|
1
[धृ] किं कुर्वाणं रणे थरॊणं जघ्नुः पाण्डव सृञ्जयाः तदा निपुणम अस्त्रेषु सर्वशस्त्रभृताम अपि 2 रदभङ्गॊ बभूवास्य धनुर वाशीर्यतास्यतः परमत्तॊ वाभवथ थरॊणस ततॊ मृत्युम उपेयिवान 3 कदं नु पार्षतस तात शत्रुभिर थुष्प्रधर्षणम किरन्तम इषुसंघातान रुक्मपुङ्खान अनेकशः 4 कषिप्रहस्तं थविजश्रेष्ठं कृतिनं चित्रयॊधिनम थूरेषु पातिनं थान्तम अस्त्रयुथ्धे च पारगम 5 पाञ्चाल पुत्रॊ नयवधीथ थिष्ट्या स वरम अच्युतम कुर्वाणं थारुणं कर्म रणे यत्तं महारदम 6 वयक्तं थिष्टं हि बलवत पौरुषाथ इति मे मतिः यथ थरुणॊ निहतः शूरः पार्षतेन महात्मना 7 अस्त्रं चतुर्विधं वीरे यस्मिन्न आसीत परतिष्ठितम तम इष्वस्त्रवराचार्यं थरॊणं शंससि मे हत 8 शरुत्वा हतं रुक्मरदं वैयाघ्रपरिवारणम जातरूपपरिष्कारं नाथ्य शॊकम अपानुथे 9 न नूनं परथुःखेन कश चिन मरियति संजय यत्र थरॊणम अहं शरुत्वा हतं जीवामि न मरिये 10 अश्मसारमयं नूनं हृथयं सुथृढं मम यच छरुत्वा निहतं थरॊणं शतधा न विथीर्यते 11 बराह्मे वेथे तदेष्व अस्त्रे यम उपासन गुणार्दिनः बराह्मणा राजपुत्राश च स कदं मृत्युना हतः 12 शॊषणं सागरस्येव मेरॊर इव विसर्पणम पतनं भास्करस्येव न मृष्ये थरॊण पातनम 13 थृप्तानां परतिषेथ्धासीथ धार्मिकानां च रक्षिता यॊ ऽतयाक्षीत कृपणस्यार्दे पराणान अपि परंतपः 14 मन्थानां मम पुत्राणां जयाशा यस्य विक्रमे बृहस्पत्युशनस तुल्यॊ बुथ्ध्या स निहतः कदम 15 ते च शॊणा बृहन्तॊ ऽशवाः सैन्धवा हेममालिनः रदे वातजया युक्ताः सर्वशब्थातिगा रणे 16 बलिनॊ घॊषिणॊ थान्ताः सैन्धवाः साधु वाहिनः थृढाः संग्राममध्येषु कच चिथ आसन न विह्वलाः 17 करिणां बृंहतां युथ्धे शङ्खथुन्थुभिनिस्वनम जया कषेप शरवर्षाणां शस्त्राणां च सहिष्णवः 18 आशंसन्तः पराञ जेतुं जितश्वासा जितव्यदाः हयाः परजविताः शीघ्रा भारथ्वाज रदॊथ्वहाः 19 ते सम रुक्मरदे युक्ता नरवीर समाहिताः कदं नाभ्यतरंस तात पाण्डवानाम अनीकिनीम 20 जातरूपपरिष्कारम आस्दाय रदम उत्तमम भारथ्वाजः किम अकरॊच छूरः संक्रन्थनॊ युधि 21 विथ्यां यस्यॊपजीवन्ति सर्वलॊकधनुर्भृतः स सत्यसंधॊ बलवान थरॊणः किम अकरॊथ युधि 22 थिवि शक्रम इव शरेष्ठं महामात्रं धनुर्भृताम के नु तं रौथ्रकर्माणं युथ्धे परत्युथ्ययू रदाः 23 ननु रुक्मरदं थृष्ट्वा परथ्रवन्ति सम पाण्डवाः थिव्यम अस्त्रं विकुर्वाणं सेनां कषिण्वन्तम अव्ययम 24 उताहॊ सर्वसैन्येन धर्मराजः सहानुजः पाञ्चाल्य परग्रहॊ थरॊणं सर्वतः समवारयत 25 नूनम आवरयत पार्दॊ रदिनॊ ऽनयान अजिह्मगैः ततॊ थरॊणं समारॊहत पार्षतः पापकर्मकृत 26 न हय अन्यं परिपश्यामि वधे कं चन शुष्मिणः धृष्टथ्युम्नाथ ऋते रौथ्रात पाल्यमानात किरीटिना 27 तैर वृतः सर्वतः शूरैः पाञ्चाल्यापसथस ततः केकयैर्श चेथिकारूषैर मत्स्यैर अन्यैश च भूमिपैः 28 वयाकुलीकृतम आचार्यं पिपीलैर उरगं यदा कर्मण्य सुकरे सक्तं जघानेति मतिर मम 29 यॊ ऽधीत्य चतुरॊ वेथान सर्वान आख्यान पञ्चमान बराह्मणानां परतिष्ठासीत सरॊतसाम इव सागरः स कदं बराह्मणॊ वृथ्धः शस्त्रेण वधम आप्तवान 30 अमर्षणॊ मर्षितवान कलिश्यमानः सथा मया अनर्हमाणः कौन्तेयः कर्मणस तस्य तत फलम 31 यस्य कर्मानुजीवन्ति लॊके सर्वधनुर्भृतः स सत्यसंधः सुकृती शरीकामैर निहतः कदम 32 थिवि शक्र इव शरेष्ठॊ महासत्त्वॊ महाबलः स कदं निहतः पार्दैः कषुथ्रमत्स्यैर यदा तिमिः 33 कषिप्रहस्तश च बलवान थृढधन्वारि मर्थनः न यस्य जीविताकाङ्क्षी विषयं पराप्य जीवति 34 यं थवौ न जहतः शब्थौ जीवमानं कथा चन बराह्मश च वेथ कामानां जयाघॊषश च धनुर्भृताम 35 नाहं मृष्ये हतं थरॊणं सिंहथ्विरथविक्रमम कदं संजय थुर्धर्षम अनाधृष्य यशॊबलम 36 के ऽरक्षन थक्षिणं चक्रं सव्यं के च महात्मनः पुरस्तात के च वीरस्य युध्यमानस्य संयुगे 37 के च तत्र तनुं तयक्त्वा परतीपं मृत्युम आव्रजन थरॊणस्य समरे वीराः के ऽकुर्वन्त परां धृतिम 38 एतथ आर्येण कर्तव्यं कृच्छ्रास्व आपत्सु संजय पराक्रमेथ यदाशक्द्या तच च तस्मिन परतिष्ठितम 39 मुह्यते मे मनस तात कदा तावन निवर्त्यताम भूयस तु लब्धसंज्ञस तवा परिप्रक्ष्यामि संजय |
1
[dhṛ] kiṃ kurvāṇaṃ raṇe droṇaṃ jaghnuḥ pāṇḍava sṛñjayāḥ tathā nipuṇam astreṣu sarvaśastrabhṛtām api 2 rathabhaṅgo babhūvāsya dhanur vāśīryatāsyataḥ pramatto vābhavad droṇas tato mṛtyum upeyivān 3 kathaṃ nu pārṣatas tāta śatrubhir duṣpradharṣaṇam kirantam iṣusaṃghātān rukmapuṅkhān anekaśaḥ 4 kṣiprahastaṃ dvijaśreṣṭhaṃ kṛtinaṃ citrayodhinam dūreṣu pātinaṃ dāntam astrayuddhe ca pāragam 5 pāñcāla putro nyavadhīd diṣṭyā sa varam acyutam kurvāṇaṃ dāruṇaṃ karma raṇe yattaṃ mahāratham 6 vyaktaṃ diṣṭaṃ hi balavat pauruṣād iti me matiḥ yad druṇo nihataḥ śūraḥ pārṣatena mahātmanā 7 astraṃ caturvidhaṃ vīre yasminn āsīt pratiṣṭhitam tam iṣvastravarācāryaṃ droṇaṃ śaṃsasi me hata 8 śrutvā hataṃ rukmarathaṃ vaiyāghraparivāraṇam jātarūpapariṣkāraṃ nādya śokam apānude 9 na nūnaṃ paraduḥkhena kaś cin mriyati saṃjaya yatra droṇam ahaṃ śrutvā hataṃ jīvāmi na mriye 10 aśmasāramayaṃ nūnaṃ hṛdayaṃ sudṛḍhaṃ mama yac chrutvā nihataṃ droṇaṃ śatadhā na vidīryate 11 brāhme vede tatheṣv astre yam upāsan guṇārthinaḥ brāhmaṇā rājaputrāś ca sa kathaṃ mṛtyunā hataḥ 12 śoṣaṇaṃ sāgarasyeva meror iva visarpaṇam patanaṃ bhāskarasyeva na mṛṣye droṇa pātanam 13 dṛptānāṃ pratiṣeddhāsīd dhārmikānāṃ ca rakṣitā yo 'tyākṣīt kṛpaṇasyārthe prāṇān api paraṃtapaḥ 14 mandānāṃ mama putrāṇāṃ jayāśā yasya vikrame bṛhaspatyuśanas tulyo buddhyā sa nihataḥ katham 15 te ca śoṇā bṛhanto 'śvāḥ saindhavā hemamālinaḥ rathe vātajayā yuktāḥ sarvaśabdātigā raṇe 16 balino ghoṣiṇo dāntāḥ saindhavāḥ sādhu vāhinaḥ dṛḍhāḥ saṃgrāmamadhyeṣu kac cid āsan na vihvalāḥ 17 kariṇāṃ bṛṃhatāṃ yuddhe śaṅkhadundubhinisvanam jyā kṣepa śaravarṣāṇāṃ śastrāṇāṃ ca sahiṣṇavaḥ 18 āśaṃsantaḥ parāñ jetuṃ jitaśvāsā jitavyathāḥ hayāḥ prajavitāḥ śīghrā bhāradvāja rathodvahāḥ 19 te sma rukmarathe yuktā naravīra samāhitāḥ kathaṃ nābhyataraṃs tāta pāṇḍavānām anīkinīm 20 jātarūpapariṣkāram āsthāya ratham uttamam bhāradvājaḥ kim akaroc chūraḥ saṃkrandano yudhi 21 vidyāṃ yasyopajīvanti sarvalokadhanurbhṛtaḥ sa satyasaṃdho balavān droṇaḥ kim akarod yudhi 22 divi śakram iva śreṣṭhaṃ mahāmātraṃ dhanurbhṛtām ke nu taṃ raudrakarmāṇaṃ yuddhe pratyudyayū rathāḥ 23 nanu rukmarathaṃ dṛṣṭvā pradravanti sma pāṇḍavāḥ divyam astraṃ vikurvāṇaṃ senāṃ kṣiṇvantam avyayam 24 utāho sarvasainyena dharmarājaḥ sahānujaḥ pāñcālya pragraho droṇaṃ sarvataḥ samavārayat 25 nūnam āvarayat pārtho rathino 'nyān ajihmagaiḥ tato droṇaṃ samārohat pārṣataḥ pāpakarmakṛt 26 na hy anyaṃ paripaśyāmi vadhe kaṃ cana śuṣmiṇaḥ dhṛṣṭadyumnād ṛte raudrāt pālyamānāt kirīṭinā 27 tair vṛtaḥ sarvataḥ śūraiḥ pāñcālyāpasadas tataḥ kekayairś cedikārūṣair matsyair anyaiś ca bhūmipaiḥ 28 vyākulīkṛtam ācāryaṃ pipīlair uragaṃ yathā karmaṇya sukare saktaṃ jaghāneti matir mama 29 yo 'dhītya caturo vedān sarvān ākhyāna pañcamān brāhmaṇānāṃ pratiṣṭhāsīt srotasām iva sāgaraḥ sa kathaṃ brāhmaṇo vṛddhaḥ śastreṇa vadham āptavān 30 amarṣaṇo marṣitavān kliśyamānaḥ sadā mayā anarhamāṇaḥ kaunteyaḥ karmaṇas tasya tat phalam 31 yasya karmānujīvanti loke sarvadhanurbhṛtaḥ sa satyasaṃdhaḥ sukṛtī śrīkāmair nihataḥ katham 32 divi śakra iva śreṣṭho mahāsattvo mahābalaḥ sa kathaṃ nihataḥ pārthaiḥ kṣudramatsyair yathā timiḥ 33 kṣiprahastaś ca balavān dṛḍhadhanvāri mardanaḥ na yasya jīvitākāṅkṣī viṣayaṃ prāpya jīvati 34 yaṃ dvau na jahataḥ śabdau jīvamānaṃ kadā cana brāhmaś ca veda kāmānāṃ jyāghoṣaś ca dhanurbhṛtām 35 nāhaṃ mṛṣye hataṃ droṇaṃ siṃhadviradavikramam kathaṃ saṃjaya durdharṣam anādhṛṣya yaśobalam 36 ke 'rakṣan dakṣiṇaṃ cakraṃ savyaṃ ke ca mahātmanaḥ purastāt ke ca vīrasya yudhyamānasya saṃyuge 37 ke ca tatra tanuṃ tyaktvā pratīpaṃ mṛtyum āvrajan droṇasya samare vīrāḥ ke 'kurvanta parāṃ dhṛtim 38 etad āryeṇa kartavyaṃ kṛcchrāsv āpatsu saṃjaya parākramed yathāśakthyā tac ca tasmin pratiṣṭhitam 39 muhyate me manas tāta kathā tāvan nivartyatām bhūyas tu labdhasaṃjñas tvā pariprakṣyāmi saṃjaya |