|
1
[स] थरौपथेयान महेष्वासान सौमथत्तिर महायशाः एकैकं पञ्चभिर विथ्ध्वा पुनर विव्याध सप्तभिः 2 ते पीडिता भृशं तेन रौथ्रेण सहसा विभॊ परमूढा नैव विविथुर मृधे कृत्यं सम किं चन 3 नाकुलिस तु शतानीकः सौमथत्तिं नरर्षभम थवाभ्यां विथ्ध्वानथथ धृष्टः शराभ्यां शत्रुतापनः 4 तदेतरे रणे यत्तस तरिभिस तरिभिर अजिह्मगैः विव्यधुः समरे तूर्णं सौमथत्तिम अमर्षणम 5 स तान परति महाराज चिक्षिपे पञ्च सायकान एकैकं हृथि चाजघ्ने एकैकेन महायशाः 6 ततस ते भरातरः पञ्च शरैर विथ्धा महात्मना परिवार्य रदैर वीरैं विव्यधुः सायकैर भृशम 7 आर्जुनिस तु हयांस तस्य चतुर्भिर निशितैः शरैः परेषयाम आस संक्रुथ्धॊ यमस्य सथनं परति 8 भैमसेनिर धनुश छित्त्वा सौमथत्तेर महात्मनः ननाथ बलवन नाथं विव्याध च शितैः शरैः 9 यौधिष्ठिरॊ धवजं तस्य छित्त्वा भूमाव अपातयत नाकुलिश चाश्वयन्तारमं रदनीडाथ अपाहरत 10 साहथेविस तु तं जञात्वा भरातृभिर विमुखीकृतम कषुरप्रेण शिरॊ राजन निचकर्त महामनाः 11 तच्छिरॊ नयपतथ भूमौ तपनीयविभूषितम भराजयन्तं रणॊथ्थेशं बालसूर्यसमप्रभम 12 सौमथत्तेः शिरॊ थृष्ट्वा निपतत तन महात्मनः वित्रस्तास तावका राजन परथुथ्रुवुर अनेकधा 13 अलम्बुसस तु समरे भीमसेनं महाबलम यॊधयाम आस संक्रुथ्धॊ लक्ष्मणं रावणिर यदा 14 संप्रयुथ्धौ रणे थृष्ट्वा ताव उभौ नरराक्षसौ विस्मयः सर्वभूतानां परहर्षश चाभवत तथा 15 आर्ष्यशृङ्गिं ततॊ भीमॊ नवभिर निशितैः शरैः विव्याध परहसन राजन राक्षसेन्थ्रम अमर्षणम 16 तथ रक्षः समरे विथ्धं कृत्वा नाथं भयावहम अभ्यथ्रवत ततॊ भीमं ये च तस्य पथानुगाः 17 स भीमं पञ्चभिर विथ्ध्वा शरैः संनतपर्वभिः भीमानुगाञ जघानाशु रदांस तरिंशथ अरिंथमः पुनश चतुःशतान हत्वा भीमं विव्याध पत्रिणा 18 सॊ ऽतिविथ्धस तथा भीमॊ राक्षसेन महाबलः निषसाथ रदॊपस्दे मूर्छयाभिपरिप्लुतः 19 परतिलभ्य ततः संज्ञां मारुतिः करॊधमूर्छितः विकृष्य कार्मुकं घॊरं भारसाधनम उत्तमम अलम्बुसं शरैस तीक्ष्णैर अर्थयाम आस सर्वतः 20 स विथ्धॊ बहुभिर बाणैर नीलाञ्जनचयॊपमः शुशुभे सर्वतॊ राजन परथीप्त इव किंशुकः 21 स वध्यमानः समरे भीमचापच्युतैः शरैः समरन भरातृवधं चैव पाण्डवेन महात्मना 22 घॊरं रूपम अदॊ कृत्वा भीमसेनम अभाषत तिष्ठेथानीं रणे पार्द पश्य मे ऽथय पराक्रमम 23 बकॊ नाम सुथुर्बुथ्धे राक्षस परवरॊ बली परॊक्षं मम तथ्वृत्तं यथ भराता मे हतस तवया 24 एवम उक्त्वा ततॊ भीमम अन्तर्धानगतस तथा महाता शरवर्षेण भृशं तं समवाकिरत 25 भीमस तु समरे राजन्न अथृश्ये राक्षसे तथा आकाशं पूरयाम आस शरैः संनतपर्वभिः 26 स वध्यमानॊ भीमेन निमेषाथ रदम आस्दितः जगाम धरणीं कषुथ्रः खं चैव सहसागमत 27 उच्चावचानि रूपाणि चकार सुबहूनि च उच्चावचास तदा वाचॊ वयाजहार समन्ततः 28 तेन पाण्डवसैन्यानां मृथिता युधि वारणाः हयाश च बहवॊ राजन पत्तयश च तदा पुनः रदेभ्यॊ रदिनः पेतुस तस्य नुन्नाः सम सायकैः 29 शॊणितॊथां रदावर्तां हस्तिग्राहसमाकुलाम छत्रहंसां कर्थमिनीं बाहुपन्नग संकुलाम 30 नथीं परवर्तयाम आस रक्षॊगणसमाकुलाम वहन्तीं बहुधा राजंश चेथिपाञ्चालसृञ्जयान 31 तं तदा समरे राजन विचरन्तम अभीतवत पाण्डवा भृशसंविग्नाः परापश्यंस तत्स्य विक्रमम 32 तावकानां तु सैन्यानां परहर्षः समजायत वाथित्रनिनथश चॊग्रः सुमहाँल लॊमहर्षणः 33 तं शरुत्वा निनथंघॊरं तव सैन्यस्य पाण्डवः नामृष्यत यदा नागस तलशब्थं समीरितम 34 ततः करॊधाभिताम्राक्षॊ निर्थहन्न इव पावकः संथधे तवाष्ट्रम अस्त्रं स सवयं तवष्टेव मारिष 35 ततः शरसहस्राणि पराथुरासन समन्ततः तैः शरैस तव सैन्यस्य विथ्रावः सुमहान अभूत 36 तथ अस्त्रं परेषितं तेन भीमसेनेन संयुगे राक्षसस्य महामायां हत्वा राक्षसम आर्थयत 37 स वध्यमानॊ बहुधा भीमसेनेन राक्षसः संत्यज्य संयुगे भीमं थरॊणानीकम उपाथ्रवत 38 तस्मिंस तु निर्जिते राजन राक्षसेन्थ्रे महात्मना अनाथयन सिंहनाथैः पाण्डवाः सर्वतॊथिशम 39 अपूजयन मारुतिंच संहृष्टास ते महाबलम परह्राथं समरे जित्वा यदा शक्रं मरुथ्गणाः |
1
[s] draupadeyān maheṣvāsān saumadattir mahāyaśāḥ ekaikaṃ pañcabhir viddhvā punar vivyādha saptabhiḥ 2 te pīḍitā bhṛśaṃ tena raudreṇa sahasā vibho pramūḍhā naiva vividur mṛdhe kṛtyaṃ sma kiṃ cana 3 nākulis tu śatānīkaḥ saumadattiṃ nararṣabham dvābhyāṃ viddhvānadad dhṛṣṭaḥ śarābhyāṃ śatrutāpanaḥ 4 tathetare raṇe yattas tribhis tribhir ajihmagaiḥ vivyadhuḥ samare tūrṇaṃ saumadattim amarṣaṇam 5 sa tān prati mahārāja cikṣipe pañca sāyakān ekaikaṃ hṛdi cājaghne ekaikena mahāyaśāḥ 6 tatas te bhrātaraḥ pañca śarair viddhā mahātmanā parivārya rathair vīraiṃ vivyadhuḥ sāyakair bhṛśam 7 ārjunis tu hayāṃs tasya caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ preṣayām āsa saṃkruddho yamasya sadanaṃ prati 8 bhaimasenir dhanuś chittvā saumadatter mahātmanaḥ nanāda balavan nādaṃ vivyādha ca śitaiḥ śaraiḥ 9 yaudhiṣṭhiro dhvajaṃ tasya chittvā bhūmāv apātayat nākuliś cāśvayantāramṃ rathanīḍād apāharat 10 sāhadevis tu taṃ jñātvā bhrātṛbhir vimukhīkṛtam kṣurapreṇa śiro rājan nicakarta mahāmanāḥ 11 tacchiro nyapatad bhūmau tapanīyavibhūṣitam bhrājayantaṃ raṇoddeśaṃ bālasūryasamaprabham 12 saumadatteḥ śiro dṛṣṭvā nipatat tan mahātmanaḥ vitrastās tāvakā rājan pradudruvur anekadhā 13 alambusas tu samare bhīmasenaṃ mahābalam yodhayām āsa saṃkruddho lakṣmaṇaṃ rāvaṇir yathā 14 saṃprayuddhau raṇe dṛṣṭvā tāv ubhau nararākṣasau vismayaḥ sarvabhūtānāṃ praharṣaś cābhavat tadā 15 ārṣyaśṛṅgiṃ tato bhīmo navabhir niśitaiḥ śaraiḥ vivyādha prahasan rājan rākṣasendram amarṣaṇam 16 tad rakṣaḥ samare viddhaṃ kṛtvā nādaṃ bhayāvaham abhyadravat tato bhīmaṃ ye ca tasya padānugāḥ 17 sa bhīmaṃ pañcabhir viddhvā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ bhīmānugāñ jaghānāśu rathāṃs triṃśad ariṃdamaḥ punaś catuḥśatān hatvā bhīmaṃ vivyādha patriṇā 18 so 'tividdhas tadā bhīmo rākṣasena mahābalaḥ niṣasāda rathopasthe mūrchayābhipariplutaḥ 19 pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ mārutiḥ krodhamūrchitaḥ vikṛṣya kārmukaṃ ghoraṃ bhārasādhanam uttamam alambusaṃ śarais tīkṣṇair ardayām āsa sarvataḥ 20 sa viddho bahubhir bāṇair nīlāñjanacayopamaḥ śuśubhe sarvato rājan pradīpta iva kiṃśukaḥ 21 sa vadhyamānaḥ samare bhīmacāpacyutaiḥ śaraiḥ smaran bhrātṛvadhaṃ caiva pāṇḍavena mahātmanā 22 ghoraṃ rūpam atho kṛtvā bhīmasenam abhāṣata tiṣṭhedānīṃ raṇe pārtha paśya me 'dya parākramam 23 bako nāma sudurbuddhe rākṣasa pravaro balī parokṣaṃ mama tadvṛttaṃ yad bhrātā me hatas tvayā 24 evam uktvā tato bhīmam antardhānagatas tadā mahātā śaravarṣeṇa bhṛśaṃ taṃ samavākirat 25 bhīmas tu samare rājann adṛśye rākṣase tadā ākāśaṃ pūrayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 26 sa vadhyamāno bhīmena nimeṣād ratham āsthitaḥ jagāma dharaṇīṃ kṣudraḥ khaṃ caiva sahasāgamat 27 uccāvacāni rūpāṇi cakāra subahūni ca uccāvacās tathā vāco vyājahāra samantataḥ 28 tena pāṇḍavasainyānāṃ mṛditā yudhi vāraṇāḥ hayāś ca bahavo rājan pattayaś ca tathā punaḥ rathebhyo rathinaḥ petus tasya nunnāḥ sma sāyakaiḥ 29 śoṇitodāṃ rathāvartāṃ hastigrāhasamākulām chatrahaṃsāṃ kardaminīṃ bāhupannaga saṃkulām 30 nadīṃ pravartayām āsa rakṣogaṇasamākulām vahantīṃ bahudhā rājaṃś cedipāñcālasṛñjayān 31 taṃ tathā samare rājan vicarantam abhītavat pāṇḍavā bhṛśasaṃvignāḥ prāpaśyaṃs tatsya vikramam 32 tāvakānāṃ tu sainyānāṃ praharṣaḥ samajāyata vāditraninadaś cograḥ sumahāṁl lomaharṣaṇaḥ 33 taṃ śrutvā ninadaṃghoraṃ tava sainyasya pāṇḍavaḥ nāmṛṣyata yathā nāgas talaśabdaṃ samīritam 34 tataḥ krodhābhitāmrākṣo nirdahann iva pāvakaḥ saṃdadhe tvāṣṭram astraṃ sa svayaṃ tvaṣṭeva māriṣa 35 tataḥ śarasahasrāṇi prādurāsan samantataḥ taiḥ śarais tava sainyasya vidrāvaḥ sumahān abhūt 36 tad astraṃ preṣitaṃ tena bhīmasenena saṃyuge rākṣasasya mahāmāyāṃ hatvā rākṣasam ārdayat 37 sa vadhyamāno bahudhā bhīmasenena rākṣasaḥ saṃtyajya saṃyuge bhīmaṃ droṇānīkam upādravat 38 tasmiṃs tu nirjite rājan rākṣasendre mahātmanā anādayan siṃhanādaiḥ pāṇḍavāḥ sarvatodiśam 39 apūjayan mārutiṃca saṃhṛṣṭās te mahābalam prahrādaṃ samare jitvā yathā śakraṃ marudgaṇāḥ |