|
1
[धृ] सिन्धुराजे हते तात समरे सव्यसाचिना तदैव भूरिश्रवसि किम आसीथ वॊ मनस तथा 2 थुर्यॊधनेन च थरॊणस तदॊक्तः कुरुसंसथि किम उक्तवान परं तस्मात तन ममाचक्ष्व संजय 3 [स] निष्टानकॊ महान आसीत सैन्यानां तव भारत सैन्धवं निहतं थृष्ट्वा भूरिश्रवसम एव च 4 मन्त्रितं तव पुत्रस्य ते सर्वम अवमेनिरे येन मन्त्रेण निहताः शतशः कषत्रियर्षभाः 5 थरॊणस तु तथ वचः शरुत्वा पुत्रस्य तव थुर्मनाः मुहूर्तम इव तु धयात्वा भृशम आर्तॊ ऽभयभाषत 6 थुर्यॊधन किम एवं मां वाक्शरैर अभिकृन्तसि अजय्यं समरे नित्यं बरुवाणं सव्यसाचिनम 7 एतेनैवार्जुनं जञातुम अलं कौरव संयुगे यच छिखण्ड्य अवधीथ भीष्मं पाल्यमानः किरीटिना 8 अवध्यं निहतं थृष्ट्वा संयुगे थेव मानुषैः तथैवाज्ञासिषम अहं नेयम अस्तीति भारती 9 यं पुंसां तरिषु लॊकेषु सर्वशूरम अमंस्महि तस्मिन विनिहते शूरे किं शेषं पर्युपास्महे 10 यान सम तान गलहते तातः शकुनिः कुरुसंसथि अक्षान न ते ऽकषा निशिता बाणास ते शत्रुतापनाः 11 त एते घनन्ति नस तात विशिखा जय चॊथिताः यांस तथा खयाप्यमानांस तवं विथुरेण न बुध्यसे 12 तास ता विलपतश चापि विथुरस्य महात्मनः धीरस्य वाचॊ नाश्रौषीः कषेमाय वथतः शिवाः 13 तथ इथं वर्तते घॊरम आगतं वैशसं महत तस्यावमानाथ वाक्यस्य थुर्यॊधनकृते तव 14 यच च नः परेक्षमाणानां कृष्णाम आनाययः सभाम अनर्हतीं कुले जातां सर्वधर्मानुचारिणीम 15 तस्याधर्मस्य गान्धारे फलं पराप्तम इथं तवया नॊ चेत पापं परे लॊके तवम अर्च्छेदास ततॊ ऽधिकम 16 यच च तान पाण्डवान थयूते विषमेण विजित्य ह पराव्राजयस तथारण्ये रौरवाजिनवाससः 17 पुत्राणाम इव चैतेषां धर्मम आचरतां सथा थरुह्येत कॊ नु नरॊ लॊके मथ अन्यॊ बराह्मण बरुवः 18 पाण्डवानाम अयं कॊपस तवया शकुनिना सह आहृतॊ धृतराष्ट्रस्य संमते कुरुसंसथि 19 थुःशासनेन संयुक्तः कर्णेन परिवर्धितः कषत्तुर वाक्यम अनाथृत्य तवयाभ्यस्तः पुनः पुनः 20 यत तत सर्वे पराभूय पर्यवारयतार्जुनिम सिन्धुराजानम आश्रित्य स वॊ मध्ये कदं हतः 21 कदं तवयि च कर्णे च कृपे शल्ये च जीवति अश्वत्दाम्नि च कौरव्य निधनं सैन्धवॊ ऽगमत 22 यथ वस तत सर्वराजानस तेजस तिग्मम उपासते सिन्धुराजं परित्रातुं स वॊ मध्ये कदं हतः 23 मय्य एव हि विशेषेण तदा थुर्यॊधन तवयि आशंसत परित्राणम अर्जुनात स महीपतिः 24 ततस तस्मिन परित्राणम अलब्धवति फल्गुनात न किं चिथ अनुपश्यामि जीवितत्राणम आत्मनः 25 मज्जन्तम इव चात्मानं थृष्टथ्युम्नस्य किल्बिषे पश्याम्य अहत्वा पाञ्चालान सह तेन शिखण्डिना 26 तन मा किम अभितप्यन्तं वाक्शरैर अभिकृन्तसि अशक्तः सिन्धुराजस्य भूत्वा तराणाय भारत 27 सौवर्णं सत्यसंधस्य धवजम अक्लिष्टकर्मणः अपश्यन युधि भीष्मस्य कदम आशंससे जयम 28 मध्ये महारदानां च यत्राहन्यत सैन्धवः हतॊ भूरिश्रवाश चैव किं शेषं तत्र मन्यसे 29 कृप एव च थुर्धर्षॊ यथि जीवति पार्दिव यॊ नागात सिन्धुराजस्य वर्त्म तं पूजयाम्य अहम 30 यच चापश्यं हतं भीष्मं पश्यतस ते ऽनुजस्य वै थुःशासनस्य कौरव्य कुर्वाणं कर्म थुष्करम अवध्यकल्पं संग्रामे थेवैर अपि स वासवैः 31 न ते वसुंधरास्तीति तथ अहं चिन्तये नृप इमानि पाण्डवानां च सृञ्जयानां च भारत अनीकान्य आथ्रवन्ते मां सहितान्य अथ्य मारिष 32 नाहत्वा सर्वपाञ्चालान कवचस्य विमॊक्षणम कर्तास्मि समरे कर्म धार्तराष्ट्र हितं तव 33 राजन बरूयाः सुतं मे तवम अश्वत्दामानम आहवे न सॊमकाः परमॊक्तव्या जीवितं परिरक्षता 34 यच च पित्रानुशिष्टॊ ऽसि तथ वचः परिपालय आनृशंस्ये थमे सत्ये आर्जवे च सदिरॊ भव 35 धर्मार्दकामकुशलॊ धर्मार्दाव अप्य अपीडयन धर्मप्रधानः कार्याणि कुर्याश चेति पुनः पुनः 36 चक्षुर मनॊभ्यां संतॊष्या विप्राः सेव्याश च शक्तितः न चैषां विप्रियं कार्यं ते हि वह्नि शिखॊपमाः 37 एष तव अहम अनीकानि परविशाम्य अरिसूथन रणाय महते राजंस तवया वाक्शल्य पीडितः 38 तवं च थुर्यॊधन बलं यथि शक्नॊषि धारय रात्राव अपि हि यॊत्स्यन्ते संरब्धाः कुरुसृञ्जयाः 39 एवम उक्त्वा ततः परायाथ थरॊणः पाण्डव सृञ्जयान मुष्णन कषत्रिय तेजांसि नक्षत्राणाम इवांशुमान |
1
[dhṛ] sindhurāje hate tāta samare savyasācinā tathaiva bhūriśravasi kim āsīd vo manas tadā 2 duryodhanena ca droṇas tathoktaḥ kurusaṃsadi kim uktavān paraṃ tasmāt tan mamācakṣva saṃjaya 3 [s] niṣṭānako mahān āsīt sainyānāṃ tava bhārata saindhavaṃ nihataṃ dṛṣṭvā bhūriśravasam eva ca 4 mantritaṃ tava putrasya te sarvam avamenire yena mantreṇa nihatāḥ śataśaḥ kṣatriyarṣabhāḥ 5 droṇas tu tad vacaḥ śrutvā putrasya tava durmanāḥ muhūrtam iva tu dhyātvā bhṛśam ārto 'bhyabhāṣata 6 duryodhana kim evaṃ māṃ vākśarair abhikṛntasi ajayyaṃ samare nityaṃ bruvāṇaṃ savyasācinam 7 etenaivārjunaṃ jñātum alaṃ kaurava saṃyuge yac chikhaṇḍy avadhīd bhīṣmaṃ pālyamānaḥ kirīṭinā 8 avadhyaṃ nihataṃ dṛṣṭvā saṃyuge deva mānuṣaiḥ tadaivājñāsiṣam ahaṃ neyam astīti bhāratī 9 yaṃ puṃsāṃ triṣu lokeṣu sarvaśūram amaṃsmahi tasmin vinihate śūre kiṃ śeṣaṃ paryupāsmahe 10 yān sma tān glahate tātaḥ śakuniḥ kurusaṃsadi akṣān na te 'kṣā niśitā bāṇās te śatrutāpanāḥ 11 ta ete ghnanti nas tāta viśikhā jaya coditāḥ yāṃs tadā khyāpyamānāṃs tvaṃ vidureṇa na budhyase 12 tās tā vilapataś cāpi vidurasya mahātmanaḥ dhīrasya vāco nāśrauṣīḥ kṣemāya vadataḥ śivāḥ 13 tad idaṃ vartate ghoram āgataṃ vaiśasaṃ mahat tasyāvamānād vākyasya duryodhanakṛte tava 14 yac ca naḥ prekṣamāṇānāṃ kṛṣṇām ānāyayaḥ sabhām anarhatīṃ kule jātāṃ sarvadharmānucāriṇīm 15 tasyādharmasya gāndhāre phalaṃ prāptam idaṃ tvayā no cet pāpaṃ pare loke tvam arcchethās tato 'dhikam 16 yac ca tān pāṇḍavān dyūte viṣameṇa vijitya ha prāvrājayas tadāraṇye rauravājinavāsasaḥ 17 putrāṇām iva caiteṣāṃ dharmam ācaratāṃ sadā druhyet ko nu naro loke mad anyo brāhmaṇa bruvaḥ 18 pāṇḍavānām ayaṃ kopas tvayā śakuninā saha āhṛto dhṛtarāṣṭrasya saṃmate kurusaṃsadi 19 duḥśāsanena saṃyuktaḥ karṇena parivardhitaḥ kṣattur vākyam anādṛtya tvayābhyastaḥ punaḥ punaḥ 20 yat tat sarve parābhūya paryavārayatārjunim sindhurājānam āśritya sa vo madhye kathaṃ hataḥ 21 kathaṃ tvayi ca karṇe ca kṛpe śalye ca jīvati aśvatthāmni ca kauravya nidhanaṃ saindhavo 'gamat 22 yad vas tat sarvarājānas tejas tigmam upāsate sindhurājaṃ paritrātuṃ sa vo madhye kathaṃ hataḥ 23 mayy eva hi viśeṣeṇa tathā duryodhana tvayi āśaṃsata paritrāṇam arjunāt sa mahīpatiḥ 24 tatas tasmin paritrāṇam alabdhavati phalgunāt na kiṃ cid anupaśyāmi jīvitatrāṇam ātmanaḥ 25 majjantam iva cātmānaṃ dṛṣṭadyumnasya kilbiṣe paśyāmy ahatvā pāñcālān saha tena śikhaṇḍinā 26 tan mā kim abhitapyantaṃ vākśarair abhikṛntasi aśaktaḥ sindhurājasya bhūtvā trāṇāya bhārata 27 sauvarṇaṃ satyasaṃdhasya dhvajam akliṣṭakarmaṇaḥ apaśyan yudhi bhīṣmasya katham āśaṃsase jayam 28 madhye mahārathānāṃ ca yatrāhanyata saindhavaḥ hato bhūriśravāś caiva kiṃ śeṣaṃ tatra manyase 29 kṛpa eva ca durdharṣo yadi jīvati pārthiva yo nāgāt sindhurājasya vartma taṃ pūjayāmy aham 30 yac cāpaśyaṃ hataṃ bhīṣmaṃ paśyatas te 'nujasya vai duḥśāsanasya kauravya kurvāṇaṃ karma duṣkaram avadhyakalpaṃ saṃgrāme devair api sa vāsavaiḥ 31 na te vasuṃdharāstīti tad ahaṃ cintaye nṛpa imāni pāṇḍavānāṃ ca sṛñjayānāṃ ca bhārata anīkāny ādravante māṃ sahitāny adya māriṣa 32 nāhatvā sarvapāñcālān kavacasya vimokṣaṇam kartāsmi samare karma dhārtarāṣṭra hitaṃ tava 33 rājan brūyāḥ sutaṃ me tvam aśvatthāmānam āhave na somakāḥ pramoktavyā jīvitaṃ parirakṣatā 34 yac ca pitrānuśiṣṭo 'si tad vacaḥ paripālaya ānṛśaṃsye dame satye ārjave ca sthiro bhava 35 dharmārthakāmakuśalo dharmārthāv apy apīḍayan dharmapradhānaḥ kāryāṇi kuryāś ceti punaḥ punaḥ 36 cakṣur manobhyāṃ saṃtoṣyā viprāḥ sevyāś ca śaktitaḥ na caiṣāṃ vipriyaṃ kāryaṃ te hi vahni śikhopamāḥ 37 eṣa tv aham anīkāni praviśāmy arisūdana raṇāya mahate rājaṃs tvayā vākśalya pīḍitaḥ 38 tvaṃ ca duryodhana balaṃ yadi śaknoṣi dhāraya rātrāv api hi yotsyante saṃrabdhāḥ kurusṛñjayāḥ 39 evam uktvā tataḥ prāyād droṇaḥ pāṇḍava sṛñjayān muṣṇan kṣatriya tejāṃsi nakṣatrāṇām ivāṃśumān |