|
1
[स] शृणुष्वैक मना राजन यन मां तवं परिपृच्छसि थराव्यमाणे बले तस्मिन हार्थिक्येन महात्मना 2 लज्जयावनते चापि परहृष्टौश चैव तावकः थवीपॊ य आसीत पाण्डूनाम अगाधे गाधम इच्छताम 3 शरुत्वा तु निनथं भीमं तावकानां महाहवे शैनेयस तवरितॊ राजन कृतवर्माणम अभ्ययात 4 कृतवर्मा तु हार्थिक्यः शैनेयं निशितैः शरैः अवाकिरत सुसंक्रुथ्धस ततॊ ऽकरुध्यत सात्यकिः 5 ततः सुनिशितं भल्लं शैनेयः कृतवर्मणे परेषयाम आस समरे शरांश च चतुरॊ ऽपरान 6 ते तस्य जघ्निरे वाहान भल्लेनास्याछिनथ धनुः पृष्ठरक्षं तदा सूतम अविध्यन निशितैः शरैः 7 ततस तं विरदं कृत्वा सात्यकिः सत्यविक्रमः सेनाम अस्यार्थयाम आस शरैः संनतपर्वभिः 8 साभज्यताद पृतना शैनेय शरपीडिता ततः परायाथ वै तवरितः सात्यकिः सत्यविक्रमः 9 शृणु राजन यथ अकरॊत तव सैन्येषु वीर्यवान अतीत्य स महाराज थरॊणानीक महार्णवम 10 पराजित्य च संहृष्टः कृतवर्माणम आहवे यन्तारम अब्रवीच छूरः शनैर याहीत्य असंभ्रमम 11 थृष्ट्वा तु तव तत सैन्यं रदाश्वथ्विपसंकुलम पथातिजनसंपूर्णम अब्रवीत सारदिं पुनः 12 यथ एतन मेघसंकाशं थरॊणानीकस्य सव्यतः सुमहत कुञ्जरानीकं यस्य रुक्मरदॊ मुखम 13 एते हि बहवः सूत थुर्निवार्याश च संयुगे थुर्यॊधन समाथिष्टा मथर्दे तयक्तजीविताः राजपुत्रा महेष्वासाः सर्वे विक्रान्तयॊधिनः 14 तरिगर्तानां रदॊथाराः सुवर्णविकृतध्वजाः माम एवाभिमुखा वीरा यॊत्स्यमाना वयवस्दिताः 15 अत्र मां परापय कषिप्रम अश्वांश चॊथय सारदे तरिगर्तैः सह यॊत्स्यामि भारथ्वाजस्य पश्यतः 16 ततः परायाच छनैः सूतः सात्वतस्य मते सदितः रदेनाथित्यवर्णेन भास्वरेण पताकिना 17 तम ऊहुः सारदेर वश्या वल्गमाना हयॊत्तमाः वायुवेगसमाः संख्ये कुन्थेन्थु रजतप्रभाः 18 आपतन्तं रदं तं तु शङ्खवर्णैर हयॊत्तमैः परिवव्रुस ततः शूरा गजानीकेन सर्वतः किरन्तॊ विविधांस तीक्ष्णान सायकाँल लघुवेधिनः 19 सात्वतॊ ऽपि शितैर बाणैर गजानीकम अयॊधयत पर्वतान इव वर्षेण तपान्ते जलथॊ महान 20 वज्राशनिसमस्पर्शैर वध्यमानाः शरैर गजाः पराथ्रवन रणम उत्सृज्य शिनिवीर्यसमीरितैः 21 शीर्णथन्ता विरुधिरा भिन्न मस्तकपिण्डकाः विशीर्णकर्णास्य करा विनियन्तृपताकिनः 22 संभिन्नवर्म घण्टाश च संनिकृत्त महाध्वजाः हतारॊहा थिशॊ राजन भेजिरे भरष्टकम्बलाः 23 रुवन्तॊ विविधान रावाञ जलथॊपम निस्वनाः नाराचैर वत्सथन्तैश च सात्वतेन विथारिताः 24 तस्मिन थरुते गजानीके जलसंधॊ महारदः यत्तः संप्रापयन नागं रजताश्वरदं परति 25 रुक्मवर्म करः शूरस तपनीयाङ्गथः शुचिः कुण्डली मुकुटी शङ्खी रक्तचन्थन रूषितः 26 शिरसा धारयन थीप्तां तपनीयमयीं सरजम उरसा धारयन निष्कं कण्ठसूत्रं च भास्वरम 27 चापं च रुक्मविकृतं विधुन्वन गजमूर्धनि अशॊभत महाराज स विथ्युथ इव तॊयथः 28 तम आपतन्तं सहसा मागधस्य गजॊत्तमम सात्यकिर वारयाम आस वेलेवॊथ्वृत्तम अर्णवम 29 नागं निवारितं थृष्ट्वा शैनेयस्य शरॊत्तमैः अक्रुध्यत रणे राजञ जलसंधॊ महाबलः 30 ततः करुथ्धॊ महेष्वासॊ मार्गणैर भारसाधनैः अविध्यत शिनेः पौत्रं जलसंधॊ महॊरसि 31 ततॊ ऽपरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च अस्यतॊ वृष्णिवीरस्य निचकर्त शरासनम 32 सात्यकिं छिन्नधन्वानं परहसन्न इव भारत अविध्यन मागधॊ वीरः पञ्चभिर निशितैः शरैः 33 स विथ्धॊ बहुभिर बाणैर जलसंधेन वीर्यवान नाकम्पत महाबाहुस तथ अथ्भुतम इवाभवत 34 अचिन्तयन वै स शरान नात्यर्दं संभ्रमाथ बली धनुर अन्यत समाथाय तिष्ठ तिष्ठेत्य उवाच ह 35 एतावथ उक्त्वा शैनेयॊ जलसंधं महॊरसि विव्याध षष्ट्या सुभृशं शराणां परहसन्न इव 36 कषुरप्रेण च पीतेन मुष्टिथेशे महथ धनुः जलसंधस्य चिच्छेथ विव्याध च तरिभिः शरैः 37 जलसंधस तु तत तयक्त्वा स शरं वै शरासनम तॊमरं वयसृजत तूर्णं सात्यकिं परति मारिष 38 स निर्भिथ्य भुजं सव्यं माधवस्य महारणे अभ्यगाथ धरणीं घॊरः शवसन्न इव महॊरगः 39 निर्भिन्ने तु भुजे सव्ये सात्यकिः सत्यविक्रमः तरिंशथ्भिर विशिखैस तीक्ष्णैर जलसंधम अताडयत 40 परगृह्य तु ततः खड्गं जलसंधॊ महाबलः आर्षभं चर्म च महच छतचन्थ्रम अलंकृतम तत आविध्य तं खड्गं सात्वतायॊत्ससर्ज ह 41 शैनेयस्य धनुश छित्त्वा स खड्गॊ नयपतन महीम अलातचक्रवच चैव वयरॊचत महिं गतः 42 अदान्यथ धनुर आथाय सर्वकायावथारणम शालस्कन्धप्रतीकाशम इन्थ्राशनिसमस्वनम विस्फार्य विव्यधे करुथ्धॊ जलसंधं शरेण ह 43 ततः साभरणॊ बाहू कषुराभ्यां माधवॊत्तमः साङ्गथौ जलसंधस्य चिच्छेथ परहसन्न इव 44 तौ बाहू परिघप्रख्यौ पेततुर गजसत्तमात वसुंधर धराथ भरष्टौ पञ्चशीर्षाव इवॊरगौ 45 ततः सुथंष्ट्रं सुहनु चारुकुण्डलम उन्नसम कषुरेणास्य तृतीयेन शिरश चिच्छेथ सात्यकिः 46 तत पातित शिरॊ बाहुकबन्धं भीमथर्शनम थविरथं जलसंधस्य रुधिरेणाभ्यषिञ्चत 47 जलसंधं निहत्याजौ तवरमाणस तु सात्वतः नैषाथिं पातयाम आस गजस्कन्धाथ विशां पते 48 रुधिरेणावसिक्ताङ्गॊ जलसंधस्य कुञ्जरः विलम्बमानम अवहत संश्लिष्टं परम आसनम 49 शरार्थितः सात्वतेन मर्थमानः सववाहिनीम घॊरम आर्तस्वरं कृत्वा विथुथ्राव महागजः 50 हाहाकारॊ महान आसीत तव सैन्यस्य मारिष जलसंधं हतं थृष्ट्वा वृष्णीनाम ऋषभेण ह 51 विमुखाश चाभ्यधावन्त तव यॊधाः समन्ततः पलायने कृतॊत्साहा निरुत्साहा थविषज जये 52 एतस्मिन्न अन्तरे राजन थरॊणः शस्त्रभृतां वरः अभ्ययाज जवनैर अश्वैर युयुधानं महारदम 53 तम उथीर्णं तदा थृष्ट्वा शैनेयं कुरुपुंगवाः थरॊणेनैव सह करुथ्धाः सात्यकिं पर्यवारयन 54 ततः परववृते युथ्धं कुरूणां सात्वतस्य च थरॊणस्य च रणे राजन घॊरं थेवासुरॊपमम |
1
[s] śṛṇuṣvaika manā rājan yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi drāvyamāṇe bale tasmin hārdikyena mahātmanā 2 lajjayāvanate cāpi prahṛṣṭauś caiva tāvakaḥ dvīpo ya āsīt pāṇḍūnām agādhe gādham icchatām 3 śrutvā tu ninadaṃ bhīmaṃ tāvakānāṃ mahāhave śaineyas tvarito rājan kṛtavarmāṇam abhyayāt 4 kṛtavarmā tu hārdikyaḥ śaineyaṃ niśitaiḥ śaraiḥ avākirat susaṃkruddhas tato 'krudhyata sātyakiḥ 5 tataḥ suniśitaṃ bhallaṃ śaineyaḥ kṛtavarmaṇe preṣayām āsa samare śarāṃś ca caturo 'parān 6 te tasya jaghnire vāhān bhallenāsyāchinad dhanuḥ pṛṣṭharakṣaṃ tathā sūtam avidhyan niśitaiḥ śaraiḥ 7 tatas taṃ virathaṃ kṛtvā sātyakiḥ satyavikramaḥ senām asyārdayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 8 sābhajyatātha pṛtanā śaineya śarapīḍitā tataḥ prāyād vai tvaritaḥ sātyakiḥ satyavikramaḥ 9 śṛṇu rājan yad akarot tava sainyeṣu vīryavān atītya sa mahārāja droṇānīka mahārṇavam 10 parājitya ca saṃhṛṣṭaḥ kṛtavarmāṇam āhave yantāram abravīc chūraḥ śanair yāhīty asaṃbhramam 11 dṛṣṭvā tu tava tat sainyaṃ rathāśvadvipasaṃkulam padātijanasaṃpūrṇam abravīt sārathiṃ punaḥ 12 yad etan meghasaṃkāśaṃ droṇānīkasya savyataḥ sumahat kuñjarānīkaṃ yasya rukmaratho mukham 13 ete hi bahavaḥ sūta durnivāryāś ca saṃyuge duryodhana samādiṣṭā madarthe tyaktajīvitāḥ rājaputrā maheṣvāsāḥ sarve vikrāntayodhinaḥ 14 trigartānāṃ rathodārāḥ suvarṇavikṛtadhvajāḥ mām evābhimukhā vīrā yotsyamānā vyavasthitāḥ 15 atra māṃ prāpaya kṣipram aśvāṃś codaya sārathe trigartaiḥ saha yotsyāmi bhāradvājasya paśyataḥ 16 tataḥ prāyāc chanaiḥ sūtaḥ sātvatasya mate sthitaḥ rathenādityavarṇena bhāsvareṇa patākinā 17 tam ūhuḥ sārather vaśyā valgamānā hayottamāḥ vāyuvegasamāḥ saṃkhye kundendu rajataprabhāḥ 18 āpatantaṃ rathaṃ taṃ tu śaṅkhavarṇair hayottamaiḥ parivavrus tataḥ śūrā gajānīkena sarvataḥ kiranto vividhāṃs tīkṣṇān sāyakāṁl laghuvedhinaḥ 19 sātvato 'pi śitair bāṇair gajānīkam ayodhayat parvatān iva varṣeṇa tapānte jalado mahān 20 vajrāśanisamasparśair vadhyamānāḥ śarair gajāḥ prādravan raṇam utsṛjya śinivīryasamīritaiḥ 21 śīrṇadantā virudhirā bhinna mastakapiṇḍakāḥ viśīrṇakarṇāsya karā viniyantṛpatākinaḥ 22 saṃbhinnavarma ghaṇṭāś ca saṃnikṛtta mahādhvajāḥ hatārohā diśo rājan bhejire bhraṣṭakambalāḥ 23 ruvanto vividhān rāvāñ jaladopama nisvanāḥ nārācair vatsadantaiś ca sātvatena vidāritāḥ 24 tasmin drute gajānīke jalasaṃdho mahārathaḥ yattaḥ saṃprāpayan nāgaṃ rajatāśvarathaṃ prati 25 rukmavarma karaḥ śūras tapanīyāṅgadaḥ śuciḥ kuṇḍalī mukuṭī śaṅkhī raktacandana rūṣitaḥ 26 śirasā dhārayan dīptāṃ tapanīyamayīṃ srajam urasā dhārayan niṣkaṃ kaṇṭhasūtraṃ ca bhāsvaram 27 cāpaṃ ca rukmavikṛtaṃ vidhunvan gajamūrdhani aśobhata mahārāja sa vidyud iva toyadaḥ 28 tam āpatantaṃ sahasā māgadhasya gajottamam sātyakir vārayām āsa velevodvṛttam arṇavam 29 nāgaṃ nivāritaṃ dṛṣṭvā śaineyasya śarottamaiḥ akrudhyata raṇe rājañ jalasaṃdho mahābalaḥ 30 tataḥ kruddho maheṣvāso mārgaṇair bhārasādhanaiḥ avidhyata śineḥ pautraṃ jalasaṃdho mahorasi 31 tato 'pareṇa bhallena pītena niśitena ca asyato vṛṣṇivīrasya nicakarta śarāsanam 32 sātyakiṃ chinnadhanvānaṃ prahasann iva bhārata avidhyan māgadho vīraḥ pañcabhir niśitaiḥ śaraiḥ 33 sa viddho bahubhir bāṇair jalasaṃdhena vīryavān nākampata mahābāhus tad adbhutam ivābhavat 34 acintayan vai sa śarān nātyarthaṃ saṃbhramād balī dhanur anyat samādāya tiṣṭha tiṣṭhety uvāca ha 35 etāvad uktvā śaineyo jalasaṃdhaṃ mahorasi vivyādha ṣaṣṭyā subhṛśaṃ śarāṇāṃ prahasann iva 36 kṣurapreṇa ca pītena muṣṭideśe mahad dhanuḥ jalasaṃdhasya ciccheda vivyādha ca tribhiḥ śaraiḥ 37 jalasaṃdhas tu tat tyaktvā sa śaraṃ vai śarāsanam tomaraṃ vyasṛjat tūrṇaṃ sātyakiṃ prati māriṣa 38 sa nirbhidya bhujaṃ savyaṃ mādhavasya mahāraṇe abhyagād dharaṇīṃ ghoraḥ śvasann iva mahoragaḥ 39 nirbhinne tu bhuje savye sātyakiḥ satyavikramaḥ triṃśadbhir viśikhais tīkṣṇair jalasaṃdham atāḍayat 40 pragṛhya tu tataḥ khaḍgaṃ jalasaṃdho mahābalaḥ ārṣabhaṃ carma ca mahac chatacandram alaṃkṛtam tata āvidhya taṃ khaḍgaṃ sātvatāyotsasarja ha 41 śaineyasya dhanuś chittvā sa khaḍgo nyapatan mahīm alātacakravac caiva vyarocata mahiṃ gataḥ 42 athānyad dhanur ādāya sarvakāyāvadāraṇam śālaskandhapratīkāśam indrāśanisamasvanam visphārya vivyadhe kruddho jalasaṃdhaṃ śareṇa ha 43 tataḥ sābharaṇo bāhū kṣurābhyāṃ mādhavottamaḥ sāṅgadau jalasaṃdhasya ciccheda prahasann iva 44 tau bāhū parighaprakhyau petatur gajasattamāt vasuṃdhara dharād bhraṣṭau pañcaśīrṣāv ivoragau 45 tataḥ sudaṃṣṭraṃ suhanu cārukuṇḍalam unnasam kṣureṇāsya tṛtīyena śiraś ciccheda sātyakiḥ 46 tat pātita śiro bāhukabandhaṃ bhīmadarśanam dviradaṃ jalasaṃdhasya rudhireṇābhyaṣiñcata 47 jalasaṃdhaṃ nihatyājau tvaramāṇas tu sātvataḥ naiṣādiṃ pātayām āsa gajaskandhād viśāṃ pate 48 rudhireṇāvasiktāṅgo jalasaṃdhasya kuñjaraḥ vilambamānam avahat saṃśliṣṭaṃ param āsanam 49 śarārditaḥ sātvatena mardamānaḥ svavāhinīm ghoram ārtasvaraṃ kṛtvā vidudrāva mahāgajaḥ 50 hāhākāro mahān āsīt tava sainyasya māriṣa jalasaṃdhaṃ hataṃ dṛṣṭvā vṛṣṇīnām ṛṣabheṇa ha 51 vimukhāś cābhyadhāvanta tava yodhāḥ samantataḥ palāyane kṛtotsāhā nirutsāhā dviṣaj jaye 52 etasminn antare rājan droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ abhyayāj javanair aśvair yuyudhānaṃ mahāratham 53 tam udīrṇaṃ tathā dṛṣṭvā śaineyaṃ kurupuṃgavāḥ droṇenaiva saha kruddhāḥ sātyakiṃ paryavārayan 54 tataḥ pravavṛte yuddhaṃ kurūṇāṃ sātvatasya ca droṇasya ca raṇe rājan ghoraṃ devāsuropamam |