Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 7 Index  Previous  Next 

Book 7 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 7
Chapter 141

  1 [स]
      भूरिस तु समरे राजञ शैनेयं रदिनां वरम
      आपतन्तम अपासेधत परपानाथ इव कुञ्जरम
  2 अदैनं सात्यकिः करुथ्धः पञ्चभिर निशितैः शरैः
      विव्याध हृथये तूर्णं परास्रवत तस्य शॊणितम
  3 तदैव कौरवॊ युथ्धे शैनेयं युथ्धथुर्मथम
      थशभिर विशिखैस तीक्ष्णैर अविध्यत भुजान्तरे
  4 ताव अन्यॊन्यं महाराज ततक्षाते शरैर भृशम
      करॊधसंरक्तनयनौ करॊधाथ विस्फार्य कार्मुके
  5 तयॊर आसीन महाराज शस्त्रवृष्टिः सुथारुणा
      करुथ्धयॊः सायकमुचॊर यमान्तकनिकाशयॊः
  6 ताव अन्यॊन्यं शरै राजन परच्छाथ्य समरे सदितौ
      मुहूर्तं चैव तथ युथ्धं समरूपम इवाभवत
  7 ततः करुथ्धॊ महाराज शैनेयः परहसन्न इव
      धनुश चिच्छेथ समरे कौरव्यस्य महात्मनः
  8 अदैनं छिन्नधन्वानं नवभिर निशितैः शरैः
      विव्याध हृथये तूर्णं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत
  9 सॊ ऽतिविथ्धॊ बलवता शत्रुणा शत्रुतापनः
      धनुर अन्यत समाथाय सात्वतं परत्यविध्यत
  10 स विथ्ध्वा सात्वतं बाणैस तरिभिर एव विशां पते
     धनुश चिच्छेथ भल्लेन सुतीक्ष्णेन हसन्न इव
 11 छिन्नधन्वा महाराज सात्यकिः करॊधमूर्छितः
     परजहार महावेगां शक्तिं तस्य महॊरसि
 12 स तु शक्त्या विभिन्नाङ्गॊ निपपात रदॊत्तमात
     लॊहिताङ्ग इवाकाशाथ थीप्तरश्मिर यथृच्छया
 13 तं तु थृष्ट्वा तहं शूरम अश्वत्दामा महारदः
     अभ्यधावत वेगेन शैनेयं परति संयुगे
     अभ्यवर्षच छरौघेण मेरुं वृष्ट्या यदाम्बुथः
 14 तम आपतन्तं संरब्धं शैनेयस्य रदं परति
     घटॊत्कचॊ ऽबरवीथ राजन नाथं मुक्त्वा महारदः
 15 तिष्ठ तिष्ठ न मे जीवन थरॊणपुत्र गमिष्यसि
     एष तवाथ्य हनिष्यामि महिषं सकन्थ राड इव
     युथ्धश्रथ्धाम अहं ते ऽथय विनेष्यामि रणाजिरे
 16 इत्य उक्त्वा रॊषताम्राक्षॊ राक्षसः परवीरहा
     थरौणिम अभ्यथ्रवत करुथ्धॊ गजेन्थ्रम इव केसरी
 17 रदाक्षमात्रैर इषुभिर अभ्यवर्षथ घटॊत्कचः
     रदिनाम ऋषभं थरौणिं धाराभिर इव तॊयथः
 18 शरवृष्टिं तु तां पराप्तां शरैर आशीविषॊपमैः
     शातयाम आस समरे तरसा थरौणिर उत्स्मयन
 19 ततः शरशतैस तीक्ष्णैर मर्मभेथिभिर आशुगैः
     समाचिनॊथ राक्षसेन्थ्रं घटॊत्कचम अरिंथम
 20 स शरैर आचितस तेन राक्षसॊ रणमूर्धनि
     वयकाशत महाराज शवाविच छललितॊ यदा
 21 ततः करॊधसमाविष्टॊ भैमसेनिः परतापवान
     शरैर अवचकर्तॊग्रैर थरौणिं वज्राशनिस्वनैः
 22 कषुरप्रैर अर्धचन्थ्रैश च नाराचैः स शिलीमुखैः
     वराहकर्णैर नालीकैस तीक्ष्णैश चापि विकर्णिभिः
 23 तां शस्त्रवृष्टिम अतुलां वज्राशनिसमस्वनाम
     पतन्तीम उपरि करुथ्धॊ थरौणिर अव्यदितेन्थ्रियः
 24 सुथुःसहां शरैर घॊरैर थिव्यास्त्रप्रतिमन्त्रितैः
     वयधमत स महातेजा महाभ्राणीव मारुतः
 25 ततॊ ऽनतरिक्षे बाणानां संग्रामॊ ऽनय इवाभवत
     घॊररूपॊ महाराज यॊधानां हर्षवर्धनः
 26 ततॊ ऽसत्रसंघर्ष कृतैर विस्फुलिङ्गैः समन्ततः
     बभौ निशामुखे वयॊम खथ्यॊतैर इव संवृतम
 27 स मार्गणगणैर थरौणिर थिशः परच्छाथ्य सर्वतः
     परियार्दं तव पुत्राणां राक्षसं समवाकिरत
 28 ततः परववृते युथ्धं थरौणिराक्षसयॊर मृधे
     विगाढे रजनीमध्ये शक्र परह्राथयॊर इव
 29 ततॊ घटॊत्कचॊ बाणैर थशभिर थरौणिम आहवे
     जघानॊरसि संक्रुथ्धः कालज्वलन संनिभैः
 30 स तैर अभ्यायतैर विथ्धॊ राक्षसेन महाबलः
     चचाल समरे थरौणिर वातनुन्न इव थरुमः
     स मॊहम अनुसंप्राप्तॊ धवजयष्टिं समाश्रितः
 31 ततॊ हाहाकृतं सैन्यं तव सर्वं जनाधिप
     हतं सम मेनिरे सर्वे तावकास तं विशां पते
 32 तं तु थृष्ट्वा तदावस्दम अश्वत्दामानम आहवे
     पाञ्चालाः सृञ्जयाश चैव सिंहनाथं परचक्रिरे
 33 परतिलभ्य ततः संज्ञाम अश्वत्दामा महाबलः
     धनुः परपीड्य वामेन करेणामित्रकर्शनः
 34 मुमॊचाकर्ण पूर्णेन धनुषा शरम उत्तमम
     यमथण्डॊपमं घॊरम उथ्थिश्याशु घटॊत्कचम
 35 स भित्त्वा हृथयं तस्य राक्षसस्य शरॊत्तमः
     विवेश वसुधाम उग्रः सुपुङ्खः पृदिवीपते
 36 सॊ ऽतिविथ्धॊ महाराज रदॊपस्द उपाविशत
     राक्षसेन्थ्रः सुबलवान थरौणिना रणमानिना
 37 थृष्ट्वा विमूढं हैडिम्बं सारदिस तं रणाजिरात
     थरौणेः सकाशात संभ्रान्तस तव अपनिन्ये तवरान्वितः
 38 तदा तु समरे विथ्ध्वा राक्षसेन्थ्रं घटॊत्कचम
     ननाथ सुमहानाथं थरॊणपुत्रॊ महाबलः
 39 पूजितस तव पुत्रैश च सर्वयॊधैश च भारत
     वपुषा परतिजज्वाल मध्याह्न इव भास्करः
 40 भीमसेनं तु युध्यन्तं भारथ्वाज रदं परति
     सवयं थुर्यॊधनॊ राजा परत्यविध्यच छितैः शरैः
 41 तं भीमसेनॊ नवभिः शरैर विव्याध मारिष
     थुर्यॊधनॊ ऽपि विंशत्या शराणां परत्यविध्यत
 42 तौ सायकैर अवच्छन्नाव अथृश्येतां रणाजिरे
     मेघजालसमाच्छन्नौ नभसीवेन्थु भास्करौ
 43 अद थुर्यॊधनॊ राजा भीमं विव्याध पत्रिभिः
     पञ्चभिर भरतश्रेष्ठ तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत
 44 तस्य भीमॊ धनुश छित्त्वा धवजं च नवभिः शरैः
     विव्याध कौरवश्रेष्ठं नवत्या नतपर्वणाम
 45 ततॊ थुर्यॊधनः करुथ्धॊ भीमसेनस्य मारिष
     चिक्षेप स शरान राजन पश्यतां सर्वधन्विनाम
 46 तान निहत्य शरान भीमॊ थुर्यॊधन धनुश्च्युतान
     कौरवं पञ्चविंशत्या करुथ्रकाणां समार्पयत
 47 थुर्यॊधनस तु संक्रुथ्धॊ भीमसेनस्य मारिष
     कषुरप्रेण धनुश छित्त्वा थशभिः परत्यविध्यत
 48 अदान्यथ धनुर आथाय भीमसेनॊ महाबलः
     विव्याध नृपतिं तूर्णं सप्तभिर निशितैः शरैः
 49 तथ अप्य अस्य धनुः कषिप्रं चिच्छेथ लघुहस्तवत
     थवितीयं च तृतीयं च चतुर्दं पञ्चमं तदा
 50 आत्तम आत्तं महाराज भीमस्य धनुर आच्छिनत
     तव पुत्रॊ महाराज जितकाशी मथॊत्कटः
 51 स तथा छिथ्यमानेषु कार्मुकेषु पुनः पुनः
     शक्तिं चिक्षेप समरे सर्वपारशवीं शुभाम
 52 अप्राप्ताम एव तां शक्तिं तरिधा चिच्छेथ कौरवः
     पश्यतः सर्वलॊकस्य भीमस्य च महात्मनः
 53 ततॊ भीमॊ महाराज गथां गुर्वीं महाप्रभाम
     चिक्षेपाविध्य वेगेन थुर्यॊधन रदं परति
 54 ततः स सहसा वाहांस तव पुत्रस्य संयुगे
     सारदिं च गथा गुर्वी ममर्थ भरतर्षभ
 55 पुत्रस तु तव राजेन्थ्र रदाथ धेमपरिष्कृतात
     आप्लुतः सहसा यानं नन्थकस्य महात्मनः
 56 ततॊ भीमॊ हतं मत्वा तव पुत्रं महारदम
     सिंहनाथं महच चक्रे तर्जयन्न इव कौरवान
 57 तावकाः सैनिकाश चापि मेनिरे निहतं नृपम
     ततॊ विचुक्रुशुः सर्वे हाहेति च समन्ततः
 58 तेषां तु निनथं शरुत्वा तरस्तानां सर्वयॊथ्निनाम
     भीमसेनस्य नाथं च शरुत्वा राजन महात्मनः
 59 ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा हतं मत्वा सुयॊधनम
     अभ्यवर्तत वेगेन यत्र पार्दॊ वृकॊथरः
 60 पाञ्चालाः केकया मत्स्याः सृञ्जयाश च विशां पते
     सर्वॊथ्यॊगेनाभिजग्मुर थरॊणम एव युयुत्सया
 61 तत्रासीत सुमहथ युथ्धं थरॊणस्याद परैः सह
     घॊरे तमसि मग्नानां निघ्नताम इतरेतरम
  1 [s]
      bhūris tu samare rājañ śaineyaṃ rathināṃ varam
      āpatantam apāsedhat prapānād iva kuñjaram
  2 athainaṃ sātyakiḥ kruddhaḥ pañcabhir niśitaiḥ śaraiḥ
      vivyādha hṛdaye tūrṇaṃ prāsravat tasya śoṇitam
  3 tathaiva kauravo yuddhe śaineyaṃ yuddhadurmadam
      daśabhir viśikhais tīkṣṇair avidhyata bhujāntare
  4 tāv anyonyaṃ mahārāja tatakṣāte śarair bhṛśam
      krodhasaṃraktanayanau krodhād visphārya kārmuke
  5 tayor āsīn mahārāja śastravṛṣṭiḥ sudāruṇā
      kruddhayoḥ sāyakamucor yamāntakanikāśayoḥ
  6 tāv anyonyaṃ śarai rājan pracchādya samare sthitau
      muhūrtaṃ caiva tad yuddhaṃ samarūpam ivābhavat
  7 tataḥ kruddho mahārāja śaineyaḥ prahasann iva
      dhanuś ciccheda samare kauravyasya mahātmanaḥ
  8 athainaṃ chinnadhanvānaṃ navabhir niśitaiḥ śaraiḥ
      vivyādha hṛdaye tūrṇaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt
  9 so 'tividdho balavatā śatruṇā śatrutāpanaḥ
      dhanur anyat samādāya sātvataṃ pratyavidhyata
  10 sa viddhvā sātvataṃ bāṇais tribhir eva viśāṃ pate
     dhanuś ciccheda bhallena sutīkṣṇena hasann iva
 11 chinnadhanvā mahārāja sātyakiḥ krodhamūrchitaḥ
     prajahāra mahāvegāṃ śaktiṃ tasya mahorasi
 12 sa tu śaktyā vibhinnāṅgo nipapāta rathottamāt
     lohitāṅga ivākāśād dīptaraśmir yadṛcchayā
 13 taṃ tu dṛṣṭvā tahaṃ śūram aśvatthāmā mahārathaḥ
     abhyadhāvata vegena śaineyaṃ prati saṃyuge
     abhyavarṣac charaugheṇa meruṃ vṛṣṭyā yathāmbudaḥ
 14 tam āpatantaṃ saṃrabdhaṃ śaineyasya rathaṃ prati
     ghaṭotkaco 'bravīd rājan nādaṃ muktvā mahārathaḥ
 15 tiṣṭha tiṣṭha na me jīvan droṇaputra gamiṣyasi
     eṣa tvādya haniṣyāmi mahiṣaṃ skanda rāḍ iva
     yuddhaśraddhām ahaṃ te 'dya vineṣyāmi raṇājire
 16 ity uktvā roṣatāmrākṣo rākṣasaḥ paravīrahā
     drauṇim abhyadravat kruddho gajendram iva kesarī
 17 rathākṣamātrair iṣubhir abhyavarṣad ghaṭotkacaḥ
     rathinām ṛṣabhaṃ drauṇiṃ dhārābhir iva toyadaḥ
 18 śaravṛṣṭiṃ tu tāṃ prāptāṃ śarair āśīviṣopamaiḥ
     śātayām āsa samare tarasā drauṇir utsmayan
 19 tataḥ śaraśatais tīkṣṇair marmabhedibhir āśugaiḥ
     samācinod rākṣasendraṃ ghaṭotkacam ariṃdama
 20 sa śarair ācitas tena rākṣaso raṇamūrdhani
     vyakāśata mahārāja śvāvic chalalito yathā
 21 tataḥ krodhasamāviṣṭo bhaimaseniḥ pratāpavān
     śarair avacakartograir drauṇiṃ vajrāśanisvanaiḥ
 22 kṣuraprair ardhacandraiś ca nārācaiḥ sa śilīmukhaiḥ
     varāhakarṇair nālīkais tīkṣṇaiś cāpi vikarṇibhiḥ
 23 tāṃ śastravṛṣṭim atulāṃ vajrāśanisamasvanām
     patantīm upari kruddho drauṇir avyathitendriyaḥ
 24 suduḥsahāṃ śarair ghorair divyāstrapratimantritaiḥ
     vyadhamat sa mahātejā mahābhrāṇīva mārutaḥ
 25 tato 'ntarikṣe bāṇānāṃ saṃgrāmo 'nya ivābhavat
     ghorarūpo mahārāja yodhānāṃ harṣavardhanaḥ
 26 tato 'strasaṃgharṣa kṛtair visphuliṅgaiḥ samantataḥ
     babhau niśāmukhe vyoma khadyotair iva saṃvṛtam
 27 sa mārgaṇagaṇair drauṇir diśaḥ pracchādya sarvataḥ
     priyārthaṃ tava putrāṇāṃ rākṣasaṃ samavākirat
 28 tataḥ pravavṛte yuddhaṃ drauṇirākṣasayor mṛdhe
     vigāḍhe rajanīmadhye śakra prahrādayor iva
 29 tato ghaṭotkaco bāṇair daśabhir drauṇim āhave
     jaghānorasi saṃkruddhaḥ kālajvalana saṃnibhaiḥ
 30 sa tair abhyāyatair viddho rākṣasena mahābalaḥ
     cacāla samare drauṇir vātanunna iva drumaḥ
     sa moham anusaṃprāpto dhvajayaṣṭiṃ samāśritaḥ
 31 tato hāhākṛtaṃ sainyaṃ tava sarvaṃ janādhipa
     hataṃ sma menire sarve tāvakās taṃ viśāṃ pate
 32 taṃ tu dṛṣṭvā tathāvastham aśvatthāmānam āhave
     pāñcālāḥ sṛñjayāś caiva siṃhanādaṃ pracakrire
 33 pratilabhya tataḥ saṃjñām aśvatthāmā mahābalaḥ
     dhanuḥ prapīḍya vāmena kareṇāmitrakarśanaḥ
 34 mumocākarṇa pūrṇena dhanuṣā śaram uttamam
     yamadaṇḍopamaṃ ghoram uddiśyāśu ghaṭotkacam
 35 sa bhittvā hṛdayaṃ tasya rākṣasasya śarottamaḥ
     viveśa vasudhām ugraḥ supuṅkhaḥ pṛthivīpate
 36 so 'tividdho mahārāja rathopastha upāviśat
     rākṣasendraḥ subalavān drauṇinā raṇamāninā
 37 dṛṣṭvā vimūḍhaṃ haiḍimbaṃ sārathis taṃ raṇājirāt
     drauṇeḥ sakāśāt saṃbhrāntas tv apaninye tvarānvitaḥ
 38 tathā tu samare viddhvā rākṣasendraṃ ghaṭotkacam
     nanāda sumahānādaṃ droṇaputro mahābalaḥ
 39 pūjitas tava putraiś ca sarvayodhaiś ca bhārata
     vapuṣā pratijajvāla madhyāhna iva bhāskaraḥ
 40 bhīmasenaṃ tu yudhyantaṃ bhāradvāja rathaṃ prati
     svayaṃ duryodhano rājā pratyavidhyac chitaiḥ śaraiḥ
 41 taṃ bhīmaseno navabhiḥ śarair vivyādha māriṣa
     duryodhano 'pi viṃśatyā śarāṇāṃ pratyavidhyata
 42 tau sāyakair avacchannāv adṛśyetāṃ raṇājire
     meghajālasamācchannau nabhasīvendu bhāskarau
 43 atha duryodhano rājā bhīmaṃ vivyādha patribhiḥ
     pañcabhir bharataśreṣṭha tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt
 44 tasya bhīmo dhanuś chittvā dhvajaṃ ca navabhiḥ śaraiḥ
     vivyādha kauravaśreṣṭhaṃ navatyā nataparvaṇām
 45 tato duryodhanaḥ kruddho bhīmasenasya māriṣa
     cikṣepa sa śarān rājan paśyatāṃ sarvadhanvinām
 46 tān nihatya śarān bhīmo duryodhana dhanuścyutān
     kauravaṃ pañcaviṃśatyā krudrakāṇāṃ samārpayat
 47 duryodhanas tu saṃkruddho bhīmasenasya māriṣa
     kṣurapreṇa dhanuś chittvā daśabhiḥ pratyavidhyata
 48 athānyad dhanur ādāya bhīmaseno mahābalaḥ
     vivyādha nṛpatiṃ tūrṇaṃ saptabhir niśitaiḥ śaraiḥ
 49 tad apy asya dhanuḥ kṣipraṃ ciccheda laghuhastavat
     dvitīyaṃ ca tṛtīyaṃ ca caturthaṃ pañcamaṃ tathā
 50 āttam āttaṃ mahārāja bhīmasya dhanur ācchinat
     tava putro mahārāja jitakāśī madotkaṭaḥ
 51 sa tadā chidyamāneṣu kārmukeṣu punaḥ punaḥ
     śaktiṃ cikṣepa samare sarvapāraśavīṃ śubhām
 52 aprāptām eva tāṃ śaktiṃ tridhā ciccheda kauravaḥ
     paśyataḥ sarvalokasya bhīmasya ca mahātmanaḥ
 53 tato bhīmo mahārāja gadāṃ gurvīṃ mahāprabhām
     cikṣepāvidhya vegena duryodhana rathaṃ prati
 54 tataḥ sa sahasā vāhāṃs tava putrasya saṃyuge
     sārathiṃ ca gadā gurvī mamarda bharatarṣabha
 55 putras tu tava rājendra rathād dhemapariṣkṛtāt
     āplutaḥ sahasā yānaṃ nandakasya mahātmanaḥ
 56 tato bhīmo hataṃ matvā tava putraṃ mahāratham
     siṃhanādaṃ mahac cakre tarjayann iva kauravān
 57 tāvakāḥ sainikāś cāpi menire nihataṃ nṛpam
     tato vicukruśuḥ sarve hāheti ca samantataḥ
 58 teṣāṃ tu ninadaṃ śrutvā trastānāṃ sarvayodninām
     bhīmasenasya nādaṃ ca śrutvā rājan mahātmanaḥ
 59 tato yudhiṣṭhiro rājā hataṃ matvā suyodhanam
     abhyavartata vegena yatra pārtho vṛkodaraḥ
 60 pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ sṛñjayāś ca viśāṃ pate
     sarvodyogenābhijagmur droṇam eva yuyutsayā
 61 tatrāsīt sumahad yuddhaṃ droṇasyātha paraiḥ saha
     ghore tamasi magnānāṃ nighnatām itaretaram


Next: Chapter 142