu tadā sā kanyā rājasattama yauvanaṃ samanuprāptā sā ca kanyā śikhaṇḍinī 13 kṛtadāraḥ śikhaṇḍī tu kāmpilyaṃ punar āgamat na ca sā veda tāṃ kanyāṃ kaṃ cit kālaṃ striyaṃ kila 14 hiraṇyavarmaṇaḥ kanyā jñātvā tāṃ tu śikhaṇḍinīm dhātrīṇāṃ ca sakhīnāṃ ca vrīḍamānā nyavedayat kanyāṃ pañcālarājasya sutāṃ tāṃ vai śikhaṇḍinīm 15 tatas tā rājaśārdūla dhātryo dāśārṇikās tadā jagmur ārtiṃ parāṃ duḥkhāt preṣayām āsur eva ca 16 tato daśārṇādhipateḥ preṣyāḥ sarvaṃ nyavedayan vipralambhaṃ yathāvṛttaṃ sa ca cukrodha pārthivaḥ 17 śikhaṇḍy api mahārāja puṃvad rājakule tadā vijahāra mudā yuktaḥ strītvaṃ naivātirocayan 18 tathā katipayāhasya tac chrutvā bharatarṣabha hiraṇyavarmā rājendra roṣād ārtiṃ jagāma ha 19 tato dāśārṇako rājā tīvrakopasamanvitaḥ dūtaṃ prasthāpayām āsa drupadasya niveśane 20 tato drupadam āsādya dūtaḥ kāñcanavarmaṇaḥ eka ekāntam utsārya raho vacanam abravīt 21 daśārṇarājo rājaṃs tvām idaṃ vacanam abravīt abhiṣaṅgāt prakupito vipralabdhas tvayānagha 22 avamanyase māṃ nṛpate nūnaṃ durmantritaṃ tava yan me kanyāṃ svakanyārthe mohād yācitavān asi 23 tasyādya vipralambhasya phalaṃ prāpnuhi durmate eṣa tvāṃ sajanāmātyam uddharāmi sthiro bhava |