|
1
[स] वर्तमाने तदा युथ्धे घॊररूपे भयावहे तमसा संवृते लॊके रजसा च महीपते नापश्यन्त रणे यॊधाः परस्परम अवस्दिताः 2 अनुमानेन संज्ञाभिर युथ्धं तथ ववृते महत नरनागाश्वमदनं परमं लॊमहर्षणम 3 थरॊणकर्णकृपा वीरा भीमपार्षत सात्यकाः अन्यॊन्यं कषॊभयाम आसुः सैन्यानि नृपसत्तमः 4 वध्यमानानि सैन्यानि समन्तात तैर महारदैः तमसा रजसा चैव समन्ताथ विप्रथुथ्रुवुः 5 ते सर्वतॊ विथ्रवन्तॊ यॊधा वित्रस्तचेतसः अहन्यन्त महाराज धावमानाश च संयुगे 6 महारतः सहस्राणि जघ्नुर अन्यॊन्यम आहवे अन्धे तमसि मूढानि पुत्रस्य तव मन्त्रिते 7 ततः सर्वाणि सैन्यानि सेना गॊपाश च भारत वयमुह्यन्त रणे तत्र तमसा संवृते सति 8 [धृ] तेषां संलॊड्यमानानां पाण्डवैर निहतौजसाम अन्धे तमसि मग्नानाम आसीक का वॊ मतिस तथा 9 कदं परकाशस तेषां वा मम सैन्येषु वा पुनः बभूव लॊके तमसा तदा संजय संवृते 10 [धृ] ततः सर्वाणि सैन्यानि हतशिष्टानि यानि वै सेना गॊप्तॄन अदाथिश्य पुनर वयूहम अकल्पयत 11 थरॊणः पुरस्ताज जघने तु शल्यस; तदा थरौणिः पार्श्वतः सौबलश च सवयं तु सर्वाणि बलानि राजन; राजाभ्ययाथ गॊपयन वै निशायाम 12 उवाच सर्वांश च पथातिसंघान; थुर्यॊधनः पार्दिव सान्त्वपूर्वम उत्सृज्य सर्वे परमायुधानि; गृह्णीत हस्तैर जवलितान परथीपान 13 ते चॊथिताः पार्दिव सत्तमेन; ततः परहृष्टा जगृहुः परथीपान सा भूय एव धवजिनी विभक्ता; वयरॊचताभिप्रभया निशायाम 14 महाधनैर आभरणैश च थिव्यैः; शस्त्रैः परथीप्तैर अभिसंपतथ्भिः कषणेन सर्वे विहिताः परथीपा; वयथीपयंश च धवजनीं तथ आशु 15 सर्वास तु सेना वयतिसेव्यमानाः; पथातिभिः पावकतैलहस्तैः परकाश्यमाना थथृशुर निशायां; यदान्तरिक्षे जलथास तडिथ्भिः 16 परकाशितायां तु तदा धवजिन्यां; थरॊणॊ ऽगनिकल्पः परतपन समन्तात रराज राजेन्थ्र सुवर्णवर्मा; मध्यं गतः सूर्य इवांशुमाली 17 जाम्बूनथेष्व आभरषेषु चैव; निष्केषु शुथ्धेषु शरावरेषु पीतेषु शस्त्रेषु च पावकस्य; परतिप्रभास तत्र ततॊ बभूवुः 18 गथाश च शैक्याः परिघाश च शुभ्रा; रदेषु शक्त्यश च विवर्तमानाः परतिप्रभा रश्मिभिर आजमीढ; पुनः पुनः संजनयन्ति थीप्ताः 19 छत्राणि बालव्यजनानुषङ्गा; थीप्ता महॊल्काश च तदैव राजन वयाघूर्णमानाश च सुवर्णमाला; वयायच्छतां तत्र तथा विरेजुः 20 शस्त्रप्रभाभिश च विराजमानं; थीपप्रभाभिश च तथा बलं तत परकाशितं चाभरण परभाभिर; भृशं परकाशं नृपते बभूव 21 पीतानि शस्त्राण्य असृग उक्षितानि; वीरावधूतानि तनु थरुहाणि थीप्तां परभां पराजनयन्त तत्र; तपात्यये विथ्युथ इवान्तरिक्षे 22 परकम्पितानाम अभिघात वेगैर; अभिघ्नतां चापतताम जवेन वक्त्राण्य अशॊभन्त तथा नराणां; वाय्वीरितानीव महाम्बुजानि 23 महावने थाव इव परथीप्ते; यदा परभा भास्करस्यापि नश्येत तदा तवासीथ धवजिनी परथीप्ता; महाभये भारत भीमरूपा 24 तत संप्रथीप्तं बलम अस्मथीयं; निशाम्य पार्दस तवरितास तदैव सर्वेषु सैन्येषु पथातिसंघान; अचॊथयंस ते ऽद चक्रुः परथीपान 25 गजे गजे सप्त कृताः परथीपा; रदे रदे चैव थश परथीपाः थवाव अश्वपृष्ठे परिपार्श्वतॊ ऽनये; धवजेषु चान्ये जघनेषु चान्ये 26 सेनासु सर्वासु च पार्श्वतॊ ऽनये; पश्चात पुरस्ताच च समन्ततश च मध्ये तदान्ये जवलिताग्निहस्ताः; सेना थवये ऽपि सम नरा विचेरुः 27 सर्वेषु सैन्येषु पथातिसंघा; वयामिश्रिता हस्तिरदाश्ववृन्थैः मध्ये तदान्ये जवलिताग्निहस्ता; वयथीपयन पाण्डुसुतस्य सेनाम 28 तेन परथीप्तेन तदा परथीप्तं; बलं तथ आसीथ बलवथ बलेन भाः कुर्वता भानुमता गरहेण; थिवाकरेणाग्निर इवाभितप्तः 29 तयॊः परभाः पृदिवीम अन्तरिक्षं; सर्वा वयतिक्रम्य थिशश च वृथ्धाः तेन परकाशेन भृशं परकाशं; बभूव तेषां तव चैव सैन्यम 30 तेन परकाशेन थिवं गमेन; संबॊधिता थेवगणाश च राजन गन्धर्वयक्षासुरसिथ्धसंघाः; समागमन्न अप्सरसश च सर्वाः 31 तथ थेवगन्धर्वसमाकुलं च; यक्षासुरेन्थ्राप्सरसां गणैश च हतैश च वीरैर थिवम आरुहथ्भिर; आयॊधनं थिव्यकल्पं बभूव 32 रदाश्वनागाकुल थीपथीप्तं; संरब्ध यॊधाहत विथ्रुताश्वम महथ बलं वयूढरदाश्वनागं; सुरासुरव्यूह समं बभूव 33 तच छक्ति संघाकुल चण्डवातं; महारदाभ्रं रदवाजि घॊषम शस्त्रौघवर्षं रुधिराम्बुधारं; निशि परवृत्तं नरथेव युथ्धम 34 तस्मिन महाग्निप्रतिमॊ महात्मा; संतापयन पाण्डवान विप्रमुख्यः गभस्तिभिर मध्यगतॊ यदार्कॊ; वर्षात्यये तथ्वथ अभून नरेन्थ्र |
1
[s] vartamāne tathā yuddhe ghorarūpe bhayāvahe tamasā saṃvṛte loke rajasā ca mahīpate nāpaśyanta raṇe yodhāḥ parasparam avasthitāḥ 2 anumānena saṃjñābhir yuddhaṃ tad vavṛte mahat naranāgāśvamathanaṃ paramaṃ lomaharṣaṇam 3 droṇakarṇakṛpā vīrā bhīmapārṣata sātyakāḥ anyonyaṃ kṣobhayām āsuḥ sainyāni nṛpasattamaḥ 4 vadhyamānāni sainyāni samantāt tair mahārathaiḥ tamasā rajasā caiva samantād vipradudruvuḥ 5 te sarvato vidravanto yodhā vitrastacetasaḥ ahanyanta mahārāja dhāvamānāś ca saṃyuge 6 mahārataḥ sahasrāṇi jaghnur anyonyam āhave andhe tamasi mūḍhāni putrasya tava mantrite 7 tataḥ sarvāṇi sainyāni senā gopāś ca bhārata vyamuhyanta raṇe tatra tamasā saṃvṛte sati 8 [dhṛ] teṣāṃ saṃloḍyamānānāṃ pāṇḍavair nihataujasām andhe tamasi magnānām āsīk kā vo matis tadā 9 kathaṃ prakāśas teṣāṃ vā mama sainyeṣu vā punaḥ babhūva loke tamasā tathā saṃjaya saṃvṛte 10 [dhṛ] tataḥ sarvāṇi sainyāni hataśiṣṭāni yāni vai senā goptṝn athādiśya punar vyūham akalpayat 11 droṇaḥ purastāj jaghane tu śalyas; tathā drauṇiḥ pārśvataḥ saubalaś ca svayaṃ tu sarvāṇi balāni rājan; rājābhyayād gopayan vai niśāyām 12 uvāca sarvāṃś ca padātisaṃghān; duryodhanaḥ pārthiva sāntvapūrvam utsṛjya sarve paramāyudhāni; gṛhṇīta hastair jvalitān pradīpān 13 te coditāḥ pārthiva sattamena; tataḥ prahṛṣṭā jagṛhuḥ pradīpān sā bhūya eva dhvajinī vibhaktā; vyarocatābhiprabhayā niśāyām 14 mahādhanair ābharaṇaiś ca divyaiḥ; śastraiḥ pradīptair abhisaṃpatadbhiḥ kṣaṇena sarve vihitāḥ pradīpā; vyadīpayaṃś ca dhvajanīṃ tad āśu 15 sarvās tu senā vyatisevyamānāḥ; padātibhiḥ pāvakatailahastaiḥ prakāśyamānā dadṛśur niśāyāṃ; yathāntarikṣe jaladās taḍidbhiḥ 16 prakāśitāyāṃ tu tathā dhvajinyāṃ; droṇo 'gnikalpaḥ pratapan samantāt rarāja rājendra suvarṇavarmā; madhyaṃ gataḥ sūrya ivāṃśumālī 17 jāmbūnadeṣv ābharaṣeṣu caiva; niṣkeṣu śuddheṣu śarāvareṣu pīteṣu śastreṣu ca pāvakasya; pratiprabhās tatra tato babhūvuḥ 18 gadāś ca śaikyāḥ parighāś ca śubhrā; ratheṣu śaktyaś ca vivartamānāḥ pratiprabhā raśmibhir ājamīḍha; punaḥ punaḥ saṃjanayanti dīptāḥ 19 chatrāṇi bālavyajanānuṣaṅgā; dīptā maholkāś ca tathaiva rājan vyāghūrṇamānāś ca suvarṇamālā; vyāyacchatāṃ tatra tadā virejuḥ 20 śastraprabhābhiś ca virājamānaṃ; dīpaprabhābhiś ca tadā balaṃ tat prakāśitaṃ cābharaṇa prabhābhir; bhṛśaṃ prakāśaṃ nṛpate babhūva 21 pītāni śastrāṇy asṛg ukṣitāni; vīrāvadhūtāni tanu druhāṇi dīptāṃ prabhāṃ prājanayanta tatra; tapātyaye vidyud ivāntarikṣe 22 prakampitānām abhighāta vegair; abhighnatāṃ cāpatatām javena vaktrāṇy aśobhanta tadā narāṇāṃ; vāyvīritānīva mahāmbujāni 23 mahāvane dāva iva pradīpte; yathā prabhā bhāskarasyāpi naśyet tathā tavāsīd dhvajinī pradīptā; mahābhaye bhārata bhīmarūpā 24 tat saṃpradīptaṃ balam asmadīyaṃ; niśāmya pārthas tvaritās tathaiva sarveṣu sainyeṣu padātisaṃghān; acodayaṃs te 'tha cakruḥ pradīpān 25 gaje gaje sapta kṛtāḥ pradīpā; rathe rathe caiva daśa pradīpāḥ dvāv aśvapṛṣṭhe paripārśvato 'nye; dhvajeṣu cānye jaghaneṣu cānye 26 senāsu sarvāsu ca pārśvato 'nye; paścāt purastāc ca samantataś ca madhye tathānye jvalitāgnihastāḥ; senā dvaye 'pi sma narā viceruḥ 27 sarveṣu sainyeṣu padātisaṃghā; vyāmiśritā hastirathāśvavṛndaiḥ madhye tathānye jvalitāgnihastā; vyadīpayan pāṇḍusutasya senām 28 tena pradīptena tathā pradīptaṃ; balaṃ tad āsīd balavad balena bhāḥ kurvatā bhānumatā graheṇa; divākareṇāgnir ivābhitaptaḥ 29 tayoḥ prabhāḥ pṛthivīm antarikṣaṃ; sarvā vyatikramya diśaś ca vṛddhāḥ tena prakāśena bhṛśaṃ prakāśaṃ; babhūva teṣāṃ tava caiva sainyam 30 tena prakāśena divaṃ gamena; saṃbodhitā devagaṇāś ca rājan gandharvayakṣāsurasiddhasaṃghāḥ; samāgamann apsarasaś ca sarvāḥ 31 tad devagandharvasamākulaṃ ca; yakṣāsurendrāpsarasāṃ gaṇaiś ca hataiś ca vīrair divam āruhadbhir; āyodhanaṃ divyakalpaṃ babhūva 32 rathāśvanāgākula dīpadīptaṃ; saṃrabdha yodhāhata vidrutāśvam mahad balaṃ vyūḍharathāśvanāgaṃ; surāsuravyūha samaṃ babhūva 33 tac chakti saṃghākula caṇḍavātaṃ; mahārathābhraṃ rathavāji ghoṣam śastraughavarṣaṃ rudhirāmbudhāraṃ; niśi pravṛttaṃ naradeva yuddham 34 tasmin mahāgnipratimo mahātmā; saṃtāpayan pāṇḍavān vipramukhyaḥ gabhastibhir madhyagato yathārko; varṣātyaye tadvad abhūn narendra |