|
1
[स] तदा थरॊणम अभिघ्नन्तं स शवसूत रदथ्विपान वयदिताः पाण्डवा थृष्ट्वा न चैनं पर्यवारयन 2 ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा धृष्टथ्युम्न धनंजयौ अब्रवीत सर्वतॊ यत्तैः कुम्भयॊनिर निवार्यताम 3 तत्रैनम अर्जुनश चैव पार्षतश च सहानुगः पर्यगृह्णंस ततः सर्वे समायान्तं महारदाः 4 केकया भिमसेनश च सौभथ्रॊ ऽद घटॊत्कचः युधिष्ठिरॊ यमौ मत्स्या थरुपथस्यात्मजास तदा 5 थरौपथेयाश च संहृष्टा धृष्टकेतुः स सात्यकिः चेकितानश च संक्रुथ्धॊ युयुत्सुश च महारदः 6 ये चान्ये पार्दिवा राजन पाण्डवस्यानुयायिनः कुलवीर्यानुरूपाणि चक्रुः कर्माण्य अनेकशः 7 संगृह्यमाणां तां थृष्ट्वा पाण्डवैर वाहिनीं रणे वयावृत्य चक्षुषी कॊपाथ भारथ्वाजॊ ऽनववैक्षत 8 स तीव्रं कॊपम आस्दाय रदे समरथुर्मथः वयधमत पाण्डवानीकम अभ्राणीव सथागतिः 9 रदान अश्वान नरान नागान अभिधावंस ततस ततः चचारॊन्मत्तवथ थरॊणॊ वृथ्धॊ ऽपि तरुणॊ यदा 10 तस्य शॊणितथिग्धाङ्गाः शॊणास ते वातरंहसः आजानेया हया राजन्न अविभ्रान्ताः शरियं थधुः 11 तम अन्तकम इव करुथ्धम आपतन्तं यतव्रतम थृष्ट्वा संप्राथ्रवन यॊधाः पाण्डवस्य ततस ततः 12 तेषां परथ्रवतां भीमः पुनरावर्तताम अपि वीक्षतां तिष्ठतां चासीच छब्थः परमथारुणः 13 शूराणां हर्षजननॊ भीरूणां भयवर्धनः थयावापृदिव्यॊर विवरं पूरयाम आस सर्वतः 14 ततः पुनर अपि थरॊणॊ नाम विश्रावयन युधि अकरॊथ रौथ्रम आत्मानं किरञ शरशतैः परान 15 स तदा तान्य अनीकानि पाण्डवेयस्य धीमतः कालवन नयवधीथ थरॊणॊ युवेव सदविरॊ बली 16 उत्कृत्य च शिरांस्य उग्रॊ बाहून अपि सुभूषणान कृत्वा शून्यान रदॊपस्दान उथक्रॊशन महारदः 17 तस्य हर्षप्रणाथेन बाणवेगेन चाभिभॊ पराकम्पन्त रणे यॊधा गावः शीतार्थिता इव 18 थरॊणस्य रदघॊषेण मौर्वी निष्पेषणेन च धनुः शब्थेन चाकाशे शब्थः समभवन महान 19 अदास्य बहुशॊ बाणा निश्चरन्तः सहस्रशः वयाप्य सर्वा थिशः पेतुर गजाश्वरदपत्तिषु 20 तं कार्मुकमहावेगम अस्त्रज्वलित पावकम थरॊणम आथासयां चक्रुः पाञ्चालाः पाण्डवैः सह 21 तान वै स रदहस्त्यश्वान पराहिणॊथ यमसाथनम थरॊणॊ ऽचिरेणाकरॊच च महीं शॊणितकर्थमाम 22 तन्वता परमास्त्राणि शरान सततम अस्यता थरॊणेन विहितं थिक्षु बाणजालम अथृश्यत 23 पथातिषु रदाश्वेषु वारणेषु च सर्वशः तस्य विथ्युथ इवाभ्रेषु चरन केतुर अथृश्यत 24 स केकयानां परवरांश च पञ्च; पाञ्चालराजं च शरैः परमृथ्य युधिष्ठिरानीकम अथीनयॊधी; थरॊणॊ ऽभययात कार्मुकबाणपाणिः 25 तं भीमसेनश च धनंजयश च; शिनेश च नप्ता थरुपथात्मजश च शैब्यात्मजः काशिपतिः शिबिश च; हृष्टा नथन्तॊ वयकिरञ शरौघैः 26 तेषाम अदॊ थरॊण धनुर विमुक्ताः; पतत्रिणः काञ्चनचित्रपुङ्खाः भित्त्वा शरीराणि गजाश्वयूनां; जग्मुर महीं शॊणितथिग्ध वाजाः 27 सा यॊधसंघैश च रदैश च भूमिः; शरैर विभिन्नैर गजवाजिभिश च परच्छाथ्यमाना पतितैर बभूव; समन्ततॊ थयौर इव कालमेघैः 28 शैनेय भीमार्जुनवाहिनीपाञ; शैब्याभिमन्यू सह काशिराज्ञा अन्यांश च वीरान समरे परमृथ्नाथ; थरॊणः सुतानां तव भूतिकामः 29 एतानि चान्यानि च कौरवेन्थ्र; कर्माणि कृत्वा समरे महात्मा परताप्य लॊकान इव कालसूर्यॊ; थरॊणॊ गतः सवर्गम इतॊ हि राजन 30 एवं रुक्मरदः शूरॊ हत्वा शतसहस्रशः पाण्डवानां रणे यॊधान पार्षतेन निपातितः 31 अक्षौहिणीम अभ्यधिकां शूराणाम अनिवर्तिनाम निहत्य पश्चाथ धृतिमान अगच्छत परमं गतिम 32 पाण्डवैः सह पाञ्चालैर अशिवैः करूरकर्मभिः हतॊ रुक्मरदॊ राजन कृत्वा कर्म सुथुष्करम 33 ततॊ निनाथॊ भूतानाम आकाशे समजायत सैन्यानां च ततॊ राजन्न आचार्ये निहते युधि 34 थयां धरां खं थिशॊ वारि परथिशश चानुनाथयन अहॊ धिग इति भूतानां शब्थः समभवन महान 35 थेवताः पितरश चैव पूर्वे ये चास्य बान्धवाः थथृशुर निहतं तत्र भारथ्वाजं महारदम 36 पाण्डवास तु जयं लब्ध्वा सिंहनाथान परचक्रिरे तेन नाथेन महता समकम्पत मेथिनी |
1
[s] tathā droṇam abhighnantaṃ sa śvasūta rathadvipān vyathitāḥ pāṇḍavā dṛṣṭvā na cainaṃ paryavārayan 2 tato yudhiṣṭhiro rājā dhṛṣṭadyumna dhanaṃjayau abravīt sarvato yattaiḥ kumbhayonir nivāryatām 3 tatrainam arjunaś caiva pārṣataś ca sahānugaḥ paryagṛhṇaṃs tataḥ sarve samāyāntaṃ mahārathāḥ 4 kekayā bhimasenaś ca saubhadro 'tha ghaṭotkacaḥ yudhiṣṭhiro yamau matsyā drupadasyātmajās tathā 5 draupadeyāś ca saṃhṛṣṭā dhṛṣṭaketuḥ sa sātyakiḥ cekitānaś ca saṃkruddho yuyutsuś ca mahārathaḥ 6 ye cānye pārthivā rājan pāṇḍavasyānuyāyinaḥ kulavīryānurūpāṇi cakruḥ karmāṇy anekaśaḥ 7 saṃgṛhyamāṇāṃ tāṃ dṛṣṭvā pāṇḍavair vāhinīṃ raṇe vyāvṛtya cakṣuṣī kopād bhāradvājo 'nvavaikṣata 8 sa tīvraṃ kopam āsthāya rathe samaradurmadaḥ vyadhamat pāṇḍavānīkam abhrāṇīva sadāgatiḥ 9 rathān aśvān narān nāgān abhidhāvaṃs tatas tataḥ cacāronmattavad droṇo vṛddho 'pi taruṇo yathā 10 tasya śoṇitadigdhāṅgāḥ śoṇās te vātaraṃhasaḥ ājāneyā hayā rājann avibhrāntāḥ śriyaṃ dadhuḥ 11 tam antakam iva kruddham āpatantaṃ yatavratam dṛṣṭvā saṃprādravan yodhāḥ pāṇḍavasya tatas tataḥ 12 teṣāṃ pradravatāṃ bhīmaḥ punarāvartatām api vīkṣatāṃ tiṣṭhatāṃ cāsīc chabdaḥ paramadāruṇaḥ 13 śūrāṇāṃ harṣajanano bhīrūṇāṃ bhayavardhanaḥ dyāvāpṛthivyor vivaraṃ pūrayām āsa sarvataḥ 14 tataḥ punar api droṇo nāma viśrāvayan yudhi akarod raudram ātmānaṃ kirañ śaraśataiḥ parān 15 sa tathā tāny anīkāni pāṇḍaveyasya dhīmataḥ kālavan nyavadhīd droṇo yuveva sthaviro balī 16 utkṛtya ca śirāṃsy ugro bāhūn api subhūṣaṇān kṛtvā śūnyān rathopasthān udakrośan mahārathaḥ 17 tasya harṣapraṇādena bāṇavegena cābhibho prākampanta raṇe yodhā gāvaḥ śītārditā iva 18 droṇasya rathaghoṣeṇa maurvī niṣpeṣaṇena ca dhanuḥ śabdena cākāśe śabdaḥ samabhavan mahān 19 athāsya bahuśo bāṇā niścarantaḥ sahasraśaḥ vyāpya sarvā diśaḥ petur gajāśvarathapattiṣu 20 taṃ kārmukamahāvegam astrajvalita pāvakam droṇam ādāsayāṃ cakruḥ pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha 21 tān vai sa rathahastyaśvān prāhiṇod yamasādanam droṇo 'cireṇākaroc ca mahīṃ śoṇitakardamām 22 tanvatā paramāstrāṇi śarān satatam asyatā droṇena vihitaṃ dikṣu bāṇajālam adṛśyata 23 padātiṣu rathāśveṣu vāraṇeṣu ca sarvaśaḥ tasya vidyud ivābhreṣu caran ketur adṛśyata 24 sa kekayānāṃ pravarāṃś ca pañca; pāñcālarājaṃ ca śaraiḥ pramṛdya yudhiṣṭhirānīkam adīnayodhī; droṇo 'bhyayāt kārmukabāṇapāṇiḥ 25 taṃ bhīmasenaś ca dhanaṃjayaś ca; śineś ca naptā drupadātmajaś ca śaibyātmajaḥ kāśipatiḥ śibiś ca; hṛṣṭā nadanto vyakirañ śaraughaiḥ 26 teṣām atho droṇa dhanur vimuktāḥ; patatriṇaḥ kāñcanacitrapuṅkhāḥ bhittvā śarīrāṇi gajāśvayūnāṃ; jagmur mahīṃ śoṇitadigdha vājāḥ 27 sā yodhasaṃghaiś ca rathaiś ca bhūmiḥ; śarair vibhinnair gajavājibhiś ca pracchādyamānā patitair babhūva; samantato dyaur iva kālameghaiḥ 28 śaineya bhīmārjunavāhinīpāñ; śaibyābhimanyū saha kāśirājñā anyāṃś ca vīrān samare pramṛdnād; droṇaḥ sutānāṃ tava bhūtikāmaḥ 29 etāni cānyāni ca kauravendra; karmāṇi kṛtvā samare mahātmā pratāpya lokān iva kālasūryo; droṇo gataḥ svargam ito hi rājan 30 evaṃ rukmarathaḥ śūro hatvā śatasahasraśaḥ pāṇḍavānāṃ raṇe yodhān pārṣatena nipātitaḥ 31 akṣauhiṇīm abhyadhikāṃ śūrāṇām anivartinām nihatya paścād dhṛtimān agacchat paramaṃ gatim 32 pāṇḍavaiḥ saha pāñcālair aśivaiḥ krūrakarmabhiḥ hato rukmaratho rājan kṛtvā karma suduṣkaram 33 tato ninādo bhūtānām ākāśe samajāyata sainyānāṃ ca tato rājann ācārye nihate yudhi 34 dyāṃ dharāṃ khaṃ diśo vāri pradiśaś cānunādayan aho dhig iti bhūtānāṃ śabdaḥ samabhavan mahān 35 devatāḥ pitaraś caiva pūrve ye cāsya bāndhavāḥ dadṛśur nihataṃ tatra bhāradvājaṃ mahāratham 36 pāṇḍavās tu jayaṃ labdhvā siṃhanādān pracakrire tena nādena mahatā samakampata medinī |