|
1
[धृ] तस्मिन परविष्टे थुर्धर्षे सृञ्जयान अमितौजसि अमृष्यमाणे संरब्धे का वॊ ऽभूथ वै मतिस तथा 2 थुर्यॊधनं तदा पुत्रम उक्त्वा शास्त्रातिगं मम यत पराविशथ अमेयात्मा किं पार्दः परत्यपथ्यत 3 निहते सैन्धवे वीरे भूरिश्रवसि चैव हि यथ अभ्यगान महातेजाः पाञ्चालान अपराजिद 4 किम अमन्यत थुर्धर्षः परविष्टे शत्रुतापने थुर्यॊधनश च किं कृत्यं पराप्तकालम अमन्यत 5 के च तं वरथं वीरम अन्वयुर थविजसत्तमम के चास्य पृष्ठतॊ ऽगच्छन वीराः शूरस्य युध्यतः के पुरस्ताथ अयुध्यन्त निघ्नतः शात्रवान रणे 6 मन्ये ऽहं पाडवान सर्वान भारथ्वाज शरार्थितान शिशिरे कम्पमाना वै कृशा गाव इवाभिभॊ 7 परविश्य स महेष्वासः पाञ्चालान अरिमर्थनः कदं नु पुरुषव्याघ्रः पञ्चत्वम उपजग्मिवान 8 सर्वेषु सैन्येषु च संगतेषु; रात्रौ समेतेषु महारदेषु संलॊड्यमानेषु पृदग्विधेषु; के वस तथानीं मतिमन्त आसन 9 हतांश चैव विषक्तांश च पराभूतांश च शंसति रदिनॊ विरदांश चैव कृतान युथ्धेषु मामकान 10 कदम एषां तथा तत्र पार्दानाम अपलायिनाम परकाशम अभवथ रात्रौ कदं कुरुषु संजय 11 [स] रात्रियुथ्धे तथा राजन वर्तमाने सुथारुणे थरॊणम अभ्यथ्रवन रात्रौ पाण्डवाः सह सैनिकाः 12 ततॊ थरॊणः केकयांश च धृष्टथ्युम्नस्य चात्मजान परेषयन मृत्युलॊकाय सर्वान इषुभिर आशुगैः 13 तस्य परमुखतॊ राजन ये ऽवर्तन्त महारदाः तान सर्वान परेषयाम आस परलॊकाय भारत 14 परमद्नन्तं तथा वीरं भारथ्वाजं महारदम अभ्यवर्तत संक्रुथ्धः शिबी राजन परतापवान 15 तम आपतन्तं संप्रेक्ष्य पाण्डवानां महारदम विव्याध थशभिर थरॊणः सर्वपारशवैः शरैः 16 तं शिबिः परतिविव्याध तरिंशता निशितैः शरैः सारदिं चास्य भल्लेन समयमानॊ नयपातयत 17 तस्य थरॊणॊ हयान हत्वा सारदिं च महात्मनः अदास्य स शिरस तराणं शिरः कायाथ अपाहरत 18 कलिङ्गानां च सैन्येन कलिङ्गस्य सुतॊ रणे पूर्वं पितृवधात करुथ्धॊ भीमसेनम उपाथ्रवत 19 स भीमं पञ्चभिर विथ्ध्वा पुनर विव्याध सप्तभिः विशॊकं तरिभिर आजघ्ने धवजम एकेन पत्रिणा 20 कलिङ्गानां तु तं शूरं करुथ्धं करुथ्धॊ वृकॊथरः रदाथ रदम अभिथ्रुत्य मुष्टिनाभिजघान ह 21 तस्य मुष्टिहतस्याजौ पाण्डवेन बलीयसा सर्वाण्य अस्दीनि सहसा परापतन वै पृदक पृदक 22 तं कर्णॊ भरातरश चास्य नामृष्यन्त महारदाः ते भीमसेनं नाराचैर जघ्नुर आशीविषॊपमैः 23 तत्र शत्रुरदं तयक्त्वा भीमॊ धरुवरदं गतः धरुवं चास्यन्तम अनिशं मुष्टिना समपॊदयत स तदा पाण्डुपुत्रेण बलिना निहतॊ ऽपतत 24 तं निहत्य महाराज भीमसेनॊ महाबलः जय रात रदं पराप्य मुहुः सिंह इवानथत 25 जय रातम अदाक्षिप्य नथन सव्येन पाणिना तलेन नाशयाम आस कर्णस्यैवाग्रतः सदितम 26 कर्णस तु पाण्डवे शक्तिं काञ्चनीं समवासृजत ततस ताम एव जघ्राह परहसन पाण्डुनन्थनः 27 कर्णायैव च थुर्धर्षश चिक्षेपाजौ वृकॊथरः ताम अन्तरिक्षे चिच्छेथ शकुनिस तैलपायिना 28 ततस तव सुता राजन भीमस्य रदम आव्रजन महता शरवर्षेण छाथयन्तॊ वृकॊथरम 29 थुर्मथस्य ततॊ भीमः परहसन्न इव संयुगे सारदिं च हयांश चैव शरैर निन्ये यमक्षयम थुर्मथस तु ततॊ यानं थुष्कर्णस्यावपुप्लुवे 30 ताव एकरदम आरूढौ भरातरौ परतापनौ संग्रामशिरसॊ मध्ये भीमं थवाव अभ्यधावताम यदाम्बुपतिमित्रौ हि तारकं थैत्य सत्तमम 31 ततस तु थुर्मथश चैव थुष्कर्णश च तवात्मजौ रदम एकं समारुह्य भीमं बाणैर अविध्यताम 32 ततः कर्णस्य मिषतॊ थरौणेर थुर्यॊधनस्य च कृपस्य सॊमथत्तस्य बाह्लीकस्य च पाण्डवः 33 थुर्मथस्य च वीरस्य थुष्कर्णस्य च तं रदम पाथप्रहारेण धरां परावेशयथ अरिंथमः 34 ततः सुतौ ते बलिनौ शूरौ थुष्कर्ण थुर्मथौ मुष्टिनाहत्य संक्रुथ्धॊ ममर्थ चरणेन च 35 ततॊ हाहाकृते सैन्ये थृष्ट्वा भीमं नृपाब्रुवन रुथ्रॊ ऽयं भीमरूपेण धार्तराष्ट्रेषु गृध्यति 36 एवम उक्त्वापलायन्त सर्वे भारत पार्दिवाः विसंज्ञाव आहयान वाहान न च थवौ सह धावतः 37 ततॊ बले भृशलुलिते निशामुखे; सुपूजितॊ नृप वृषभैर वृकॊथरः महाबलः कमलविबुथ्धलॊचनॊ; युधिष्ठिरं नृपतिम अपूजयथ बली 38 ततॊ यमौ थरुपथ विराट केकया; युधिष्ठिरश चापि परां मुथं ययुः वृकॊथरं भृशम अभिपूजयंश च ते; यदान्धके परतिनिहते हरं सुराः 39 ततः सुतास तव वरुणात्मजॊपमा; रुषान्विताः सह गुरुणा महत्मना वृकॊथरं स रदपथातिकुञ्जरा; युयुत्सवॊ भृशम अभिपर्यवारयन 40 ततॊ ऽभवत तिमिरघनैर इवावृतं; महाभये भयथम अतीव थारुणम निशामुखे बड वृकगृध्रमॊथनं; महात्मनां नृप वरयुथ्धम अथ्भुतम |
1
[dhṛ] tasmin praviṣṭe durdharṣe sṛñjayān amitaujasi amṛṣyamāṇe saṃrabdhe kā vo 'bhūd vai matis tadā 2 duryodhanaṃ tathā putram uktvā śāstrātigaṃ mama yat prāviśad ameyātmā kiṃ pārthaḥ pratyapadyata 3 nihate saindhave vīre bhūriśravasi caiva hi yad abhyagān mahātejāḥ pāñcālān aparājitha 4 kim amanyata durdharṣaḥ praviṣṭe śatrutāpane duryodhanaś ca kiṃ kṛtyaṃ prāptakālam amanyata 5 ke ca taṃ varadaṃ vīram anvayur dvijasattamam ke cāsya pṛṣṭhato 'gacchan vīrāḥ śūrasya yudhyataḥ ke purastād ayudhyanta nighnataḥ śātravān raṇe 6 manye 'haṃ pāḍavān sarvān bhāradvāja śarārditān śiśire kampamānā vai kṛśā gāva ivābhibho 7 praviśya sa maheṣvāsaḥ pāñcālān arimardanaḥ kathaṃ nu puruṣavyāghraḥ pañcatvam upajagmivān 8 sarveṣu sainyeṣu ca saṃgateṣu; rātrau sameteṣu mahāratheṣu saṃloḍyamāneṣu pṛthagvidheṣu; ke vas tadānīṃ matimanta āsan 9 hatāṃś caiva viṣaktāṃś ca parābhūtāṃś ca śaṃsati rathino virathāṃś caiva kṛtān yuddheṣu māmakān 10 katham eṣāṃ tadā tatra pārthānām apalāyinām prakāśam abhavad rātrau kathaṃ kuruṣu saṃjaya 11 [s] rātriyuddhe tadā rājan vartamāne sudāruṇe droṇam abhyadravan rātrau pāṇḍavāḥ saha sainikāḥ 12 tato droṇaḥ kekayāṃś ca dhṛṣṭadyumnasya cātmajān preṣayan mṛtyulokāya sarvān iṣubhir āśugaiḥ 13 tasya pramukhato rājan ye 'vartanta mahārathāḥ tān sarvān preṣayām āsa paralokāya bhārata 14 pramathnantaṃ tadā vīraṃ bhāradvājaṃ mahāratham abhyavartata saṃkruddhaḥ śibī rājan pratāpavān 15 tam āpatantaṃ saṃprekṣya pāṇḍavānāṃ mahāratham vivyādha daśabhir droṇaḥ sarvapāraśavaiḥ śaraiḥ 16 taṃ śibiḥ prativivyādha triṃśatā niśitaiḥ śaraiḥ sārathiṃ cāsya bhallena smayamāno nyapātayat 17 tasya droṇo hayān hatvā sārathiṃ ca mahātmanaḥ athāsya sa śiras trāṇaṃ śiraḥ kāyād apāharat 18 kaliṅgānāṃ ca sainyena kaliṅgasya suto raṇe pūrvaṃ pitṛvadhāt kruddho bhīmasenam upādravat 19 sa bhīmaṃ pañcabhir viddhvā punar vivyādha saptabhiḥ viśokaṃ tribhir ājaghne dhvajam ekena patriṇā 20 kaliṅgānāṃ tu taṃ śūraṃ kruddhaṃ kruddho vṛkodaraḥ rathād ratham abhidrutya muṣṭinābhijaghāna ha 21 tasya muṣṭihatasyājau pāṇḍavena balīyasā sarvāṇy asthīni sahasā prāpatan vai pṛthak pṛthak 22 taṃ karṇo bhrātaraś cāsya nāmṛṣyanta mahārathāḥ te bhīmasenaṃ nārācair jaghnur āśīviṣopamaiḥ 23 tatra śatrurathaṃ tyaktvā bhīmo dhruvarathaṃ gataḥ dhruvaṃ cāsyantam aniśaṃ muṣṭinā samapothayat sa tathā pāṇḍuputreṇa balinā nihato 'patat 24 taṃ nihatya mahārāja bhīmaseno mahābalaḥ jaya rāta rathaṃ prāpya muhuḥ siṃha ivānadat 25 jaya rātam athākṣipya nadan savyena pāṇinā talena nāśayām āsa karṇasyaivāgrataḥ sthitam 26 karṇas tu pāṇḍave śaktiṃ kāñcanīṃ samavāsṛjat tatas tām eva jaghrāha prahasan pāṇḍunandanaḥ 27 karṇāyaiva ca durdharṣaś cikṣepājau vṛkodaraḥ tām antarikṣe ciccheda śakunis tailapāyinā 28 tatas tava sutā rājan bhīmasya ratham āvrajan mahatā śaravarṣeṇa chādayanto vṛkodaram 29 durmadasya tato bhīmaḥ prahasann iva saṃyuge sārathiṃ ca hayāṃś caiva śarair ninye yamakṣayam durmadas tu tato yānaṃ duṣkarṇasyāvapupluve 30 tāv ekaratham ārūḍhau bhrātarau paratāpanau saṃgrāmaśiraso madhye bhīmaṃ dvāv abhyadhāvatām yathāmbupatimitrau hi tārakaṃ daitya sattamam 31 tatas tu durmadaś caiva duṣkarṇaś ca tavātmajau ratham ekaṃ samāruhya bhīmaṃ bāṇair avidhyatām 32 tataḥ karṇasya miṣato drauṇer duryodhanasya ca kṛpasya somadattasya bāhlīkasya ca pāṇḍavaḥ 33 durmadasya ca vīrasya duṣkarṇasya ca taṃ ratham pādaprahāreṇa dharāṃ prāveśayad ariṃdamaḥ 34 tataḥ sutau te balinau śūrau duṣkarṇa durmadau muṣṭināhatya saṃkruddho mamarda caraṇena ca 35 tato hāhākṛte sainye dṛṣṭvā bhīmaṃ nṛpābruvan rudro 'yaṃ bhīmarūpeṇa dhārtarāṣṭreṣu gṛdhyati 36 evam uktvāpalāyanta sarve bhārata pārthivāḥ visaṃjñāv āhayān vāhān na ca dvau saha dhāvataḥ 37 tato bale bhṛśalulite niśāmukhe; supūjito nṛpa vṛṣabhair vṛkodaraḥ mahābalaḥ kamalavibuddhalocano; yudhiṣṭhiraṃ nṛpatim apūjayad balī 38 tato yamau drupada virāṭa kekayā; yudhiṣṭhiraś cāpi parāṃ mudaṃ yayuḥ vṛkodaraṃ bhṛśam abhipūjayaṃś ca te; yathāndhake pratinihate haraṃ surāḥ 39 tataḥ sutās tava varuṇātmajopamā; ruṣānvitāḥ saha guruṇā mahatmanā vṛkodaraṃ sa rathapadātikuñjarā; yuyutsavo bhṛśam abhiparyavārayan 40 tato 'bhavat timiraghanair ivāvṛtaṃ; mahābhaye bhayadam atīva dāruṇam niśāmukhe baḍa vṛkagṛdhramodanaṃ; mahātmanāṃ nṛpa varayuddham adbhutam |