|
1
[स] एवम उक्त्वार्जुनं राजा तरिभिर मर्मातिगैः शरैः परत्यविध्यन महावेगैश चतुर्भिश अतुरॊ हयान 2 वासुथेवं च थशभिः परत्यविध्यत सतनान्तरे पतॊथं चास्य भल्लेन छित्त्वा भूमाव अपातयत 3 तं चतुर्थशभिः पार्दश चित्रपुङ्खैः शिलाशितैः अविध्यत तूर्णम अव्यग्रस ते ऽसयाभ्रश्यन्त वर्मणः 4 तेषां वैफल्यम आलॊक्य पुनर नव च पञ्च च पराहिणॊन निशितान बाणांस ते चाभ्रश्यन्त वर्मणः 5 अष्टाविंशत तु तान बाणान अस्तान विप्रेक्ष्य निष्फलान अब्रवीत परवीरघ्नः कृष्णॊ ऽरजुनम इथं वचः 6 अथृष्टपूर्वं पश्यामि शिलानाम इव सर्पणम तवया संप्रेषिताः पार्द नार्दं कुर्वन्ति पत्रिणः 7 कच चिथ गाण्डीवतः पराणास तदैव भरतर्षभ मुष्टिश च ते यदापूर्वं भुजयॊश च बलं तव 8 न चेथ विधेर अयं कालः पराप्तः सयाथ अथ्य पश्चिमः तव चैवास्य शत्रॊश च तन ममाचक्ष्व पृच्छतः 9 विस्मयॊ मे महान पार्द तव थृष्ट्वा शरान इमान वयर्दान निपततः संख्ये थुर्यॊधन रदं परति 10 वज्राशनिसमा घॊराः परकायावभेथिनः शराः कुर्वन्ति ते नार्दं पार्द काथ्य विडन्बना 11 [अर्ज] थरॊणेनैषा मतिः कृष्ण धार्तराष्ट्रे निवेशिताः अन्ते विहितम अस्त्राणाम एतत कवचधारणम 12 अस्मिन्न अन्तर्हितं कृष्ण तरैलॊक्यम अपि वर्मणि एकॊ थरॊणॊ हि वेथैतथ अहं तस्माच च सत्तमात 13 न शक्यम एतत कवचं बाणैर भेत्तुं कदं चन अपि वज्रेण गॊविन्थ सवयं मघवता युधि 14 जानंस तवम अपि वै कृष्ण मां विमॊहयसे कदम यथ्वृत्तं तरिषु लॊकेषु यच च केशव वर्तते 15 तदा भविष्यथ यच चैव तत सर्वं विथितं तव न तव एवं वेथ वै कश चिथ यदा तवं मधुसूथन 16 एष थुर्यॊधनः कृष्ण थरॊणेन विहिताम इमाम तिष्ठत्य अभीतवत संख्ये बिभ्रत कवचधारणाम 17 यत तव अत्र विहितं कार्यं नैष तथ वेत्ति माधव सत्रीवथ एष बिभर्त्य एतां युक्तां कवचधारणाम 18 पश्य बाह्वॊश च मे वीर्यं धनुषश च जनार्थन पराजयिष्ये कौरव्यं कवचेनापि रक्षितम 19 इथम अङ्गिरसे पराथाथ थेवेशॊ वर्म भास्वरम पुनर थथौ सुरपतिर मह्यं वर्म स संग्रहम 20 थैवं यथ्य अस्य वर्मैतथ बरह्मणा वा सवयं कृतम नैतथ गॊप्स्यति थुर्बुथ्धिम अथ्य बाणहतं मया 21 [स] एवम उक्त्वार्जुनॊ बाणान अभिमन्त्र्य वयकर्षयत विकृष्यमाणांस तेनैवं धनुर्मध्य गताञ शरान तान अस्यास्त्रेण चिच्छेथ थरौणिः सर्वास्त्रघातिना 22 तान निकृत्तान इषून थृष्ट्वा थूरतॊ बरह्मवाथिना नयवेथयत केशवाय विस्मितः शवेतवाहनः 23 नैतथ अस्त्रं मया शक्यं थविः परयॊक्तुं जनार्थन अस्त्रं माम एव हन्याथ धि पश्य तव अथ्य बलं मम 24 ततॊ थुर्यॊधनः कृष्णौ नवभिर नतपर्वभिः अविध्यत रणे राजञ शरैर आशीविषॊपमैः भूय एवाभ्यवर्षच च समरे कृष्ण पाण्डवौ 25 शरवर्षेण महता ततॊ ऽहृष्यन्त तावकाः चक्रुर वाथित्रनिनथान सिंहनाथ रवांस तदा 26 तद करुथ्धॊ रणे पार्दः सृक्कणी परिसंहिहन नापश्यत ततॊ ऽसयाङ्गं यन न सयाथ वर्म रक्षितम 27 ततॊ ऽसय निशितैर बाणैः सुमुक्तैर अन्तकॊपमैः हयांश चकार निर्थेहान उभौ च पार्ष्णिसारदी 28 धनुर अस्याच्छिनच चित्रं हस्तावापं च वीर्यवान रदं च शकलीकर्तुं सव्यसाची परचक्रमे 29 थुर्यॊधनं च बाणाभ्यां तिक्ष्णाभ्यां विरदी कृतम अविध्यथ धस्त तलयॊर उभयॊर अर्जुनस तथा 30 तं कृच्छ्राम आपथं पराप्तं थृष्ट्वा परमधन्विनः समापेतुः परीप्सन्तॊ धनंजय शरार्थितम 31 ते रदैर बहुसाहस्रैः कल्पितैः कुञ्जरैर हयैः पथात्यॊघैश च संरब्धैः परिवव्रुर धनंजयम 32 अद नार्जुन गॊविन्थौ रदौ वापि वयथृश्यत अस्त्रवर्षेण महता जनौघैश चापि संवृतौ 33 ततॊ ऽरजुनॊ ऽसत्रवीर्येण निजघ्ने तां वरूदिनीम तत्र वयङ्गी कृताः पेतुः शतशॊ ऽद रदथ्विपाः 34 ते हता हन्यमानाश च नयगृह्णंस तं रदॊत्तमम स रदस्तम्भितस तस्दौ करॊशमात्रं समन्ततः 35 ततॊ ऽरजुनं वृष्णिवीरस तवरितॊ वाक्यम अब्रवीत धनुर विस्फारयात्यर्दम अहं धमास्यामि चाम्बुजम 36 ततॊ विस्फार्य बलवथ गाण्डीवं जघ्निवान रिपून महता शरवर्षेण तलशब्थेन चार्जुनः 37 पाञ्चजन्यं च बलवथ थध्मौ तारेण केशवः रजसा धवस्तपक्ष्मान्तः परस्विन्नवथनॊ भृशम 38 तस्य शङ्खस्य नाथेन धनुषॊ निस्वनेन च निःसत्त्वाश च स सत्ताश च कषितौ पेतुर तथा जनाः 39 तैर विमुक्तॊ रदॊ रेजे वाय्वीरित इवाम्बुथः जयथ्रदस्य गॊप्तारस ततः कषुब्धाः सहानुगाः 40 ते थृष्ट्वा सहसा पार्दं गॊप्तारः सैन्धवस्य तु चक्रुर नाथान बहुविधान कम्पयन्तॊ वसुंधराम 41 बाणशब्थरवांश चॊग्रान विमिश्राञ शङ्खनिस्वनैः पराथुश्चक्रुर महात्मानः सिंहनाथ रवान अपि 42 तं शरुत्वा निनथं घॊरं तावकानां समुत्दितम परथध्मतुस तथा शङ्खौ वासुथेवधनंजयौ 43 तेन शब्थेन महता पूरितेयं वसुंधरा स शैला सार्णव थवीपा स पाताला विशां पते 44 स शब्थॊ भरतश्रेष्ठ वयाप्य सर्वा थिशॊ थश परतिसस्वान तत्रैव कुरुपाण्डवयॊर बले 45 तावका रदिनस तत्र थृष्ट्वा कृष्ण धनंजयौ संरम्भं परमं पराप्तास तवरमाणा महारदाः 46 अद कृष्णौ महाभागौ तावका थृश्यथंशितौ अभ्यथ्रवन्त संक्रुथ्धास तथ अथ्भुतम इवाभवत |
1
[s] evam uktvārjunaṃ rājā tribhir marmātigaiḥ śaraiḥ pratyavidhyan mahāvegaiś caturbhiś aturo hayān 2 vāsudevaṃ ca daśabhiḥ pratyavidhyat stanāntare patodaṃ cāsya bhallena chittvā bhūmāv apātayat 3 taṃ caturdaśabhiḥ pārthaś citrapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ avidhyat tūrṇam avyagras te 'syābhraśyanta varmaṇaḥ 4 teṣāṃ vaiphalyam ālokya punar nava ca pañca ca prāhiṇon niśitān bāṇāṃs te cābhraśyanta varmaṇaḥ 5 aṣṭāviṃśat tu tān bāṇān astān viprekṣya niṣphalān abravīt paravīraghnaḥ kṛṣṇo 'rjunam idaṃ vacaḥ 6 adṛṣṭapūrvaṃ paśyāmi śilānām iva sarpaṇam tvayā saṃpreṣitāḥ pārtha nārthaṃ kurvanti patriṇaḥ 7 kac cid gāṇḍīvataḥ prāṇās tathaiva bharatarṣabha muṣṭiś ca te yathāpūrvaṃ bhujayoś ca balaṃ tava 8 na ced vidher ayaṃ kālaḥ prāptaḥ syād adya paścimaḥ tava caivāsya śatroś ca tan mamācakṣva pṛcchataḥ 9 vismayo me mahān pārtha tava dṛṣṭvā śarān imān vyarthān nipatataḥ saṃkhye duryodhana rathaṃ prati 10 vajrāśanisamā ghorāḥ parakāyāvabhedinaḥ śarāḥ kurvanti te nārthaṃ pārtha kādya viḍanbanā 11 [arj] droṇenaiṣā matiḥ kṛṣṇa dhārtarāṣṭre niveśitāḥ ante vihitam astrāṇām etat kavacadhāraṇam 12 asminn antarhitaṃ kṛṣṇa trailokyam api varmaṇi eko droṇo hi vedaitad ahaṃ tasmāc ca sattamāt 13 na śakyam etat kavacaṃ bāṇair bhettuṃ kathaṃ cana api vajreṇa govinda svayaṃ maghavatā yudhi 14 jānaṃs tvam api vai kṛṣṇa māṃ vimohayase katham yadvṛttaṃ triṣu lokeṣu yac ca keśava vartate 15 tathā bhaviṣyad yac caiva tat sarvaṃ viditaṃ tava na tv evaṃ veda vai kaś cid yathā tvaṃ madhusūdana 16 eṣa duryodhanaḥ kṛṣṇa droṇena vihitām imām tiṣṭhaty abhītavat saṃkhye bibhrat kavacadhāraṇām 17 yat tv atra vihitaṃ kāryaṃ naiṣa tad vetti mādhava strīvad eṣa bibharty etāṃ yuktāṃ kavacadhāraṇām 18 paśya bāhvoś ca me vīryaṃ dhanuṣaś ca janārdana parājayiṣye kauravyaṃ kavacenāpi rakṣitam 19 idam aṅgirase prādād deveśo varma bhāsvaram punar dadau surapatir mahyaṃ varma sa saṃgraham 20 daivaṃ yady asya varmaitad brahmaṇā vā svayaṃ kṛtam naitad gopsyati durbuddhim adya bāṇahataṃ mayā 21 [s] evam uktvārjuno bāṇān abhimantrya vyakarṣayat vikṛṣyamāṇāṃs tenaivaṃ dhanurmadhya gatāñ śarān tān asyāstreṇa ciccheda drauṇiḥ sarvāstraghātinā 22 tān nikṛttān iṣūn dṛṣṭvā dūrato brahmavādinā nyavedayat keśavāya vismitaḥ śvetavāhanaḥ 23 naitad astraṃ mayā śakyaṃ dviḥ prayoktuṃ janārdana astraṃ mām eva hanyād dhi paśya tv adya balaṃ mama 24 tato duryodhanaḥ kṛṣṇau navabhir nataparvabhiḥ avidhyata raṇe rājañ śarair āśīviṣopamaiḥ bhūya evābhyavarṣac ca samare kṛṣṇa pāṇḍavau 25 śaravarṣeṇa mahatā tato 'hṛṣyanta tāvakāḥ cakrur vāditraninadān siṃhanāda ravāṃs tathā 26 tatha kruddho raṇe pārthaḥ sṛkkaṇī parisaṃhihan nāpaśyata tato 'syāṅgaṃ yan na syād varma rakṣitam 27 tato 'sya niśitair bāṇaiḥ sumuktair antakopamaiḥ hayāṃś cakāra nirdehān ubhau ca pārṣṇisārathī 28 dhanur asyācchinac citraṃ hastāvāpaṃ ca vīryavān rathaṃ ca śakalīkartuṃ savyasācī pracakrame 29 duryodhanaṃ ca bāṇābhyāṃ tikṣṇābhyāṃ virathī kṛtam avidhyad dhasta talayor ubhayor arjunas tadā 30 taṃ kṛcchrām āpadaṃ prāptaṃ dṛṣṭvā paramadhanvinaḥ samāpetuḥ parīpsanto dhanaṃjaya śarārditam 31 te rathair bahusāhasraiḥ kalpitaiḥ kuñjarair hayaiḥ padātyoghaiś ca saṃrabdhaiḥ parivavrur dhanaṃjayam 32 atha nārjuna govindau rathau vāpi vyadṛśyata astravarṣeṇa mahatā janaughaiś cāpi saṃvṛtau 33 tato 'rjuno 'stravīryeṇa nijaghne tāṃ varūthinīm tatra vyaṅgī kṛtāḥ petuḥ śataśo 'tha rathadvipāḥ 34 te hatā hanyamānāś ca nyagṛhṇaṃs taṃ rathottamam sa rathastambhitas tasthau krośamātraṃ samantataḥ 35 tato 'rjunaṃ vṛṣṇivīras tvarito vākyam abravīt dhanur visphārayātyartham ahaṃ dhmāsyāmi cāmbujam 36 tato visphārya balavad gāṇḍīvaṃ jaghnivān ripūn mahatā śaravarṣeṇa talaśabdena cārjunaḥ 37 pāñcajanyaṃ ca balavad dadhmau tāreṇa keśavaḥ rajasā dhvastapakṣmāntaḥ prasvinnavadano bhṛśam 38 tasya śaṅkhasya nādena dhanuṣo nisvanena ca niḥsattvāś ca sa sattāś ca kṣitau petur tadā janāḥ 39 tair vimukto ratho reje vāyvīrita ivāmbudaḥ jayadrathasya goptāras tataḥ kṣubdhāḥ sahānugāḥ 40 te dṛṣṭvā sahasā pārthaṃ goptāraḥ saindhavasya tu cakrur nādān bahuvidhān kampayanto vasuṃdharām 41 bāṇaśabdaravāṃś cogrān vimiśrāñ śaṅkhanisvanaiḥ prāduścakrur mahātmānaḥ siṃhanāda ravān api 42 taṃ śrutvā ninadaṃ ghoraṃ tāvakānāṃ samutthitam pradadhmatus tadā śaṅkhau vāsudevadhanaṃjayau 43 tena śabdena mahatā pūriteyaṃ vasuṃdharā sa śailā sārṇava dvīpā sa pātālā viśāṃ pate 44 sa śabdo bharataśreṣṭha vyāpya sarvā diśo daśa pratisasvāna tatraiva kurupāṇḍavayor bale 45 tāvakā rathinas tatra dṛṣṭvā kṛṣṇa dhanaṃjayau saṃrambhaṃ paramaṃ prāptās tvaramāṇā mahārathāḥ 46 atha kṛṣṇau mahābhāgau tāvakā dṛśyadaṃśitau abhyadravanta saṃkruddhās tad adbhutam ivābhavat |