|
1
[स] वर्तमाने तदा रौथ्रे रात्रियुथ्धे विशां पते सर्वभूतक्षयकरे धर्मपुत्रॊ युधिष्ठिरः 2 अब्रवीत पाण्डवांश चैव पाञ्चालांश च स सॊमकान अभ्यथ्रवत गच्छध्वं थरॊणम एव जिघांसया 3 राज्ञस ते वचनाथ राजन पाञ्चालाः सॊमकास तदा थरॊणम एवाभ्यवर्तन्त नथन्तॊ भैरवान रवान 4 तान वयं परतिगर्जन्तः परत्युथ्यातास तव अमर्षिताः यदाशक्ति यदॊत्साहं यदा सत्त्वं च संयुगे 5 कृतवर्मा च हार्थिक्यॊ युधिष्ठिरम उपाथ्रवत थरॊणं परति जिघांसन्तं मत्तॊ मत्तम इव थविपम 6 शैनेयं शरवर्षाणि विकिरन्तं समन्ततः अभ्ययात कौरवॊ राजन भूरिः संग्राममूर्धनि 7 सहथेवम अदायान्तं थरॊण परेप्सुं महारदम कर्णॊ वैकर्तनॊ राजन वारयाम आस पाण्डवम 8 भीमसेनम अदायान्तं वयाथितास्यम इवान्तकम सवयं थुर्यॊधनॊ युथ्धे परतीपं मृत्युम आव्रजत 9 नकुलं च युधां शरेष्ठं सर्वयुथ्धविशारथम शकुनिः सौबलॊ राजन वारयाम आस स तवरः 10 शिखण्डिनम अदायान्तं रदेन रदिनां वरम कृपॊ शारथ्वतॊ राजन वारयाम आस संयुगे 11 परतिविन्ध्यम अदायान्तं मयूरसथृशैर हयैः थुःशासनॊ महाराज यत्तॊ यत्तम अवारयत 12 भैमसेनिम अदायान्तं माया शतविशारथम अश्वत्दामा पितुर मानं कुर्वाणः परत्यषेधयत 13 थरुपथं वृषसेनस तु स सैन्यं सपथानुगम वारयाम आस समरे थरॊण परेप्सुं महारदम 14 विराटं थरुतम आयान्तं थरॊणस्य निधनं परति मथ्रराजः सुसंक्रुथ्धॊ वारयाम आस भारत 15 शतानीकम अदायान्तं नाकुलिं रभसं रणे चित्रसेनॊ रुरॊधाशु शरैर थरॊण वधेप्सया 16 अर्जुनं च युधां शरेष्ठं पराथ्रवन्तं महारदम अलम्बुसॊ महाराज राक्षसेन्थ्रॊ नयवारयत 17 तदा थरॊणं महेष्वासं निघ्नन्तं शात्रवान रणे धृटथ्युम्नॊ ऽद पाञ्चाल्यॊ हृष्टरूपम अवारयत 18 तदान्यान पाण्डुपुत्राणां समायातान महारदान तावका रदिनॊ राजन वारयाम आसुर ओजसा 19 गजारॊहा गजैस तूर्णं संनिपत्य महामृधे यॊधयन्तः सम थृश्यन्ते शतशॊ ऽद सहस्रशः 20 निशीदे तुरगा राजन्न आथ्रवन्तः परस्परम समथृश्यन्त वेगेन पक्षवन्त इवाथ्रयः 21 साथिनः साथिभिः सार्धं परासशक्त्यृष्टिपाणयः समागच्छन महाराज विनथन्तः पृदक पृदक 22 नरास तु बहवस तत्र समाजग्मुः परस्परम गथाभिर मुसलैश चैव नानाशस्त्रैश च संघशः 23 कृतवर्मा तु हार्थिक्यॊ धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम वारयाम आस संक्रुथ्धॊ वेलेवॊथ्वृत्तम अर्णवम 24 युधिष्ठिरस तु हार्थिक्यं विथ्ध्वा पञ्चभिर आशुगैः पुनर विव्याध विंशत्या तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत 25 कृतवर्मा तु संक्रुथ्धॊ धर्मपुत्रस्य मारिष धनुश चिच्छेथ भल्लेन तं च विव्याध सप्तभिः 26 अदान्यथ धनुर आथाय धर्मपुत्रॊ युधिष्ठिरः हार्थिक्यं थशभिर बाणैर बाह्वॊर उरसि चार्पयत 27 माधवस तु रणे विथ्धॊ धर्मपुत्रेण मारिष पराकम्पत च रॊषेण सप्तभिश चार्थयच छरैः 28 तस्य पार्दॊ धनुश छित्त्वा हस्तावापं निकृत्य च पराहिणॊन निशितान बाणान पञ्च राजञ शिलाशितान 29 ते तस्य कवचं भित्त्वा हेमचित्रं महाधनम पराविशन धरणीम उग्रा वल्मीकम इव पन्नगाः 30 अक्ष्णॊर निमेष मात्रेण सॊ ऽनयथ आथाय कार्मुकम विव्याध पाण्डवं षष्ट्या सूतं च नवभिः शरैः 31 तस्य शक्तिम अमेयात्मा पाण्डवॊ भुजगॊपमाम चिक्षेप भरतश्रेष्ठ रदे नयस्य महथ धनुः 32 सा हेमचित्रा महती पाण्डवेन परवेरिता निर्भिथ्य थक्षिणं बाहुं पराविशथ धरणीतलम 33 एतस्मिन्न एव काले तु गृह्य पार्दः पुनर धनुः हार्थिक्यं छाथयाम आस शरैः संनतपर्वभिः 34 ततस तु समरे शूरॊ वृष्णीनां परवरॊ रदी वयश्व सूत रदं चक्रे निमेषार्धाथ युधिष्ठिरम 35 ततस तु पाण्डवॊ जयेष्ठः खड्गचर्म समाथथे तथ अस्य निशितैर बाणैर वयधमन माधवॊ रणे 36 तॊमरं तु ततॊ गृह्य सवर्णथण्डं थुरासथम परेषयत समरे तूर्णं हार्थिक्यस्य युधिष्ठिरः 37 तम आपतन्तं सहसा धर्मराज भुजच्युतम थविधा चिच्छेथ हार्थिक्यः कृतहस्तः समयन्न इव 38 ततः शरशतेनाजौ धर्मपुत्रम अवाकिरत कवचं चास्य संक्रुथ्धः शैरस तीक्ष्णैर अथारयत 39 हार्थिक्य शरसंछिन्नं कवचं तन महात्मनः वयशीर्यत रणे राजंस ताराजालम इवाम्बरात 40 स छिन्नधन्वा विरदः शीर्णवर्मा शरार्थितः अपायासीथ रणात तूर्णं धर्मपुत्रॊ युधिष्ठिरः 41 कृतवर्मा तु निर्जित्य धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम पुनर थरॊणस्य जुगुपे चक्रम एव महाबलः |
1
[s] vartamāne tathā raudre rātriyuddhe viśāṃ pate sarvabhūtakṣayakare dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ 2 abravīt pāṇḍavāṃś caiva pāñcālāṃś ca sa somakān abhyadravata gacchadhvaṃ droṇam eva jighāṃsayā 3 rājñas te vacanād rājan pāñcālāḥ somakās tathā droṇam evābhyavartanta nadanto bhairavān ravān 4 tān vayaṃ pratigarjantaḥ pratyudyātās tv amarṣitāḥ yathāśakti yathotsāhaṃ yathā sattvaṃ ca saṃyuge 5 kṛtavarmā ca hārdikyo yudhiṣṭhiram upādravat droṇaṃ prati jighāṃsantaṃ matto mattam iva dvipam 6 śaineyaṃ śaravarṣāṇi vikirantaṃ samantataḥ abhyayāt kauravo rājan bhūriḥ saṃgrāmamūrdhani 7 sahadevam athāyāntaṃ droṇa prepsuṃ mahāratham karṇo vaikartano rājan vārayām āsa pāṇḍavam 8 bhīmasenam athāyāntaṃ vyāditāsyam ivāntakam svayaṃ duryodhano yuddhe pratīpaṃ mṛtyum āvrajat 9 nakulaṃ ca yudhāṃ śreṣṭhaṃ sarvayuddhaviśāradam śakuniḥ saubalo rājan vārayām āsa sa tvaraḥ 10 śikhaṇḍinam athāyāntaṃ rathena rathināṃ varam kṛpo śāradvato rājan vārayām āsa saṃyuge 11 prativindhyam athāyāntaṃ mayūrasadṛśair hayaiḥ duḥśāsano mahārāja yatto yattam avārayat 12 bhaimasenim athāyāntaṃ māyā śataviśāradam aśvatthāmā pitur mānaṃ kurvāṇaḥ pratyaṣedhayat 13 drupadaṃ vṛṣasenas tu sa sainyaṃ sapadānugam vārayām āsa samare droṇa prepsuṃ mahāratham 14 virāṭaṃ drutam āyāntaṃ droṇasya nidhanaṃ prati madrarājaḥ susaṃkruddho vārayām āsa bhārata 15 śatānīkam athāyāntaṃ nākuliṃ rabhasaṃ raṇe citraseno rurodhāśu śarair droṇa vadhepsayā 16 arjunaṃ ca yudhāṃ śreṣṭhaṃ prādravantaṃ mahāratham alambuso mahārāja rākṣasendro nyavārayat 17 tathā droṇaṃ maheṣvāsaṃ nighnantaṃ śātravān raṇe dhṛṭadyumno 'tha pāñcālyo hṛṣṭarūpam avārayat 18 tathānyān pāṇḍuputrāṇāṃ samāyātān mahārathān tāvakā rathino rājan vārayām āsur ojasā 19 gajārohā gajais tūrṇaṃ saṃnipatya mahāmṛdhe yodhayantaḥ sma dṛśyante śataśo 'tha sahasraśaḥ 20 niśīthe turagā rājann ādravantaḥ parasparam samadṛśyanta vegena pakṣavanta ivādrayaḥ 21 sādinaḥ sādibhiḥ sārdhaṃ prāsaśaktyṛṣṭipāṇayaḥ samāgacchan mahārāja vinadantaḥ pṛthak pṛthak 22 narās tu bahavas tatra samājagmuḥ parasparam gadābhir musalaiś caiva nānāśastraiś ca saṃghaśaḥ 23 kṛtavarmā tu hārdikyo dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram vārayām āsa saṃkruddho velevodvṛttam arṇavam 24 yudhiṣṭhiras tu hārdikyaṃ viddhvā pañcabhir āśugaiḥ punar vivyādha viṃśatyā tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 25 kṛtavarmā tu saṃkruddho dharmaputrasya māriṣa dhanuś ciccheda bhallena taṃ ca vivyādha saptabhiḥ 26 athānyad dhanur ādāya dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ hārdikyaṃ daśabhir bāṇair bāhvor urasi cārpayat 27 mādhavas tu raṇe viddho dharmaputreṇa māriṣa prākampata ca roṣeṇa saptabhiś cārdayac charaiḥ 28 tasya pārtho dhanuś chittvā hastāvāpaṃ nikṛtya ca prāhiṇon niśitān bāṇān pañca rājañ śilāśitān 29 te tasya kavacaṃ bhittvā hemacitraṃ mahādhanam prāviśan dharaṇīm ugrā valmīkam iva pannagāḥ 30 akṣṇor nimeṣa mātreṇa so 'nyad ādāya kārmukam vivyādha pāṇḍavaṃ ṣaṣṭyā sūtaṃ ca navabhiḥ śaraiḥ 31 tasya śaktim ameyātmā pāṇḍavo bhujagopamām cikṣepa bharataśreṣṭha rathe nyasya mahad dhanuḥ 32 sā hemacitrā mahatī pāṇḍavena praveritā nirbhidya dakṣiṇaṃ bāhuṃ prāviśad dharaṇītalam 33 etasminn eva kāle tu gṛhya pārthaḥ punar dhanuḥ hārdikyaṃ chādayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 34 tatas tu samare śūro vṛṣṇīnāṃ pravaro rathī vyaśva sūta rathaṃ cakre nimeṣārdhād yudhiṣṭhiram 35 tatas tu pāṇḍavo jyeṣṭhaḥ khaḍgacarma samādade tad asya niśitair bāṇair vyadhaman mādhavo raṇe 36 tomaraṃ tu tato gṛhya svarṇadaṇḍaṃ durāsadam preṣayat samare tūrṇaṃ hārdikyasya yudhiṣṭhiraḥ 37 tam āpatantaṃ sahasā dharmarāja bhujacyutam dvidhā ciccheda hārdikyaḥ kṛtahastaḥ smayann iva 38 tataḥ śaraśatenājau dharmaputram avākirat kavacaṃ cāsya saṃkruddhaḥ śairas tīkṣṇair adārayat 39 hārdikya śarasaṃchinnaṃ kavacaṃ tan mahātmanaḥ vyaśīryata raṇe rājaṃs tārājālam ivāmbarāt 40 sa chinnadhanvā virathaḥ śīrṇavarmā śarārditaḥ apāyāsīd raṇāt tūrṇaṃ dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ 41 kṛtavarmā tu nirjitya dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram punar droṇasya jugupe cakram eva mahābalaḥ |