|
1
[स] महथ भैरवम आसीन नः संनिवृत्तेषु पाण्डुषु थृष्ट्वा थरॊणं छाथ्यमानं तैर भास्करम इवाम्बुथैः 2 तैश चॊथ्धूतं रजस तीव्रम अवचक्रे चमूं तव ततॊ हतम अमन्याम थरॊणं थृष्टिपदे हते 3 तांस तु शूरान महेष्वासान करूरं कर्म चिकीर्षतः थृष्ट्वा थुर्यॊधनस तूर्णं सवसैन्यं समचूचुथत 4 यदाशक्ति यदॊत्साहं यदा सत्त्वं नराधिपाः वारयध्वं यदायॊगं पाण्डवानाम अनीकिनीम 5 ततॊ थुर्मर्षणॊ भीमम अभ्यगच्छत सुतस तव आराथ थृष्ट्वा किरन बाणैर इच्छन थरॊणस्य जीवितम 6 तं बाणैर अवतस्तार करुथ्धॊ मृत्युम इवाहवे तं च भीमॊ ऽतुथथ बाणैस तथ आसीत तुमुलं महत 7 त ईश्वर समाथिष्टाः पराज्ञाः शूराः परहारिणः बाह्यं मृत्युभयं कृत्वा परत्यतिष्ठन परान युधि 8 कृतवर्मा शिनेः पुत्रं थरॊण परेप्सुं विशां पते पर्यवारयथ आयान्तं शूरं समितिशॊभनम 9 तं शैनेयः शरव्रातैः करुथ्धः करुथ्धम अवारयत कृतवर्मा च शैनेयं मत्तॊ मत्तम इव थविपम 10 सैन्धवः कषत्रधर्माणम आपतन्तं शरौघिणम उग्रधन्वा महेष्वासं यत्तॊ थरॊणाथ अवारयत 11 कषत्रधर्मा सिन्धुपतेश छित्त्वा केतन कार्मुके नाराचैर बहुभिः करुथ्धः सर्वमर्मस्व अताडयत 12 अदान्यथ धनुर आथाय सैन्धवः कृतहस्तवत विव्याध कषत्रधर्माणं रणे सर्वायसैः शरैः 13 युयुत्सुं पाण्डवार्दाय यतमानं महारदम सुबाहुर भरातरं शूरं यत्तॊ थरॊणाथ अवारयत 14 सुबाहॊः सधनुर्बाणाव अस्यतः परिघॊपमौ युयुत्सुः शितपीताभ्यां कषुराभ्याम अच्छिनथ भुजौ 15 राजानं पाण्डवश्रेष्ठं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम वेलेव सागरं कषुब्धं मथ्रराट समवारयत 16 तं धर्मराजॊ बहुभिर मर्मभिथ्भिर अवाकिरत मथ्रेशस तं चतुःषष्ट्या शरैर विथ्ध्वानथथ भृशम 17 तस्य नानथतः केतुम उच्चकर्त स कार्मुकम कषुराभ्यां पाण्डवश्रेष्ठस तत उच्चुक्रुशुर जनाः 18 तदैव राजा बाह्लीकॊ राजानं थरुपथं शरैः आथ्रवन्तं सहानीकं सहानीकॊ नयवारयत 19 तथ युथ्धम अभवथ घॊरं वृथ्धयॊः सह सेनयॊः यदा महायूदपयॊर थविपयॊः संप्रभिन्नयॊः 20 विन्थानुविन्थाव आवन्त्यौ विराटं मत्यम आर्च्छताम सह सैन्यौ सहानीकं यदेन्थ्राग्नी पुरा बलिम 21 तथ उत्पिञ्जलकं युथ्धम आसीथ थेवासुरॊपमम मत्स्यानां केकयैः सार्धम अभीताश्वरदथ्विपम 22 नाकुलिं तु शतानीकं भूतकर्मा सभा पतिः अस्यन्तम इषुजालानि यान्तं थरॊणाथ अवारयत 23 ततॊ नकुल थायाथस तरिभिर भल्लैः सुसंशितैः चक्रे विबाहु शिरसं भूतकर्माणम आहवे 24 सुत सॊमं तु विक्रान्तम आपतन्तं शरौघिणम थरॊणायाभिमुखं वीरं विविंशतिर अवारयत 25 सुत सॊमस तु संक्रुथ्धः सवपितृव्यम अजिह्मगैः विविंशतिं शरैर विथ्ध्वा नाभ्यवर्तत थंशितः 26 अद भीम रदः शाल्वम आशुगैर आयसैः शितैः षड्भिः साश्वनियन्तारम अनयथ यमसाथनम 27 शरुतकर्माणम आयान्तं मयूरसथृशैर हयैः चैत्रसेनिर महाराज तव पौत्रॊ नयवारयत 28 तौ पौत्रौ तव थुर्धर्षौ परस्परवधैषिणौ पितॄणाम अर्दसिथ्ध्यर्दं चक्रतुर युथ्धम उत्तमम 29 तिष्ठन्तम अग्रतॊ थृष्ट्वा परतिविन्ध्यं तम आहवे थरुणिर मानं पितुः कुर्वन मार्गणैः समवारयत 30 तं करुथ्धः परतिविव्याध परतिविन्ध्यः शितैः शरैः सिंहलाङ्गूल लक्ष्माणं पितुर अर्दे वयवस्दितम 31 परवपन्न इव बीजानि बीजकाले नरर्षभ थरौणायनिर थरौपथेयं शरवर्षैर अवाकिरत 32 यस तु शूरतमॊ राजन सेनयॊर उभयॊर मतः तं पटच चर हन्तारं लक्ष्मणः समवारयत 33 स लक्ष्मणस्येष्व असनं छित्त्वा लक्ष्म च भारत लक्ष्मणे शरजालानि विसृजन बह्व अशॊभत 34 विकर्णस तु महाप्राज्ञॊ याज्ञसेनिं शिखण्डिनम पर्यवारयथ आयान्तं युवानं समरे युवा 35 ततस तम इषुजालेन याज्ञसेनिः समावृणॊत विधूय तथ बाणजालं बभौ तव सुतॊ बली 36 अङ्गथॊ ऽभिमुखः शूरम उत्तमौजसम आहवे थरॊणायाभिमुखं यान्तं वत्सथन्तैर अवारयत 37 स संप्रहारस तुमुलस तयॊः पुरुषसिंहयॊः सैनिकानां च सर्वेषां तयॊश च परीतिवर्धनः 38 थुर्मुखस तु महेष्वासॊ वीरं पुरु जितं बली थरॊणायाभिमुखं यान्तं कुन्तिभॊजम अवारयत 39 स थुर्मुखं भरुवॊर मध्ये नाराचेन वयताडयत तस्य तथ विबभौ वक्त्रं स नालम इव पङ्कजम 40 कर्णस तु केकयान भरातॄन पञ्च लॊहितक धवजान थरॊणायाभिमुखं याताञ शरवर्षैर अवारयत 41 ते चैनं भृशसंक्रुथ्धाः शरव्रातैर अवाकिरन स च तांश छाथयाम आस शरजालैः पुनः पुनः 42 नैव कर्णॊ न ते पञ्च थथृशुर बाणसंवृताः साश्वसूत धवजरदाः परस्परशराचिताः 43 पुत्रस ते थुर्जयश चैव जयश च विजयश च ह नीलं काश्यं जयं शूरास तरयस तरीन परत्यवारयन 44 तथ युथ्धम अभवथ घॊरम ईक्षितृप्रीतिवर्धनम सिंहव्याघ्र तरक्षूणां यदेभ महिषर्षभैः 45 कषेमधूर्ति बृहन्तौ तौ भरातरौ सात्वतं युधि थरॊणायाभिमुखं यान्तं शरैस तीक्ष्णैस ततक्षतुः 46 तयॊस तस्य च तथ युथ्धम अत्यथ्भुतम इवाभवत सिंहस्य थविपमुख्याभ्यां परभिन्नाभ्यां यदा वने 47 राजानं तु तदाम्बष्ठम एकं युथ्धाभिनन्थिनम चेथिराजः शरान अस्यन करुथ्धॊ थरॊणाथ अवारयत 48 तम अम्बष्ठॊ ऽसदि भेथिन्या निरविध्यच छलाकया स तयक्त्वा स शरं चापं रदाथ भूमिम अदापतत 49 वार्धक्षेमिं तु वार्ष्णेयं कृपः शारथ्वतः शरैः अक्षुथ्रः कषुथ्रकैर थरॊणात करुथ्ध रूपम अवारयत 50 युध्यन्तौ कृप वार्ष्णेयौ ये ऽपश्यंश चित्रयॊधिनौ ते युथ्धसक्तमनसॊ नान्या बुबुधिरे करियाः 51 सौमथत्त्तिस तु राजानं मणिमन्तम अतन्थ्रितम पर्यवारयथ आयान्तं यशॊ थरॊणस्य वर्धयन 52 स सौमथत्तेस तवरितश छित्त्वेष्व असन केतने पुनः पताकां सूतं च छत्त्रं चापातयथ रदात 53 अदाप्लुत्य रदात तूर्णं यूपकेतुर अमित्रहा साश्वसूत धवजरदं तं चकर्त वरासिना 54 रदं च सवं समास्दाय धनुर आथाय चापरम सवयं यच्छन हयान राजन वयधमत पाण्डवीं चमूम 55 मुसलैर मुथ्गरैश चक्रैर भिण्डिपालैः परश्वधैः पांसुवाताग्निसलिलैर भस्म लॊष्ठ तृणथ्रुमैः 56 आरुजन पररुजन भञ्जन निघ्नन विथ्रावयन कषिपन सेनां विभीषयन्न आयाथ थरॊण परेप्सुर घटॊत्चकः 57 तं तु नानाप्रहरणैर नाना युथ्धविशेषणैः राक्षसं राक्षसः करुथ्ध समाजघ्ने हय अलम्बुसः 58 तयॊर तथ अभवथ युथ्धं रक्षॊ गरामणि मुख्ययॊः ताथृग याथृक पुरावृत्तं शम्बरामर राजयॊः 59 एवं थवंथ्व शतान्य आसन रदवारणवाजिनाम पथातीनां च भथ्रंते तव तेषां च संकुलम 60 नैताथृशॊ थृष्टपूर्वः संग्रामॊ नैव च शरुतः थरॊणस्याभाव भावेषु परसक्तानां यदाभवत 61 इथं घॊरम इथं चित्रम इथं रौथ्रम इति परभॊ तत्र युथ्धान्य अथृश्यन्त परततानि बहूनि च |
1
[s] mahad bhairavam āsīn naḥ saṃnivṛtteṣu pāṇḍuṣu dṛṣṭvā droṇaṃ chādyamānaṃ tair bhāskaram ivāmbudaiḥ 2 taiś coddhūtaṃ rajas tīvram avacakre camūṃ tava tato hatam amanyāma droṇaṃ dṛṣṭipathe hate 3 tāṃs tu śūrān maheṣvāsān krūraṃ karma cikīrṣataḥ dṛṣṭvā duryodhanas tūrṇaṃ svasainyaṃ samacūcudat 4 yathāśakti yathotsāhaṃ yathā sattvaṃ narādhipāḥ vārayadhvaṃ yathāyogaṃ pāṇḍavānām anīkinīm 5 tato durmarṣaṇo bhīmam abhyagacchat sutas tava ārād dṛṣṭvā kiran bāṇair icchan droṇasya jīvitam 6 taṃ bāṇair avatastāra kruddho mṛtyum ivāhave taṃ ca bhīmo 'tudad bāṇais tad āsīt tumulaṃ mahat 7 ta īśvara samādiṣṭāḥ prājñāḥ śūrāḥ prahāriṇaḥ bāhyaṃ mṛtyubhayaṃ kṛtvā pratyatiṣṭhan parān yudhi 8 kṛtavarmā śineḥ putraṃ droṇa prepsuṃ viśāṃ pate paryavārayad āyāntaṃ śūraṃ samitiśobhanam 9 taṃ śaineyaḥ śaravrātaiḥ kruddhaḥ kruddham avārayat kṛtavarmā ca śaineyaṃ matto mattam iva dvipam 10 saindhavaḥ kṣatradharmāṇam āpatantaṃ śaraughiṇam ugradhanvā maheṣvāsaṃ yatto droṇād avārayat 11 kṣatradharmā sindhupateś chittvā ketana kārmuke nārācair bahubhiḥ kruddhaḥ sarvamarmasv atāḍayat 12 athānyad dhanur ādāya saindhavaḥ kṛtahastavat vivyādha kṣatradharmāṇaṃ raṇe sarvāyasaiḥ śaraiḥ 13 yuyutsuṃ pāṇḍavārthāya yatamānaṃ mahāratham subāhur bhrātaraṃ śūraṃ yatto droṇād avārayat 14 subāhoḥ sadhanurbāṇāv asyataḥ parighopamau yuyutsuḥ śitapītābhyāṃ kṣurābhyām acchinad bhujau 15 rājānaṃ pāṇḍavaśreṣṭhaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram veleva sāgaraṃ kṣubdhaṃ madrarāṭ samavārayat 16 taṃ dharmarājo bahubhir marmabhidbhir avākirat madreśas taṃ catuḥṣaṣṭyā śarair viddhvānadad bhṛśam 17 tasya nānadataḥ ketum uccakarta sa kārmukam kṣurābhyāṃ pāṇḍavaśreṣṭhas tata uccukruśur janāḥ 18 tathaiva rājā bāhlīko rājānaṃ drupadaṃ śaraiḥ ādravantaṃ sahānīkaṃ sahānīko nyavārayat 19 tad yuddham abhavad ghoraṃ vṛddhayoḥ saha senayoḥ yathā mahāyūthapayor dvipayoḥ saṃprabhinnayoḥ 20 vindānuvindāv āvantyau virāṭaṃ matyam ārcchatām saha sainyau sahānīkaṃ yathendrāgnī purā balim 21 tad utpiñjalakaṃ yuddham āsīd devāsuropamam matsyānāṃ kekayaiḥ sārdham abhītāśvarathadvipam 22 nākuliṃ tu śatānīkaṃ bhūtakarmā sabhā patiḥ asyantam iṣujālāni yāntaṃ droṇād avārayat 23 tato nakula dāyādas tribhir bhallaiḥ susaṃśitaiḥ cakre vibāhu śirasaṃ bhūtakarmāṇam āhave 24 suta somaṃ tu vikrāntam āpatantaṃ śaraughiṇam droṇāyābhimukhaṃ vīraṃ viviṃśatir avārayat 25 suta somas tu saṃkruddhaḥ svapitṛvyam ajihmagaiḥ viviṃśatiṃ śarair viddhvā nābhyavartata daṃśitaḥ 26 atha bhīma rathaḥ śālvam āśugair āyasaiḥ śitaiḥ ṣaḍbhiḥ sāśvaniyantāram anayad yamasādanam 27 śrutakarmāṇam āyāntaṃ mayūrasadṛśair hayaiḥ caitrasenir mahārāja tava pautro nyavārayat 28 tau pautrau tava durdharṣau parasparavadhaiṣiṇau pitṝṇām arthasiddhyarthaṃ cakratur yuddham uttamam 29 tiṣṭhantam agrato dṛṣṭvā prativindhyaṃ tam āhave druṇir mānaṃ pituḥ kurvan mārgaṇaiḥ samavārayat 30 taṃ kruddhaḥ prativivyādha prativindhyaḥ śitaiḥ śaraiḥ siṃhalāṅgūla lakṣmāṇaṃ pitur arthe vyavasthitam 31 pravapann iva bījāni bījakāle nararṣabha drauṇāyanir draupadeyaṃ śaravarṣair avākirat 32 yas tu śūratamo rājan senayor ubhayor mataḥ taṃ paṭac cara hantāraṃ lakṣmaṇaḥ samavārayat 33 sa lakṣmaṇasyeṣv asanaṃ chittvā lakṣma ca bhārata lakṣmaṇe śarajālāni visṛjan bahv aśobhata 34 vikarṇas tu mahāprājño yājñaseniṃ śikhaṇḍinam paryavārayad āyāntaṃ yuvānaṃ samare yuvā 35 tatas tam iṣujālena yājñaseniḥ samāvṛṇot vidhūya tad bāṇajālaṃ babhau tava suto balī 36 aṅgado 'bhimukhaḥ śūram uttamaujasam āhave droṇāyābhimukhaṃ yāntaṃ vatsadantair avārayat 37 sa saṃprahāras tumulas tayoḥ puruṣasiṃhayoḥ sainikānāṃ ca sarveṣāṃ tayoś ca prītivardhanaḥ 38 durmukhas tu maheṣvāso vīraṃ puru jitaṃ balī droṇāyābhimukhaṃ yāntaṃ kuntibhojam avārayat 39 sa durmukhaṃ bhruvor madhye nārācena vyatāḍayat tasya tad vibabhau vaktraṃ sa nālam iva paṅkajam 40 karṇas tu kekayān bhrātṝn pañca lohitaka dhvajān droṇāyābhimukhaṃ yātāñ śaravarṣair avārayat 41 te cainaṃ bhṛśasaṃkruddhāḥ śaravrātair avākiran sa ca tāṃś chādayām āsa śarajālaiḥ punaḥ punaḥ 42 naiva karṇo na te pañca dadṛśur bāṇasaṃvṛtāḥ sāśvasūta dhvajarathāḥ parasparaśarācitāḥ 43 putras te durjayaś caiva jayaś ca vijayaś ca ha nīlaṃ kāśyaṃ jayaṃ śūrās trayas trīn pratyavārayan 44 tad yuddham abhavad ghoram īkṣitṛprītivardhanam siṃhavyāghra tarakṣūṇāṃ yathebha mahiṣarṣabhaiḥ 45 kṣemadhūrti bṛhantau tau bhrātarau sātvataṃ yudhi droṇāyābhimukhaṃ yāntaṃ śarais tīkṣṇais tatakṣatuḥ 46 tayos tasya ca tad yuddham atyadbhutam ivābhavat siṃhasya dvipamukhyābhyāṃ prabhinnābhyāṃ yathā vane 47 rājānaṃ tu tathāmbaṣṭham ekaṃ yuddhābhinandinam cedirājaḥ śarān asyan kruddho droṇād avārayat 48 tam ambaṣṭho 'sthi bhedinyā niravidhyac chalākayā sa tyaktvā sa śaraṃ cāpaṃ rathād bhūmim athāpatat 49 vārdhakṣemiṃ tu vārṣṇeyaṃ kṛpaḥ śāradvataḥ śaraiḥ akṣudraḥ kṣudrakair droṇāt kruddha rūpam avārayat 50 yudhyantau kṛpa vārṣṇeyau ye 'paśyaṃś citrayodhinau te yuddhasaktamanaso nānyā bubudhire kriyāḥ 51 saumadatttis tu rājānaṃ maṇimantam atandritam paryavārayad āyāntaṃ yaśo droṇasya vardhayan 52 sa saumadattes tvaritaś chittveṣv asana ketane punaḥ patākāṃ sūtaṃ ca chattraṃ cāpātayad rathāt 53 athāplutya rathāt tūrṇaṃ yūpaketur amitrahā sāśvasūta dhvajarathaṃ taṃ cakarta varāsinā 54 rathaṃ ca svaṃ samāsthāya dhanur ādāya cāparam svayaṃ yacchan hayān rājan vyadhamat pāṇḍavīṃ camūm 55 musalair mudgaraiś cakrair bhiṇḍipālaiḥ paraśvadhaiḥ pāṃsuvātāgnisalilair bhasma loṣṭha tṛṇadrumaiḥ 56 ārujan prarujan bhañjan nighnan vidrāvayan kṣipan senāṃ vibhīṣayann āyād droṇa prepsur ghaṭotcakaḥ 57 taṃ tu nānāpraharaṇair nānā yuddhaviśeṣaṇaiḥ rākṣasaṃ rākṣasaḥ kruddha samājaghne hy alambusaḥ 58 tayor tad abhavad yuddhaṃ rakṣo grāmaṇi mukhyayoḥ tādṛg yādṛk purāvṛttaṃ śambarāmara rājayoḥ 59 evaṃ dvaṃdva śatāny āsan rathavāraṇavājinām padātīnāṃ ca bhadraṃte tava teṣāṃ ca saṃkulam 60 naitādṛśo dṛṣṭapūrvaḥ saṃgrāmo naiva ca śrutaḥ droṇasyābhāva bhāveṣu prasaktānāṃ yathābhavat 61 idaṃ ghoram idaṃ citram idaṃ raudram iti prabho tatra yuddhāny adṛśyanta pratatāni bahūni ca |