|
1
[स] ते सेने शिबिरं गत्वा नयविशेतां विशां पते यदाभागं यदान्यायं यदा गुल्मं च सर्वशः 2 कृत्वावहारं सैन्यानां थरॊणः परमथुर्मनाः थुर्यॊधनम अभिप्रेक्ष्य सव्रीडम इथम अब्रवीत 3 उक्तम एतन मया पूर्वं न तिष्ठति धनंजये शक्यॊ गरहीतुं संग्रामे थेवैर अपि युधिष्ठिरः 4 इति तथ वः परयततां कृतं पार्देन संयुगे मातिशङ्कीर वचॊ मह्यम अजेयौ कृष्ण पाण्डवौ 5 अपनीते तु यॊगेन केन चिच छवेत वाहने तत एष्यति ते राजन वशम अथ्य युधिष्ठिरः 6 कश चिथ आह्वयतां संख्ये थेशम अन्यं परकर्षतु तम अजित्वा तु कौन्तेयॊ न निवर्तेत कदंचनन 7 एतस्मिन्न अन्तरे शून्ये धर्मराजम अहं नृप गरहीष्यामि चमूं भित्त्वा धृष्टथ्युम्नस्य पश्यतः 8 अर्जुनेन विहीनस तु यथि नॊत्सृजते रणम माम उपायान्तम आलॊक्य गृहीतम इति विथ्धि तम 9 एवं ते सहसा राजन धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम समानेष्यामि सगणं वशम अथ्य न संशयः 10 यथि तिष्ठति संग्रामे मुहूर्तम अपि पाण्डवः अदापयाति संग्रामाथ विजयात तथ विशिष्यते 11 थरॊणस्य तु वचः शरुत्वा तरिगर्ताधिपतिस ततः भरातृभिः सहितॊ राजन्न इथं वचनम अब्रवीत 12 वयं विनिकृता राजन सथा गाण्डीवधन्वना अनागःस्व अपि चागस्कृथ अस्मासु भरतर्षभ 13 ते वयं समरमाणास तान विनिकारान पृदग्विधान करॊधाग्निना थह्यमाना न शेमहि सथा निशाः 14 स नॊ थिव्यास्त्रसंपन्नश चक्षुर्विषयम आगतः कर्तारः सम वयं सर्वं यच चिकीर्षाम हृथ्गतम 15 भवतश च परियं यत सयाथ अस्माकं च यशः करम वयम एनं हनिष्यामॊ निकृष्यायॊधनाथ बहिः 16 अथ्यास्त्व अनर्जुना भूमिर अत्रिगर्ताद वा पुनः सत्यं ते परतिजानीमॊ नैतन मिद्या भविष्यति 17 एवं सत्यरदश चॊक्त्वा सत्यधर्मा च भारत सत्यवर्मा च सत्येषुः सत्यकर्मा तदैव च 18 सहिता भरातरः पञ्च रदानाम अयुतेन च नयवर्तन्त महाराज कृत्वा शपदम आहवे 19 मालवास तुण्डिकेराश च रदानाम अयुतैस तरिभिः सुशर्मा च नरव्याघ्रस तरिगर्तः परस्दलाधिपः 20 माचेल्लकैर ललित्दैश च सहितॊ मथ्रकैर अपि रदानाम अयुतेनैव सॊ ऽशपथ भरातृभिः सह 21 नानाजनपथेभ्यश च रदानाम अयुतं पुनः समुत्दितं विशिष्टानां संशपार्दम उपागतम 22 ततॊ जवलनम आथाय हुत्वा सर्वे पृदक पृदक जगृहुः कुशचीराणि चित्राणि कवचानि च 23 ते च बथ्धतनु तराणा घृताक्ताः कुशचीरिणः मौर्वी मेखलिनॊ वीराः सहस्रशतथक्षिणाः 24 यज्वानः पुत्रिणॊ लॊक्याः कृतकृत्यास तनुत्यजः यॊक्ष्यमाणास तथात्मानं यशसा विजयेन च 25 बरह्मचर्य शरुतिमुखैः करतुभिश चाप्तथक्षिणैः पराप्य लॊकान सुयुथ्धेन कषिप्रम एव यियासवः 26 बराह्मणांस तर्पयित्वा च निष्कान थत्त्वा पृदक पृदक गाश च वासांसि च पुनः समाभाष्य परस्परम 27 परज्वाल्य कृष्ण वर्त्मानम उपागम्य रणे वरतम तस्मिन्न अग्नौ तथा चक्रुः परतिज्ञां थृढनिश्चयाः 28 शृण्वतां सर्वभूतानाम उच्चैर वाचः सम मेनिरे धृत्वा धनंजय वधे परतिज्ञां चापि चक्रिरे 29 ये वै लॊकाश चानृतानां य चैव बरह्म घातिनाम पनपस्य च ये लॊका गुरु थाररतस्य च 30 बरह्म सवहारिणश चैव राजपिण्डापहारिणः शरणागतं च तयजतॊ याचमानं तदा घनतः 31 अगार थाहिनां ये च ये च गां निघ्नताम अपि अपचारिणां च ये लॊका ये च बरह्म थविषाम अपि 32 जायां च ऋतुकाले वै ये मॊहाथ अभिगच्छताम शराथ्धसंगतिकानां च ये चाप्य आत्मापहारिणाम 33 नयासापहारिणां ये च शरुतं नाशयतां च ये कॊपेन युध्यमानानां ये च नीचानुसारिणाम 34 नास्तिकानां च ये लॊका ये ऽगनिहॊरा पितृत्यजाम तान आप्नुयामहे लॊकान ये च पापकृताम अपि 35 यथ्य अहत्वा वयं युथ्धे निवर्तेम धनंजयम तेन चाभ्यर्थितास तरासाथ भवेम हि पराङ्मुखाः 36 यथि तव असुकरं लॊके कर्म कुर्याम संयुगे इष्टान पुण्यकृतां लॊकान पराप्नुयाम न संशयः 37 एवम उक्त्वा ततॊ राजंस ते ऽभयवर्तन्त संयुगे आह्वयन्तॊ ऽरजुनं वीराः पितृजुष्टां थिशं परति 38 आहूतस तैर नरव्याघ्रैः पार्दः परपुरंजयः धर्मराजम इथं वाक्यम अपथान्तरम अब्रवीत 39 आहूतॊ न निवर्तेयम इति मे वरतम आहितम संशप्तकाश च मां राजन्न आह्वयन्ति पुनः पुनः 40 एष च भरातृभिः सार्धं सुशर्माह्वयते रणे वधाय सगणस्यास्य माम अनुज्ञातुम अर्हसि 41 नैतच छक्नॊमि संसॊढुम आह्वानं पुरुषर्षभ सत्यं ते परतिजानामि हतान विथ्धि परान युधि 42 [य] शरुतम एतत तवया तात यथ थरॊणस्य चिकीर्षितम यदा तथ अनृतं तस्य भवेत तथ्वत समाचर 43 थरॊणॊ हि बलवाञ शूरः कृतास्त्रश च जितश्रमः परतिज्ञातं च तेनैतथ गरहणं मे महारद 44 [अर्ज] अयं वै सत्यजिथ राजन्न अथ्य ते रक्षिता युधि धरियमाणे हि पाञ्चाल्ये नाचार्यः कामम आप्स्यति 45 हते तु पुरुषव्याघ्रे रणे सत्यजिति परभॊ सर्वैर अपि समेतैर वा न सदातव्यं कदं चन 46 [स] अनुज्ञातस ततॊ राज्ञा परिष्वक्तश च फल्गुनः परेम्णा थृष्टश च बहुधा आशिषा च परयॊजितः 47 विहायैनं ततः पार्दस तरिगर्तान परत्ययाथ बली कषुधितः कषुथ विघातार्दं सिंहॊ मृगगणान इव 48 ततॊ थौर्यॊधनं सैन्यं मुथा परमया युतम गते ऽरजुने भृशं करुथ्धं कर्म राजस्य निग्रहे 49 ततॊ ऽनयॊन्येन ते सेने समाजग्मतुर ओजसा गङ्गा सरय्वॊर वेगेन परावृषीवॊल्बणॊथके |
1
[s] te sene śibiraṃ gatvā nyaviśetāṃ viśāṃ pate yathābhāgaṃ yathānyāyaṃ yathā gulmaṃ ca sarvaśaḥ 2 kṛtvāvahāraṃ sainyānāṃ droṇaḥ paramadurmanāḥ duryodhanam abhiprekṣya savrīḍam idam abravīt 3 uktam etan mayā pūrvaṃ na tiṣṭhati dhanaṃjaye śakyo grahītuṃ saṃgrāme devair api yudhiṣṭhiraḥ 4 iti tad vaḥ prayatatāṃ kṛtaṃ pārthena saṃyuge mātiśaṅkīr vaco mahyam ajeyau kṛṣṇa pāṇḍavau 5 apanīte tu yogena kena cic chveta vāhane tata eṣyati te rājan vaśam adya yudhiṣṭhiraḥ 6 kaś cid āhvayatāṃ saṃkhye deśam anyaṃ prakarṣatu tam ajitvā tu kaunteyo na nivartet kathaṃcanan 7 etasminn antare śūnye dharmarājam ahaṃ nṛpa grahīṣyāmi camūṃ bhittvā dhṛṣṭadyumnasya paśyataḥ 8 arjunena vihīnas tu yadi notsṛjate raṇam mām upāyāntam ālokya gṛhītam iti viddhi tam 9 evaṃ te sahasā rājan dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram samāneṣyāmi sagaṇaṃ vaśam adya na saṃśayaḥ 10 yadi tiṣṭhati saṃgrāme muhūrtam api pāṇḍavaḥ athāpayāti saṃgrāmād vijayāt tad viśiṣyate 11 droṇasya tu vacaḥ śrutvā trigartādhipatis tataḥ bhrātṛbhiḥ sahito rājann idaṃ vacanam abravīt 12 vayaṃ vinikṛtā rājan sadā gāṇḍīvadhanvanā anāgaḥsv api cāgaskṛd asmāsu bharatarṣabha 13 te vayaṃ smaramāṇās tān vinikārān pṛthagvidhān krodhāgninā dahyamānā na śemahi sadā niśāḥ 14 sa no divyāstrasaṃpannaś cakṣurviṣayam āgataḥ kartāraḥ sma vayaṃ sarvaṃ yac cikīrṣāma hṛdgatam 15 bhavataś ca priyaṃ yat syād asmākaṃ ca yaśaḥ karam vayam enaṃ haniṣyāmo nikṛṣyāyodhanād bahiḥ 16 adyāstv anarjunā bhūmir atrigartātha vā punaḥ satyaṃ te pratijānīmo naitan mithyā bhaviṣyati 17 evaṃ satyarathaś coktvā satyadharmā ca bhārata satyavarmā ca satyeṣuḥ satyakarmā tathaiva ca 18 sahitā bhrātaraḥ pañca rathānām ayutena ca nyavartanta mahārāja kṛtvā śapatham āhave 19 mālavās tuṇḍikerāś ca rathānām ayutais tribhiḥ suśarmā ca naravyāghras trigartaḥ prasthalādhipaḥ 20 mācellakair lalitthaiś ca sahito madrakair api rathānām ayutenaiva so 'śapad bhrātṛbhiḥ saha 21 nānājanapadebhyaś ca rathānām ayutaṃ punaḥ samutthitaṃ viśiṣṭānāṃ saṃśapārtham upāgatam 22 tato jvalanam ādāya hutvā sarve pṛthak pṛthak jagṛhuḥ kuśacīrāṇi citrāṇi kavacāni ca 23 te ca baddhatanu trāṇā ghṛtāktāḥ kuśacīriṇaḥ maurvī mekhalino vīrāḥ sahasraśatadakṣiṇāḥ 24 yajvānaḥ putriṇo lokyāḥ kṛtakṛtyās tanutyajaḥ yokṣyamāṇās tadātmānaṃ yaśasā vijayena ca 25 brahmacarya śrutimukhaiḥ kratubhiś cāptadakṣiṇaiḥ prāpya lokān suyuddhena kṣipram eva yiyāsavaḥ 26 brāhmaṇāṃs tarpayitvā ca niṣkān dattvā pṛthak pṛthak gāś ca vāsāṃsi ca punaḥ samābhāṣya parasparam 27 prajvālya kṛṣṇa vartmānam upāgamya raṇe vratam tasminn agnau tadā cakruḥ pratijñāṃ dṛḍhaniścayāḥ 28 śṛṇvatāṃ sarvabhūtānām uccair vācaḥ sma menire dhṛtvā dhanaṃjaya vadhe pratijñāṃ cāpi cakrire 29 ye vai lokāś cānṛtānāṃ ya caiva brahma ghātinām panapasya ca ye lokā guru dāraratasya ca 30 brahma svahāriṇaś caiva rājapiṇḍāpahāriṇaḥ śaraṇāgataṃ ca tyajato yācamānaṃ tathā ghnataḥ 31 agāra dāhināṃ ye ca ye ca gāṃ nighnatām api apacāriṇāṃ ca ye lokā ye ca brahma dviṣām api 32 jāyāṃ ca ṛtukāle vai ye mohād abhigacchatām śrāddhasaṃgatikānāṃ ca ye cāpy ātmāpahāriṇām 33 nyāsāpahāriṇāṃ ye ca śrutaṃ nāśayatāṃ ca ye kopena yudhyamānānāṃ ye ca nīcānusāriṇām 34 nāstikānāṃ ca ye lokā ye 'gnihorā pitṛtyajām tān āpnuyāmahe lokān ye ca pāpakṛtām api 35 yady ahatvā vayaṃ yuddhe nivartema dhanaṃjayam tena cābhyarditās trāsād bhavema hi parāṅmukhāḥ 36 yadi tv asukaraṃ loke karma kuryāma saṃyuge iṣṭān puṇyakṛtāṃ lokān prāpnuyāma na saṃśayaḥ 37 evam uktvā tato rājaṃs te 'bhyavartanta saṃyuge āhvayanto 'rjunaṃ vīrāḥ pitṛjuṣṭāṃ diśaṃ prati 38 āhūtas tair naravyāghraiḥ pārthaḥ parapuraṃjayaḥ dharmarājam idaṃ vākyam apadāntaram abravīt 39 āhūto na nivarteyam iti me vratam āhitam saṃśaptakāś ca māṃ rājann āhvayanti punaḥ punaḥ 40 eṣa ca bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ suśarmāhvayate raṇe vadhāya sagaṇasyāsya mām anujñātum arhasi 41 naitac chaknomi saṃsoḍhum āhvānaṃ puruṣarṣabha satyaṃ te pratijānāmi hatān viddhi parān yudhi 42 [y] śrutam etat tvayā tāta yad droṇasya cikīrṣitam yathā tad anṛtaṃ tasya bhavet tadvat samācara 43 droṇo hi balavāñ śūraḥ kṛtāstraś ca jitaśramaḥ pratijñātaṃ ca tenaitad grahaṇaṃ me mahāratha 44 [arj] ayaṃ vai satyajid rājann adya te rakṣitā yudhi dhriyamāṇe hi pāñcālye nācāryaḥ kāmam āpsyati 45 hate tu puruṣavyāghre raṇe satyajiti prabho sarvair api sametair vā na sthātavyaṃ kathaṃ cana 46 [s] anujñātas tato rājñā pariṣvaktaś ca phalgunaḥ premṇā dṛṣṭaś ca bahudhā āśiṣā ca prayojitaḥ 47 vihāyainaṃ tataḥ pārthas trigartān pratyayād balī kṣudhitaḥ kṣud vighātārthaṃ siṃho mṛgagaṇān iva 48 tato dauryodhanaṃ sainyaṃ mudā paramayā yutam gate 'rjune bhṛśaṃ kruddhaṃ karma rājasya nigrahe 49 tato 'nyonyena te sene samājagmatur ojasā gaṅgā sarayvor vegena prāvṛṣīvolbaṇodake |