|
1
[स] अद वीरॊ महेष्वासॊ मत्तवारणविक्रमः समाथाय महच चापं मत्तवारणवारणम 2 विधुन्वानॊ धनुःश्रेष्ठं थरावयाणॊ महारदान पृतनां पाण्डवेयानां पातयानॊ महारदः 3 निमित्तानि निमित्तज्ञः सर्वतॊ वीक्ष्य वीर्यवान परतपन्तम अनीकानि थरॊणः पुत्रम अभाषत 4 अयं स थिवसस तात यत्र पार्दॊ महारदः जिघांसुः समरे भीष्मं परं यत्नं करिष्यति 5 उत्पतन्ति हि मे बाणा धनुः परस्फुरतीव मे यॊगम अस्ताणि गच्छन्ति करूरे मे वर्तते मतिः 6 थिक्षु शान्तासु घॊराणि वयाहरन्ति मृगथ्विजाः नीचैर गृध्रा निलीयन्ते भारतानां चमूं परति 7 नष्टप्रभ इवाथित्यः सर्वतॊ लॊहिता थिशः रसते वयदते भूमिर अनुष्टनति वाहनम 8 कङ्का गृध्रा बलाकाश च वयाहरन्ति मुहुर मुहुः शिवाश चाशिव निर्घॊषा वेथयन्त्यॊ महथ भयम 9 पपात महती चॊक्ला मध्येनाथित्य मण्डलात स कबन्धश च परिघॊ भानुम आवृत्य तिष्ठति 10 परिवेषस तदा घॊरश चन्थ्रभास्करयॊर अभूत वेथयानॊ भयं घॊरं राज्ञां थेहावकर्तनम 11 थेवतायतनस्दाश च कौरवेन्थ्रस्य थेवताः कम्पन्ते च हसन्ते च नृत्यन्ति च रुथन्ति च 12 अपसव्यं गरहाश चक्रुर अलक्ष्माणं निशाकरम अवाक्शिराश च भगवान उथतिष्ठत चन्थ्रमाः 13 वपूंषि च नरेन्थ्राणां विगतानीव लक्षये धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु न च भराजन्ति थंशितः 14 सेनयॊर उभयॊश चैव समन्ताच छरूयते महान पाञ्चजन्यस्य निर्घॊषॊ गाण्डीवस्य च निस्वनः 15 धरुवम आस्दाय बीभत्सुर उत्तमास्त्राणि संयुगे अपास्यान्यान रणे यॊधान अभ्यस्यति पितामहम 16 हृष्यन्ति रॊमकूपानि सीथतीव च मे मनः चिन्तयित्वा महाबाहॊ भीष्मार्जुनसमागमम 17 तं चैव निकृतिप्रज्ञं पाञ्चाल्यं पापचेतसम पुरस्कृत्य रणे पार्दॊ भीष्मस्यायॊधनं गतः 18 अब्रवीच च पुरा भीष्मॊ नाहं हन्यां शिखण्डिनम सत्री हय एषा विहिता धात्रा थैवाच च स पुनः पुमान 19 अमङ्गल्यध्वजश चैव याज्ञसेनिर महारदः न चामङ्गल केतॊः स परहरेथ आपगा सुतः 20 एतथ विचिन्तयानस्य परज्ञा सीथति मे भृशम अथ्यैव तु रणे पार्दः कुरुवृथ्धम उपाथ्रवत 21 युधिष्ठिरस्य च करॊधॊ भीष्मार्जुनसमागमः मम चास्त्राभिसंरम्भः परजानाम अशुभं धरुवम 22 मनस्वी बलवाञ शूरः कृतास्त्रॊ थृढविक्रमः थूरपाती थृढेषुश च निमित्तज्ञश च पाण्डवः 23 अजेयः समरे चैव थेवैर अपि स वासवैः बलवान बुथ्धिमांश चैव जितक्लेशॊ युधां वरः 24 विजयी च रणे नित्यं भैरवास्त्रश च पाण्डवः तस्य मार्गं परिहरन थरुतं गच्छ यतव्रतम 25 पश्य चैतन महाबाहॊ वैशसं समुपस्दितम हेमचित्राणि शूराणां महान्ति च शुभानि च 26 कवचान्य अवथीर्यन्ते शरैः संनतपर्वभिः छिथ्यन्ते च धवजाग्राणि तॊमराणि धनूंषि च 27 परासाश च विमलास तीक्ष्णाः शक्त्यश च कनकॊज्ज्वलाः वैजयन्त्यश च नागानां संक्रुथ्धेन किरीटिना 28 नायं संरक्षितुं कालः पराणान पुत्रॊपजीविभिः याहि सवर्गं पुरस्कृत्य यशसे विजयाय च 29 हयनागरदावर्तां महाघॊरां सुथुस्तराम रदेन संग्रामनथीं तरत्य एष कपिध्वजः 30 बरह्मण्यता थमॊ थानं तपश च चरितं महत इहैव थृश्यते राज्ञॊ भराता यस्य धनंजयः 31 भीमसेनश च बलवान माथ्रीपुत्रौ च पाण्डवौ वासुथेवश च वार्ष्णेयॊ यस्य नादॊ वयवस्दितः 32 तस्यैष मन्युप्रभवॊ धार्तराष्ट्रस्य थुर्मतेः तपॊ थग्धशरीरस्य कॊपॊ थहति भारतान 33 एष संथृश्यते पार्दॊ वासुथेव वयपाश्रयः थारयन सर्वसैन्यानि धार्तराष्ट्राणि सर्वशः 34 एतथ आलॊक्यते सैन्यं कषॊभ्यमाणं किरीटिना महॊर्मिनथ्धं सुमहत तिमिनेव नथी मुखम 35 हाहा किल किला शब्थाः शरूयन्ते च चमूमुखे याहि पाञ्चाल थायाथम अहं यास्ये युधिष्ठिरम 36 थुर्लभं हय अन्तरं राज्ञॊ वयूहस्यामित तेजसः समुथ्रकुक्षिपतिमं सर्वतॊ ऽतिरदैः सदितैः 37 सात्यकिश चाभिमन्युश च धृष्टथ्युम्नवृकॊथरौ परिरक्षन्ति राजानं यमौ च मनुजेश्वरम 38 उपेन्थ्र सथृशः शयामॊ महाशाल इवॊथ्गतः एष गच्छत्य अनीकानि थवितीय इव फल्गुनः 39 उत्तमास्त्राणि चाथत्स्व गृहीत्वान्यन महथ धनुः पार्श्वतॊ याहि राजानं युध्यस्व च वृकॊथरम 40 कॊ हि नेच्छेत परियं पुत्रं जीवन्तं शाश्वतीः समाः कषत्रधर्मं पुरस्कृत्य ततस तवा विनियुज्महे 41 एष चापि रणे भीष्मॊ थहते वै महाचमूम युथ्धे सुसथृशस तात यमस्य वरुणस्य च |
1
[s] atha vīro maheṣvāso mattavāraṇavikramaḥ samādāya mahac cāpaṃ mattavāraṇavāraṇam 2 vidhunvāno dhanuḥśreṣṭhaṃ drāvayāṇo mahārathān pṛtanāṃ pāṇḍaveyānāṃ pātayāno mahārathaḥ 3 nimittāni nimittajñaḥ sarvato vīkṣya vīryavān pratapantam anīkāni droṇaḥ putram abhāṣata 4 ayaṃ sa divasas tāta yatra pārtho mahārathaḥ jighāṃsuḥ samare bhīṣmaṃ paraṃ yatnaṃ kariṣyati 5 utpatanti hi me bāṇā dhanuḥ prasphuratīva me yogam astāṇi gacchanti krūre me vartate matiḥ 6 dikṣu śāntāsu ghorāṇi vyāharanti mṛgadvijāḥ nīcair gṛdhrā nilīyante bhāratānāṃ camūṃ prati 7 naṣṭaprabha ivādityaḥ sarvato lohitā diśaḥ rasate vyathate bhūmir anuṣṭanati vāhanam 8 kaṅkā gṛdhrā balākāś ca vyāharanti muhur muhuḥ śivāś cāśiva nirghoṣā vedayantyo mahad bhayam 9 papāta mahatī coklā madhyenāditya maṇḍalāt sa kabandhaś ca parigho bhānum āvṛtya tiṣṭhati 10 pariveṣas tathā ghoraś candrabhāskarayor abhūt vedayāno bhayaṃ ghoraṃ rājñāṃ dehāvakartanam 11 devatāyatanasthāś ca kauravendrasya devatāḥ kampante ca hasante ca nṛtyanti ca rudanti ca 12 apasavyaṃ grahāś cakrur alakṣmāṇaṃ niśākaram avākśirāś ca bhagavān udatiṣṭhata candramāḥ 13 vapūṃṣi ca narendrāṇāṃ vigatānīva lakṣaye dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu na ca bhrājanti daṃśitaḥ 14 senayor ubhayoś caiva samantāc chrūyate mahān pāñcajanyasya nirghoṣo gāṇḍīvasya ca nisvanaḥ 15 dhruvam āsthāya bībhatsur uttamāstrāṇi saṃyuge apāsyānyān raṇe yodhān abhyasyati pitāmaham 16 hṛṣyanti romakūpāni sīdatīva ca me manaḥ cintayitvā mahābāho bhīṣmārjunasamāgamam 17 taṃ caiva nikṛtiprajñaṃ pāñcālyaṃ pāpacetasam puraskṛtya raṇe pārtho bhīṣmasyāyodhanaṃ gataḥ 18 abravīc ca purā bhīṣmo nāhaṃ hanyāṃ śikhaṇḍinam strī hy eṣā vihitā dhātrā daivāc ca sa punaḥ pumān 19 amaṅgalyadhvajaś caiva yājñasenir mahārathaḥ na cāmaṅgala ketoḥ sa prahared āpagā sutaḥ 20 etad vicintayānasya prajñā sīdati me bhṛśam adyaiva tu raṇe pārthaḥ kuruvṛddham upādravat 21 yudhiṣṭhirasya ca krodho bhīṣmārjunasamāgamaḥ mama cāstrābhisaṃrambhaḥ prajānām aśubhaṃ dhruvam 22 manasvī balavāñ śūraḥ kṛtāstro dṛḍhavikramaḥ dūrapātī dṛḍheṣuś ca nimittajñaś ca pāṇḍavaḥ 23 ajeyaḥ samare caiva devair api sa vāsavaiḥ balavān buddhimāṃś caiva jitakleśo yudhāṃ varaḥ 24 vijayī ca raṇe nityaṃ bhairavāstraś ca pāṇḍavaḥ tasya mārgaṃ pariharan drutaṃ gaccha yatavratam 25 paśya caitan mahābāho vaiśasaṃ samupasthitam hemacitrāṇi śūrāṇāṃ mahānti ca śubhāni ca 26 kavacāny avadīryante śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ chidyante ca dhvajāgrāṇi tomarāṇi dhanūṃṣi ca 27 prāsāś ca vimalās tīkṣṇāḥ śaktyaś ca kanakojjvalāḥ vaijayantyaś ca nāgānāṃ saṃkruddhena kirīṭinā 28 nāyaṃ saṃrakṣituṃ kālaḥ prāṇān putropajīvibhiḥ yāhi svargaṃ puraskṛtya yaśase vijayāya ca 29 hayanāgarathāvartāṃ mahāghorāṃ sudustarām rathena saṃgrāmanadīṃ taraty eṣa kapidhvajaḥ 30 brahmaṇyatā damo dānaṃ tapaś ca caritaṃ mahat ihaiva dṛśyate rājño bhrātā yasya dhanaṃjayaḥ 31 bhīmasenaś ca balavān mādrīputrau ca pāṇḍavau vāsudevaś ca vārṣṇeyo yasya nātho vyavasthitaḥ 32 tasyaiṣa manyuprabhavo dhārtarāṣṭrasya durmateḥ tapo dagdhaśarīrasya kopo dahati bhāratān 33 eṣa saṃdṛśyate pārtho vāsudeva vyapāśrayaḥ dārayan sarvasainyāni dhārtarāṣṭrāṇi sarvaśaḥ 34 etad ālokyate sainyaṃ kṣobhyamāṇaṃ kirīṭinā mahorminaddhaṃ sumahat timineva nadī mukham 35 hāhā kila kilā śabdāḥ śrūyante ca camūmukhe yāhi pāñcāla dāyādam ahaṃ yāsye yudhiṣṭhiram 36 durlabhaṃ hy antaraṃ rājño vyūhasyāmita tejasaḥ samudrakukṣipatimaṃ sarvato 'tirathaiḥ sthitaiḥ 37 sātyakiś cābhimanyuś ca dhṛṣṭadyumnavṛkodarau parirakṣanti rājānaṃ yamau ca manujeśvaram 38 upendra sadṛśaḥ śyāmo mahāśāla ivodgataḥ eṣa gacchaty anīkāni dvitīya iva phalgunaḥ 39 uttamāstrāṇi cādatsva gṛhītvānyan mahad dhanuḥ pārśvato yāhi rājānaṃ yudhyasva ca vṛkodaram 40 ko hi necchet priyaṃ putraṃ jīvantaṃ śāśvatīḥ samāḥ kṣatradharmaṃ puraskṛtya tatas tvā viniyujmahe 41 eṣa cāpi raṇe bhīṣmo dahate vai mahācamūm yuddhe susadṛśas tāta yamasya varuṇasya ca |