|
1
[स] यदा स भगवान वयासः कृष्णथ्वैपायनॊ ऽबरवीत तदैव सहिताः सर्वे समाजग्मुर महीक्षितः 2 मघा विषयगः सॊमस तथ थिनं परत्यपथ्यत थीप्यमानाश च संपेतुर थिवि सप्त महाग्रहाः 3 थविधा भूत इवाथित्य उथये परत्यथृश्यत जवलन्त्या शिखया भूयॊ भानुमान उथितॊ थिवि 4 ववाशिरे च थीप्तायां थिशि गॊमायुवायसाः लिप्समानाः शरीराणि मांसशॊणितभॊजनाः 5 अहन्य अहनि पार्दानां वृथ्धः कुरुपितामहः भरथ्वाजात्मजश चैव परातर उत्दाय संयतौ 6 जयॊ ऽसतु पाण्डुपुत्राणाम इत्य ऊचतुर अरिंथमौ युयुधाते तवार्दाय यदा स समयः कृतः 7 सर्वधर्मविशेषज्ञः पिता थेवव्रतस तव समानीय महीपालान इथं वचनम अब्रवीत 8 इथं वः कषत्रिया थवारं सवर्गायापावृतं महत गच्छध्वं तेन शक्रस्य बरह्मणश च स लॊकताम 9 एष वः शाश्वतः पन्दाः पूर्वैः पूर्वतरैर गतः संभावयत चात्मानम अव्यग्रमनसॊ युधि 10 नाभागॊ हि ययातिश च मान्धाता नहुषॊ नृगः संसिथ्धाः परमं सदानं गताः कर्मभिर ईथृशैः 11 अधर्मः कषत्रियस्यैष यथ वयाधिमरणं गृहे यथ आजौ निधनं याति सॊ ऽसय धर्मः सनातनः 12 एवम उक्ता महीपाला भीष्मेण भरतर्षभ निर्ययुः सवान्य अनीकानि शॊभयन्तॊ रदॊत्तमैः 13 स तु वैकर्तनः कर्णः सामात्यः सह बन्धुभिः नयासितः समरे शस्त्रं भीष्मेण भरतर्षभ 14 अपेतकर्णाः पुत्रास ते राजानश चैव तावकाः निर्ययुः सिंहनाथेन नाथयन्तॊ थिशॊ थश 15 शवेतैश छत्रैः पताकाभिर धवजवारणवाजिभिः तान्य अनीकान्य अशॊभन्त रदैर अद पथातिभिः 16 भेरी पणवशब्थैश च पटहानां च निस्वनैः रदनेमि निनाथैश च बभूवाकुलिता मही 17 काञ्चनाङ्गथकेयूरैः कार्मुकैश च महारदाः भराजमाना वयथृश्यन्त जङ्गमाः पर्वता इव 18 तालेन महता भीष्मः पञ्च तारेण केतुना विमलाथित्य संकाशस तस्दौ कुरुचमूपतिः 19 ये तवथीया महेष्वासा राजानॊ भरतर्षभः अवर्तन्त यदाथेशं राजञ शांतनवस्य ते 20 स तु गॊवासनः शैब्यः सहितः सर्वराजभिः ययौ मातङ्गराजेन राजार्हेण पताकिना पथ्मवर्णस तव अनीकानां सर्वेषाम अग्रतः सदितः 21 अश्वत्दामा ययौ यत्तः सिंहलाङ्गल केतनः शरुतायुश चित्रसेनश च पुरुमित्रॊ विविंशतिः 22 शल्यॊ भुरि शरवाश चैव विकर्णश च महारदः एते सप्त महेष्वासा थरॊणपुत्र पुरॊगमाः सयन्थनैर वरवर्णाभैर भीष्मस्यासन पुरःसरा 23 तेषाम अपि महॊत्सेधाः शॊभयन्तॊ रदॊत्तमान भराजमाना वयथृश्यन्त जाम्बूनथमया धवजाः 24 जाम्बूनथमयी वेथिः कमण्डलुविभूषिता केतुर आचार्य मुख्यस्य थरॊणस्य धनुषा सह 25 अनेकशतसाहस्रम अनीकम अनुकर्षतः महान थुर्यॊधनस्यासीन नागॊ मणिमयॊ धवजः 26 तस्य पौरव कालिङ्गौ काम्बॊजश च सुथक्षिणः कषेमधन्वा सुमित्रश च तस्दुः परमुखतॊ रदाः 27 सयन्थनेन महार्हेण केतुना वृषभेण च परकर्षन्न इव सेनाग्रं मागधश च नृपॊ ययौ 28 तथ अङ्गपतिना गुप्तं कृपेण च महात्मना शारथाभ्रचय परख्यं पराच्यानाम अभवथ बलम 29 अनीक परमुखे तिष्ठन वराहेण महायशाः शुशुभे केतुमुख्येन राजतेन जयथ्रदः 30 शतं रदसहस्राणां तस्यासन वशवर्तिनः अष्टौ नागसहस्राणि साथिनाम अयुतानि षट 31 तत सिन्धुपतिना राजन पालितं धवजिनीमुखम अनन्त रदनागाश्वम अशॊभत महथ बलम 32 षष्ट्या रदसहस्रैस तु नागानाम अयुतेन च पतिः सर्वक लिङ्गानां ययौ केतुमता सह 33 तस्य पर्वतसंकाशा वयरॊचन्त महागजाः यन्त्रतॊमर तूणीरैः पताकाभिश च शॊभिताः 34 शुशुभे केतुमुख्येन पाथपेन कलिङ्गपः शवेतच छत्रेण निष्केण चामरव्यजनेन च 35 केतुमान अपि मातङ्गं विचित्रपरमाङ्कुशम आस्दितः समरे राजन मेघस्द इव भानुमान 36 तेजसा थीप्यमानस तु वारणॊत्तमम आस्दितः भगथत्तॊ ययौ राजा यदा वज्रधरस तदा 37 जग सकन्धगताव आस्तां भगथत्तेन संमितौ विन्थानुविन्थाव आवन्त्यौ केतुमन्तम अनुव्रतौ 38 स रदानीकवान वयूहॊ हस्त्यङ्गॊत्तम शीर्षवान वाजिपक्षः पतन्न उग्रः पराहरत सर्वतॊ मुखः 39 थरॊणेन विहितॊ राजन राज्ञा शांतनवेन च तदैवाचार्य पुत्रेण बाह्लीकेन कृपेण च |
1
[s] yathā sa bhagavān vyāsaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt tathaiva sahitāḥ sarve samājagmur mahīkṣitaḥ 2 maghā viṣayagaḥ somas tad dinaṃ pratyapadyata dīpyamānāś ca saṃpetur divi sapta mahāgrahāḥ 3 dvidhā bhūta ivāditya udaye pratyadṛśyata jvalantyā śikhayā bhūyo bhānumān udito divi 4 vavāśire ca dīptāyāṃ diśi gomāyuvāyasāḥ lipsamānāḥ śarīrāṇi māṃsaśoṇitabhojanāḥ 5 ahany ahani pārthānāṃ vṛddhaḥ kurupitāmahaḥ bharadvājātmajaś caiva prātar utthāya saṃyatau 6 jayo 'stu pāṇḍuputrāṇām ity ūcatur ariṃdamau yuyudhāte tavārthāya yathā sa samayaḥ kṛtaḥ 7 sarvadharmaviśeṣajñaḥ pitā devavratas tava samānīya mahīpālān idaṃ vacanam abravīt 8 idaṃ vaḥ kṣatriyā dvāraṃ svargāyāpāvṛtaṃ mahat gacchadhvaṃ tena śakrasya brahmaṇaś ca sa lokatām 9 eṣa vaḥ śāśvataḥ panthāḥ pūrvaiḥ pūrvatarair gataḥ saṃbhāvayata cātmānam avyagramanaso yudhi 10 nābhāgo hi yayātiś ca māndhātā nahuṣo nṛgaḥ saṃsiddhāḥ paramaṃ sthānaṃ gatāḥ karmabhir īdṛśaiḥ 11 adharmaḥ kṣatriyasyaiṣa yad vyādhimaraṇaṃ gṛhe yad ājau nidhanaṃ yāti so 'sya dharmaḥ sanātanaḥ 12 evam uktā mahīpālā bhīṣmeṇa bharatarṣabha niryayuḥ svāny anīkāni śobhayanto rathottamaiḥ 13 sa tu vaikartanaḥ karṇaḥ sāmātyaḥ saha bandhubhiḥ nyāsitaḥ samare śastraṃ bhīṣmeṇa bharatarṣabha 14 apetakarṇāḥ putrās te rājānaś caiva tāvakāḥ niryayuḥ siṃhanādena nādayanto diśo daśa 15 śvetaiś chatraiḥ patākābhir dhvajavāraṇavājibhiḥ tāny anīkāny aśobhanta rathair atha padātibhiḥ 16 bherī paṇavaśabdaiś ca paṭahānāṃ ca nisvanaiḥ rathanemi ninādaiś ca babhūvākulitā mahī 17 kāñcanāṅgadakeyūraiḥ kārmukaiś ca mahārathāḥ bhrājamānā vyadṛśyanta jaṅgamāḥ parvatā iva 18 tālena mahatā bhīṣmaḥ pañca tāreṇa ketunā vimalāditya saṃkāśas tasthau kurucamūpatiḥ 19 ye tvadīyā maheṣvāsā rājāno bharatarṣabhaḥ avartanta yathādeśaṃ rājañ śāṃtanavasya te 20 sa tu govāsanaḥ śaibyaḥ sahitaḥ sarvarājabhiḥ yayau mātaṅgarājena rājārheṇa patākinā padmavarṇas tv anīkānāṃ sarveṣām agrataḥ sthitaḥ 21 aśvatthāmā yayau yattaḥ siṃhalāṅgala ketanaḥ śrutāyuś citrasenaś ca purumitro viviṃśatiḥ 22 śalyo bhuri śravāś caiva vikarṇaś ca mahārathaḥ ete sapta maheṣvāsā droṇaputra purogamāḥ syandanair varavarṇābhair bhīṣmasyāsan puraḥsarā 23 teṣām api mahotsedhāḥ śobhayanto rathottamān bhrājamānā vyadṛśyanta jāmbūnadamayā dhvajāḥ 24 jāmbūnadamayī vediḥ kamaṇḍaluvibhūṣitā ketur ācārya mukhyasya droṇasya dhanuṣā saha 25 anekaśatasāhasram anīkam anukarṣataḥ mahān duryodhanasyāsīn nāgo maṇimayo dhvajaḥ 26 tasya paurava kāliṅgau kāmbojaś ca sudakṣiṇaḥ kṣemadhanvā sumitraś ca tasthuḥ pramukhato rathāḥ 27 syandanena mahārheṇa ketunā vṛṣabheṇa ca prakarṣann iva senāgraṃ māgadhaś ca nṛpo yayau 28 tad aṅgapatinā guptaṃ kṛpeṇa ca mahātmanā śāradābhracaya prakhyaṃ prācyānām abhavad balam 29 anīka pramukhe tiṣṭhan varāheṇa mahāyaśāḥ śuśubhe ketumukhyena rājatena jayadrathaḥ 30 śataṃ rathasahasrāṇāṃ tasyāsan vaśavartinaḥ aṣṭau nāgasahasrāṇi sādinām ayutāni ṣaṭ 31 tat sindhupatinā rājan pālitaṃ dhvajinīmukham ananta rathanāgāśvam aśobhata mahad balam 32 ṣaṣṭyā rathasahasrais tu nāgānām ayutena ca patiḥ sarvaka liṅgānāṃ yayau ketumatā saha 33 tasya parvatasaṃkāśā vyarocanta mahāgajāḥ yantratomara tūṇīraiḥ patākābhiś ca śobhitāḥ 34 śuśubhe ketumukhyena pādapena kaliṅgapaḥ śvetac chatreṇa niṣkeṇa cāmaravyajanena ca 35 ketumān api mātaṅgaṃ vicitraparamāṅkuśam āsthitaḥ samare rājan meghastha iva bhānumān 36 tejasā dīpyamānas tu vāraṇottamam āsthitaḥ bhagadatto yayau rājā yathā vajradharas tathā 37 jaga skandhagatāv āstāṃ bhagadattena saṃmitau vindānuvindāv āvantyau ketumantam anuvratau 38 sa rathānīkavān vyūho hastyaṅgottama śīrṣavān vājipakṣaḥ patann ugraḥ prāharat sarvato mukhaḥ 39 droṇena vihito rājan rājñā śāṃtanavena ca tathaivācārya putreṇa bāhlīkena kṛpeṇa ca |