Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 7 Index  Previous  Next 

Book 7 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 7
Chapter 129

  1 [धृ]
      यत तथा पराविशत पाण्डून आचार्यः कुपितॊ वशी
      उत्क्वा थुर्यॊधनं सम्यङ मम शास्त्रातिगं सुतम
  2 परविश्य विचरन्तं च रणे शूरम अवस्दितम
      कदं थरॊणं महेष्वासं पाण्डवाः पर्यवारयन
  3 के ऽरक्षन थक्षिणं चक्रम आचार्यस्य महात्मनः
      के चॊत्तरम अरक्षन्त निघ्नतः शात्रवान रणे
  4 नृत्यन स रदमार्गेषु सर्वशस्त्रभृतां वरः
      धूमकेतुर इव करुथ्धः कदं मृत्युम उपेयिवान
  5 [स]
      सायाह्ने सैन्धवं हत्वा राज्ञा पार्दः समेत्य च
      सात्यकिश च महेष्वासॊ थरॊणम एवाभ्यधावताम
  6 तदा युधिष्ठिरस तूर्णं भीमसेनश च पाण्डवः
      पृदक चमूभ्यां संसक्तौ थरॊणम एवाभ्यधावताम
  7 तदैव नकुलॊ धीमान सहथेवश च थुर्जयः
      धृष्टथ्युम्नः शतानीकॊ विराटश च स केकयः
      मत्स्याः शाल्वेय सेनाश च थरॊणम एव ययुर युधि
  8 थरुपथश च तदा राजा पाञ्चालैर अभिरक्षितः
      धृष्टथ्युम्न पिता राजन थरॊणम एवाभ्यवर्तत
  9 थरौपथेया महेष्वासा राक्षसश च घटॊत्कचः
      स सेनास ते ऽभयवर्तन्त थरॊणम एव महाथ्युतिम
  10 परभथ्रकश च पाञ्चालाः षट सहस्राः परहारिणः
     थरॊणम एवाभ्यवर्तन्त पुरस्कृत्य शिखण्डिनम
 11 तदेतरे नरव्याघ्राः पाण्डवानां महारदाः
     सहिताः संन्यवर्तन्त थरॊणम एव थविजर्षभम
 12 तेषु शूरेषु युथ्धाय गतेषु भरतर्षभ
     बभूव रजनी घॊरा भीरूणां भयवर्धिनी
 13 यॊधानाम अशिवा रौथ्रा राजन्न अन्तकगामिनी
     कुञ्जराश्वमनुष्याणां पराणान्त करणी तथा
 14 तस्यां रजन्यां घॊरायां नथन्त्यः सर्वतः शिवाः
     नयवेथयन भयं घॊरं स जवालकवलैर मुखैः
 15 उलूकाश चाप्य अथृश्यन्त शंसन्तॊ विपुलं भयम
     विशेषतः कौरवाणां धवजिन्याम अतिथारुणम
 16 ततः सैन्येषु राजेन्थ्र शब्थः समभवन महान
     भेरीशब्थेन महता मृथङ्गानां सवनेन च
 17 गजानां गर्जितैश चापि तुरङ्गाणां च हेषितैः
     खुरशब्थनिपातैश च तुमुलः सर्वतॊ ऽभवत
 18 ततः समभवथ युथ्धं संध्यायाम अतिथारुणम
     थरॊणस्य च महाराज सृञ्जयानां च सर्वशः
 19 तमसा चावृते लॊके न पराज्ञायत किं चन
     सैन्येन रजसा चैव समन्ताथ उत्दितेन ह
 20 नरस्याश्वस्य नागस्य समसज्जत शॊणितम
     नापश्याम रजॊ भौमं कश्मलेनाभिसंवृताः
 21 रात्रौ वंशवनस्येव थह्यमानस्य पर्वते
     घॊरश चाटचटा शब्थः शस्त्राणां पतताम अभूत
 22 नैव सवे न परे राजन पराज्ञायन्त तमॊवृते
     उन्मत्तम इव तत सर्वं बभूव रजनी मुखे
 23 भौमं रजॊ ऽद राजेन्थ्र शॊणितेन परशामितम
     शातकौम्भैश च कवचैर भूषणैश च तमॊ ऽभयगात
 24 ततः सा भारती सेना मणिहेमविभूषिता
     थयुर इवासीत स नक्षत्रा रजन्यां भरतर्षभ
 25 गॊमायुबड संघुष्टा शक्तिध्वजसमाकुला
     थारुणाभिरुता घॊरा कष्वेडितॊत्क्रुष्ट नाथिता
 26 ततॊ ऽभवन महाशब्थस तुमुलॊ लॊमहर्षणः
     समावृण्वन थिशः सर्वा महेन्थ्राशनिनिस्वनः
 27 सा निशीदे महाराज सेनाथृश्यत भारती
     अङ्गथैः कुण्डलैर निष्कैः शस्तैश चैवावभासिता
 28 तत्र नागा रदाश चैव जाम्बूनथविभूषिताः
     निशायां परत्यथृश्यन्त मेघा इव स विथ्युतः
 29 ऋष्टिशक्तिगथा बाणमुसल परासपट्टिशाः
     संपतन्तॊ वयथृश्यन्त भराजमाना इवाग्नयः
 30 थुर्यॊधन पुरॊवातां रदनागबलाहकाम
     वाथित्रघॊषस्तनितां चापविथ्युथ धवजैर वृताम
 31 थरॊण पाण्डव पर्जन्यां खड्गशक्ति गथाशनिम
     शरधारास्त्र पवनां भृशं शीतॊष्णसंकुलाम
 32 घॊरां विस्मापनीम उग्रां जीवितच छिथम अप्लवाम
     तां पराविशन्न अतिभयां सेनां युथ्धचिकीर्षवः
 33 तस्मिन रात्रिमुखे घॊरे महाशब्थनिनाथिते
     भीरूणां तरासजनने शूराणां हर्षवर्धने
 34 रात्रियुथ्धे तथा घॊरे वर्तमाने सुथारुणे
     थरॊणम अभ्यथ्रवन करुथ्धाः सहिताः पाण्डुसृञ्जयाः
 35 ये ये परमुखतॊ राजन नयवर्तन्त महात्मनः
     तान सर्वान विमुखांश चक्रे कांश चिन निन्ये यमक्षयम
  1 [dhṛ]
      yat tadā prāviśat pāṇḍūn ācāryaḥ kupito vaśī
      utkvā duryodhanaṃ samyaṅ mama śāstrātigaṃ sutam
  2 praviśya vicarantaṃ ca raṇe śūram avasthitam
      kathaṃ droṇaṃ maheṣvāsaṃ pāṇḍavāḥ paryavārayan
  3 ke 'rakṣan dakṣiṇaṃ cakram ācāryasya mahātmanaḥ
      ke cottaram arakṣanta nighnataḥ śātravān raṇe
  4 nṛtyan sa rathamārgeṣu sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ
      dhūmaketur iva kruddhaḥ kathaṃ mṛtyum upeyivān
  5 [s]
      sāyāhne saindhavaṃ hatvā rājñā pārthaḥ sametya ca
      sātyakiś ca maheṣvāso droṇam evābhyadhāvatām
  6 tathā yudhiṣṭhiras tūrṇaṃ bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ
      pṛthak camūbhyāṃ saṃsaktau droṇam evābhyadhāvatām
  7 tathaiva nakulo dhīmān sahadevaś ca durjayaḥ
      dhṛṣṭadyumnaḥ śatānīko virāṭaś ca sa kekayaḥ
      matsyāḥ śālveya senāś ca droṇam eva yayur yudhi
  8 drupadaś ca tathā rājā pāñcālair abhirakṣitaḥ
      dhṛṣṭadyumna pitā rājan droṇam evābhyavartata
  9 draupadeyā maheṣvāsā rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ
      sa senās te 'bhyavartanta droṇam eva mahādyutim
  10 prabhadrakaś ca pāñcālāḥ ṣaṭ sahasrāḥ prahāriṇaḥ
     droṇam evābhyavartanta puraskṛtya śikhaṇḍinam
 11 tathetare naravyāghrāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ
     sahitāḥ saṃnyavartanta droṇam eva dvijarṣabham
 12 teṣu śūreṣu yuddhāya gateṣu bharatarṣabha
     babhūva rajanī ghorā bhīrūṇāṃ bhayavardhinī
 13 yodhānām aśivā raudrā rājann antakagāminī
     kuñjarāśvamanuṣyāṇāṃ prāṇānta karaṇī tadā
 14 tasyāṃ rajanyāṃ ghorāyāṃ nadantyaḥ sarvataḥ śivāḥ
     nyavedayan bhayaṃ ghoraṃ sa jvālakavalair mukhaiḥ
 15 ulūkāś cāpy adṛśyanta śaṃsanto vipulaṃ bhayam
     viśeṣataḥ kauravāṇāṃ dhvajinyām atidāruṇam
 16 tataḥ sainyeṣu rājendra śabdaḥ samabhavan mahān
     bherīśabdena mahatā mṛdaṅgānāṃ svanena ca
 17 gajānāṃ garjitaiś cāpi turaṅgāṇāṃ ca heṣitaiḥ
     khuraśabdanipātaiś ca tumulaḥ sarvato 'bhavat
 18 tataḥ samabhavad yuddhaṃ saṃdhyāyām atidāruṇam
     droṇasya ca mahārāja sṛñjayānāṃ ca sarvaśaḥ
 19 tamasā cāvṛte loke na prājñāyata kiṃ cana
     sainyena rajasā caiva samantād utthitena ha
 20 narasyāśvasya nāgasya samasajjata śoṇitam
     nāpaśyāma rajo bhaumaṃ kaśmalenābhisaṃvṛtāḥ
 21 rātrau vaṃśavanasyeva dahyamānasya parvate
     ghoraś cāṭacaṭā śabdaḥ śastrāṇāṃ patatām abhūt
 22 naiva sve na pare rājan prājñāyanta tamovṛte
     unmattam iva tat sarvaṃ babhūva rajanī mukhe
 23 bhaumaṃ rajo 'tha rājendra śoṇitena praśāmitam
     śātakaumbhaiś ca kavacair bhūṣaṇaiś ca tamo 'bhyagāt
 24 tataḥ sā bhāratī senā maṇihemavibhūṣitā
     dyur ivāsīt sa nakṣatrā rajanyāṃ bharatarṣabha
 25 gomāyubaḍa saṃghuṣṭā śaktidhvajasamākulā
     dāruṇābhirutā ghorā kṣveḍitotkruṣṭa nāditā
 26 tato 'bhavan mahāśabdas tumulo lomaharṣaṇaḥ
     samāvṛṇvan diśaḥ sarvā mahendrāśaninisvanaḥ
 27 sā niśīthe mahārāja senādṛśyata bhāratī
     aṅgadaiḥ kuṇḍalair niṣkaiḥ śastaiś caivāvabhāsitā
 28 tatra nāgā rathāś caiva jāmbūnadavibhūṣitāḥ
     niśāyāṃ pratyadṛśyanta meghā iva sa vidyutaḥ
 29 ṛṣṭiśaktigadā bāṇamusala prāsapaṭṭiśāḥ
     saṃpatanto vyadṛśyanta bhrājamānā ivāgnayaḥ
 30 duryodhana purovātāṃ rathanāgabalāhakām
     vāditraghoṣastanitāṃ cāpavidyud dhvajair vṛtām
 31 droṇa pāṇḍava parjanyāṃ khaḍgaśakti gadāśanim
     śaradhārāstra pavanāṃ bhṛśaṃ śītoṣṇasaṃkulām
 32 ghorāṃ vismāpanīm ugrāṃ jīvitac chidam aplavām
     tāṃ prāviśann atibhayāṃ senāṃ yuddhacikīrṣavaḥ
 33 tasmin rātrimukhe ghore mahāśabdaninādite
     bhīrūṇāṃ trāsajanane śūrāṇāṃ harṣavardhane
 34 rātriyuddhe tadā ghore vartamāne sudāruṇe
     droṇam abhyadravan kruddhāḥ sahitāḥ pāṇḍusṛñjayāḥ
 35 ye ye pramukhato rājan nyavartanta mahātmanaḥ
     tān sarvān vimukhāṃś cakre kāṃś cin ninye yamakṣayam


Next: Chapter 130