|
1
[स] थृष्ट्वा भीष्मेण संसक्तान भरातॄन अन्यांश च पार्दिवान तम अभ्यधावथ गाङ्गेयम उथ्यतास्त्रॊ धनंजयः 2 पाञ्चजन्यस्य निर्घॊषं धनुषॊ गाण्डिवस्य च धवजं च थृष्ट्वा पार्दस्य सर्वान नॊ भयम आविशत 3 असज्जमानं वृक्षेषु धूमकेतुम इवॊत्दितम बहुवर्णं च चित्रं च थिव्यं वानरलक्षणम अपश्याम महाराज धवजं गाण्डिवधन्वनः 4 विथ्युतं मेघमध्यस्दां भराजमानाम इवाम्बरे थथृशुर गाण्डिवं यॊधा रुक्मपृष्ठं महारदे 5 अशुश्रुम भृशं चास्य शक्रस्येवाभिगर्जतः सुघॊरं तलयॊः शब्थं निघ्नतस तव वाहिनीम 6 चण्डवातॊ यदा मेघः स विथ्युत सतनयित्नुमान थिशः संप्लावयन सर्वाः शरवर्षैः समन्ततः 7 अभ्यधावत गाङ्गेयं भैरवास्त्रॊ धनंजयः थिशं पराचीं परतीचीं च न जानीमॊ ऽसत्रमॊहिताः 8 कांथिग भूताः शरान्तपत्रा हतास्त्रा हतचेतसः अन्यॊन्यम अभिसंश्लिष्य यॊधास ते भरतर्षभ 9 भीष्मम एवाभिलीयन्त सह सर्वैस तवात्मजैः तेषाम आर्तायनम अभूथ भीष्मः शंतनवॊ रणे 10 समुत्पतन्त वित्रस्ता रदेभ्यॊ रदिनस तथा साथिनश चाश्वपृष्ठेभ्यॊ भूमौ चापि पथातयः 11 शरुत्वा गाण्डीवनिर्घॊषं विस्फूर्जितम इवाशनेः सर्वसैन्यानि भीतानि वयवलीयन्त भारत 12 अद काम्बॊजमुख्यैस तु बृहथ्भिः शीघ्रगामिभिः गॊपानां बहुसाहस्रैर बलैर गॊवासनॊ वृतः 13 मथ्रसौवीरगान्धारैस तरिगर्तैश च विशां पते सर्वकालिङ्गमुख्यैश च कलिङ्गाधिपतिर वृतः 14 नागा नरगणौघाश च थुःशासन पुरःसराः जयथ्रदश च नृपतिः सहितः सर्वराजभिः 15 हयारॊह वराश चैव तत पुत्रेण चॊथिताः चतुर्थशसहस्राणि सौबलं पर्यवारयन 16 ततस ते सहिताः सर्वे विभक्तरदवाहनाः पाण्डवान समरे जग्मुस तावका भरतर्षभ 17 रदिभिर वारणैर अश्वैः पथातैश च समीरितम घॊरम आयॊधनं जज्ञे महाभ्रसथृशं रजः 18 तॊमरप्रासनाराच गजाश्वरदयॊधिनाम बलेन महता भीष्मः समसज्जत किरीटिना 19 आवन्त्यः काशिराजेन भीमसेनेन सैन्धवः अजातशत्रुर मथ्राणाम ऋषभेण यशस्विना सह पुत्रः सहामात्यः शल्येन समसज्जत 20 विकर्णः सहथेवेन चित्रसेनः शिखण्डिना मत्स्या थुर्यॊधनं जग्मुः शकुनिं च विशां पते 21 थरुपथश चेकितानश च सात्यकिश च महारदः थरॊणेन समसज्जन्त सपुत्रेण महात्मना कृपश च कृतवर्मा च धृष्टकेतुम अभिथ्रुतौ 22 एवं परजविताश्वानि भरान्तनागरदानि च सैन्यानि समसज्जन्त परयुथ्धानि समन्ततः 23 निरभ्रे विथ्युतस तीव्रा थिशश च रजसावृताः पराथुरासन महॊल्काश च स निर्घाता विशां पते 24 परववौ च महावातः पांसुवर्षं पपात च नभस्य अन्तर्थधे सूर्यः सैन्येन रजसावृतः 25 परमॊहः सर्वसत्त्वानाम अतीव समपथ्यत रजसा चाभिभूतानाम अस्त्रजालैश च तुथ्यताम 26 वीरबाहुविषृष्टानां सर्वावरणभेथिनाम संघातः शरजालानां तुमुलः समपथ्यत 27 परकाशं चक्रुर आकाशं युथ्यतानि भुजॊत्तमैः नक्षत्रविमलाभानि शस्त्राणि भरतर्षभ 28 आर्षभाणि विचित्राणि रुक्मजालावृतानि च संपेतुर थिक्षु सर्वासु चर्माणि भरतर्षभ 29 सूर्यवर्णैश च निस्त्रिंशैः पात्यमानानि सर्वशः थिक्षु सर्वास्व अथृश्यन्त शरीराणि शिरांसि च 30 भग्नचक्राक्ष नीडाश च निपातितमहाध्वजाः हताश्वाः पृदिवीं जग्मुस तत्र तत्र महारदाः 31 परिपेतुर हयाश चात्र के चिच छत्रकृतव्रणाः रदान विपरिकर्षन्तॊ हतेषु रदयॊधिषु 32 शराहता भिन्नथेहा बथ्धयॊक्त्रा हयॊत्तमाः युगानि पर्यकर्षन्त तत्र तत्र सम भारत 33 अथृश्यन्त ससूताश च साश्वाः स रदयॊधिनः एकेन बलिना राजन वारणेन हता रदाः 34 गन्धहस्तिमथस्रावम आघ्राय बहवॊ रणे संनिपाते बलौघानां वीतम आथथिरे गजाः 35 स तॊमरमहामात्रैर निपतथ्भिर गतासुभिः बभूवायॊधनं छन्नं नाराचाभिहतैर गजैः 36 संनिपाते बलौघानां परेषितैर वरवारणैः निपेतुर युधि संभग्नाः स यॊधाः स धवजा रदाः 37 नागराजॊपमैर हस्तैर नागैर आक्षिप्य संयुगे वयथृश्यन्त महाराज संभग्ना रदकूबराः 38 विशीर्णरदजालाश च केशेष्व आक्षिप्य थन्तिभिः थरुमशाखा इवाविध्य निष्पिष्टा रदिनॊ रणे 39 रदेषु च रदान युथ्धे संसक्तान वरवारणाः विकर्षन्तॊ थिशः सर्वाः संपेतुः सर्वशब्थगाः 40 तेषां तदा कर्षतां च गजानां रूपम आबभौ सरःसु नलिनी जालं विषक्तम इव कर्षताम 41 एवं संछाथितं तत्र बभूवायॊधनं महत साथिभिश च पथातैश च स धवजैश च महारदैः |
1
[s] dṛṣṭvā bhīṣmeṇa saṃsaktān bhrātṝn anyāṃś ca pārthivān tam abhyadhāvad gāṅgeyam udyatāstro dhanaṃjayaḥ 2 pāñcajanyasya nirghoṣaṃ dhanuṣo gāṇḍivasya ca dhvajaṃ ca dṛṣṭvā pārthasya sarvān no bhayam āviśat 3 asajjamānaṃ vṛkṣeṣu dhūmaketum ivotthitam bahuvarṇaṃ ca citraṃ ca divyaṃ vānaralakṣaṇam apaśyāma mahārāja dhvajaṃ gāṇḍivadhanvanaḥ 4 vidyutaṃ meghamadhyasthāṃ bhrājamānām ivāmbare dadṛśur gāṇḍivaṃ yodhā rukmapṛṣṭhaṃ mahārathe 5 aśuśruma bhṛśaṃ cāsya śakrasyevābhigarjataḥ sughoraṃ talayoḥ śabdaṃ nighnatas tava vāhinīm 6 caṇḍavāto yathā meghaḥ sa vidyut stanayitnumān diśaḥ saṃplāvayan sarvāḥ śaravarṣaiḥ samantataḥ 7 abhyadhāvata gāṅgeyaṃ bhairavāstro dhanaṃjayaḥ diśaṃ prācīṃ pratīcīṃ ca na jānīmo 'stramohitāḥ 8 kāṃdig bhūtāḥ śrāntapatrā hatāstrā hatacetasaḥ anyonyam abhisaṃśliṣya yodhās te bharatarṣabha 9 bhīṣmam evābhilīyanta saha sarvais tavātmajaiḥ teṣām ārtāyanam abhūd bhīṣmaḥ śaṃtanavo raṇe 10 samutpatanta vitrastā rathebhyo rathinas tadā sādinaś cāśvapṛṣṭhebhyo bhūmau cāpi padātayaḥ 11 śrutvā gāṇḍīvanirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ sarvasainyāni bhītāni vyavalīyanta bhārata 12 atha kāmbojamukhyais tu bṛhadbhiḥ śīghragāmibhiḥ gopānāṃ bahusāhasrair balair govāsano vṛtaḥ 13 madrasauvīragāndhārais trigartaiś ca viśāṃ pate sarvakāliṅgamukhyaiś ca kaliṅgādhipatir vṛtaḥ 14 nāgā naragaṇaughāś ca duḥśāsana puraḥsarāḥ jayadrathaś ca nṛpatiḥ sahitaḥ sarvarājabhiḥ 15 hayāroha varāś caiva tata putreṇa coditāḥ caturdaśasahasrāṇi saubalaṃ paryavārayan 16 tatas te sahitāḥ sarve vibhaktarathavāhanāḥ pāṇḍavān samare jagmus tāvakā bharatarṣabha 17 rathibhir vāraṇair aśvaiḥ padātaiś ca samīritam ghoram āyodhanaṃ jajñe mahābhrasadṛśaṃ rajaḥ 18 tomaraprāsanārāca gajāśvarathayodhinām balena mahatā bhīṣmaḥ samasajjat kirīṭinā 19 āvantyaḥ kāśirājena bhīmasenena saindhavaḥ ajātaśatrur madrāṇām ṛṣabheṇa yaśasvinā saha putraḥ sahāmātyaḥ śalyena samasajjata 20 vikarṇaḥ sahadevena citrasenaḥ śikhaṇḍinā matsyā duryodhanaṃ jagmuḥ śakuniṃ ca viśāṃ pate 21 drupadaś cekitānaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ droṇena samasajjanta saputreṇa mahātmanā kṛpaś ca kṛtavarmā ca dhṛṣṭaketum abhidrutau 22 evaṃ prajavitāśvāni bhrāntanāgarathāni ca sainyāni samasajjanta prayuddhāni samantataḥ 23 nirabhre vidyutas tīvrā diśaś ca rajasāvṛtāḥ prādurāsan maholkāś ca sa nirghātā viśāṃ pate 24 pravavau ca mahāvātaḥ pāṃsuvarṣaṃ papāta ca nabhasy antardadhe sūryaḥ sainyena rajasāvṛtaḥ 25 pramohaḥ sarvasattvānām atīva samapadyata rajasā cābhibhūtānām astrajālaiś ca tudyatām 26 vīrabāhuviṣṛṣṭānāṃ sarvāvaraṇabhedinām saṃghātaḥ śarajālānāṃ tumulaḥ samapadyata 27 prakāśaṃ cakrur ākāśaṃ yudyatāni bhujottamaiḥ nakṣatravimalābhāni śastrāṇi bharatarṣabha 28 ārṣabhāṇi vicitrāṇi rukmajālāvṛtāni ca saṃpetur dikṣu sarvāsu carmāṇi bharatarṣabha 29 sūryavarṇaiś ca nistriṃśaiḥ pātyamānāni sarvaśaḥ dikṣu sarvāsv adṛśyanta śarīrāṇi śirāṃsi ca 30 bhagnacakrākṣa nīḍāś ca nipātitamahādhvajāḥ hatāśvāḥ pṛthivīṃ jagmus tatra tatra mahārathāḥ 31 paripetur hayāś cātra ke cic chatrakṛtavraṇāḥ rathān viparikarṣanto hateṣu rathayodhiṣu 32 śarāhatā bhinnadehā baddhayoktrā hayottamāḥ yugāni paryakarṣanta tatra tatra sma bhārata 33 adṛśyanta sasūtāś ca sāśvāḥ sa rathayodhinaḥ ekena balinā rājan vāraṇena hatā rathāḥ 34 gandhahastimadasrāvam āghrāya bahavo raṇe saṃnipāte balaughānāṃ vītam ādadire gajāḥ 35 sa tomaramahāmātrair nipatadbhir gatāsubhiḥ babhūvāyodhanaṃ channaṃ nārācābhihatair gajaiḥ 36 saṃnipāte balaughānāṃ preṣitair varavāraṇaiḥ nipetur yudhi saṃbhagnāḥ sa yodhāḥ sa dhvajā rathāḥ 37 nāgarājopamair hastair nāgair ākṣipya saṃyuge vyadṛśyanta mahārāja saṃbhagnā rathakūbarāḥ 38 viśīrṇarathajālāś ca keśeṣv ākṣipya dantibhiḥ drumaśākhā ivāvidhya niṣpiṣṭā rathino raṇe 39 ratheṣu ca rathān yuddhe saṃsaktān varavāraṇāḥ vikarṣanto diśaḥ sarvāḥ saṃpetuḥ sarvaśabdagāḥ 40 teṣāṃ tathā karṣatāṃ ca gajānāṃ rūpam ābabhau saraḥsu nalinī jālaṃ viṣaktam iva karṣatām 41 evaṃ saṃchāditaṃ tatra babhūvāyodhanaṃ mahat sādibhiś ca padātaiś ca sa dhvajaiś ca mahārathaiḥ |