|
1
[स] तं तु यान्तं महावेगैर अश्वैः कपिवरध्वजम युथ्धायाभ्यथ्रवन वीराः कुरूणां नवती रदाः परिवव्रुर नरव्याघ्रा नरव्याघ्रं रणे ऽरजुनम 2 कृष्णः शवेतान महावेगान अश्वान कनकभूषणान मुक्ताजालप्रतिच्छन्नान परैषीत कर्ण रदं परति 3 ततः कर्ण रदं यान्तम अरीन घनन्तं धनंजयम बाणवर्षैर अभिघ्नन्तः संशप्तक रदा ययुः 4 तवरमाणांस तु तान सर्वान ससूतेष्व असन धवजान जघान नवतिं वीरान अर्जुनॊ निशितैः शरैः 5 ते ऽपतन्त हता बाणैर नानारूपैः किरीटिना सविमाना यदा सिथ्धाः सवर्गात पुण्यक्षये तदा 6 ततः सरद नागाश्वाः कुरवः कुरुसत्तम निर्भया भरतश्रेष्ठम अभ्यवर्तन्त फल्गुनम 7 तथ आयस्तम अमुक्तास्त्रम उथीर्णवरवारणम पुत्राणां ते महत सैन्यं समरौत्सीथ धनंजयः 8 शक्त्यृष्टि तॊमरप्रासैर गथा निस्त्रिंशसायकैः पराच्छाथयन महेष्वासाः कुरवः कुरुनन्थनम 9 तां कुरूणां परविततां शस्त्रवृष्टिं समुथ्यताम वयधमत पाण्डवॊ बाणैस तमः सूर्य इवांशुभिः 10 ततॊ मलेच्छाः सदितैर मत्तैस तरयॊथश शतैर गजैः पार्श्वतॊ ऽभयहनन पार्दं तव पुत्रस्य शासनात 11 कर्णिनालीकनाराचैस तॊमरैः परासशक्तिभिः कम्पनैर भिण्डिपालैश च रदस्दं पार्दम आर्थयन 12 ताम अस्त्रवृष्टिं परहितां थविपस्दैर यवनैः समयन चिच्छेथ निशितैर भल्लैर अर्धचन्थ्रैश च फल्गुनः 13 अद तान थविरथान सर्वान नाना लिङ्गैर महाशरैः सपताकान सहारॊहान गिरीन वज्रैर इवाभिनत 14 ते हेमपुङ्खैर इषुभिर आचिता हेममालिनः हताः पेतुर महानागाः साग्निज्वाला इवाथ्रयः 15 ततॊ गाण्डीवनिर्घॊषॊ महान आसीथ विशां पते सतनतां कूजतां चैव मनुष्यगजवाजिनाम 16 कुञ्जराश च हता राजन पराथ्रवंस ते समन्ततः अश्वांश च पर्यधावन्त हतारॊहा थिशॊ थश 17 रदा हीना महाराज रदिभिर वाजिभिस तदा गन्धर्वनगराकारा थृश्यन्ते सम सहस्रशः 18 अश्वारॊहा महाराज धावमानास ततस ततः तत्र तत्रैव थृश्यन्ते पतिताः पार्द सायकैः 19 तस्मिन कषणे पाण्डवस्य बाह्वॊर बलम अथृश्यत यत साथिनॊ वारणांश च रदांश चैकॊ ऽजयथ युधि 20 ततस तर्यङ्गेण महता बलेन भरतर्षभ थृष्ट्वा परिवृतं राजन भीमसेनः किरीटिनम 21 हतावशेषान उत्सृज्य तवथीयान कति चिथ रदान जवेनाभ्यथ्रवथ राजन धनंजयरदं परति 22 ततस तत पराथ्रवत सैन्यं हतभूयिष्ठम आतुरम थृष्ट्वा यथ अर्जुनं भीमॊ जगाम भरातरं परति 23 हतावशिष्टांस तुरगान अर्जुनेन महाजवान भीमॊ वयधमथ अभ्रान्तॊ गथापाणिर महाहवे 24 कालरात्रिम इवात्युग्रां नरनागाश्वभॊजनाम पराकाराट्ट पुरथ्वार थारणीम अतिथारुणाम 25 ततॊ गथां नृनागाश्वेष्व आशु भीमॊ वयवासृजत सा जघान बहून अश्वान अश्वारॊहांश च मारिष 26 कांस्यायस तनुत्रांस तान नरान अश्वांश च पाण्डवः पॊदयाम आस गथया सशब्थहं ते ऽपतन हताः 27 हत्वा तु तथ गजानीकं भीमसेनॊ महाबलः पुनः सवरदम आस्दाय पृष्ठतॊ ऽरजुनम अन्वगात 28 हतं पराङ्मुख परायं निरुत्साहं परं बलम वयालम्बत महाराज परायशः शस्त्रवेष्टितम 29 विलम्बमानं तत सैन्यम अप्रगल्भम अवस्दितम थृष्ट्वा पराच्छाथयथ बाणैर अर्जुनः पराणतापनैः 30 ततः कुरूणाम अभवथ आर्तनाथॊ महामृधे रदाश्वनागासु हरैर वध्यताम अर्जुनेषुभिः 31 हाहाकृतं भृशं तस्दौ लीयमानं परस्परम अलातचक्रवत सैन्यं तथाब्भ्रमत तावकम 32 आथीप्तं तव तत सैन्यं शरैश छिन्नतनुच छथम आसीत सवशॊणित कलिन्नं फुल्लाशॊक वनं यदा 33 तथ थृष्ट्वा कुरवस तत्र विक्रान्तं सव्यसाचिनः निराशाः समपथ्यन्त सर्वे कर्णस्य जीविते 34 अविषह्यं तु पार्दस्य शरसंपातम आहवे मत्वा नयवर्तन कुरवॊ जिता गाण्डीवधन्वना 35 ते हित्वा समरे पार्दं वध्यमानाश च सायकैः परथुथ्रुवुर थिशॊ भीताश चुक्रुशुश चापि सूतजम 36 अभ्यथ्रवत तान पार्दः किरञ शरशतान बहून हर्षयन पाण्डवान यॊधान भीमसेनपुरॊगमान 37 पुत्रास तु ते महाराज जग्मुः कर्ण रदं परदि अगाधे मज्जतां तेषां थवीपः कर्णॊ ऽभवत तथा 38 कुरवॊ हि महाराज निर्विषाः पन्नगा इव कर्णम एवॊपलीयन्त भयाथ गाण्डीवधन्वनः 39 यदा सर्वाणि भूतानि मृत्यॊर भीतानि भारत धर्मम एवॊपलीयन्ते कर्मवन्ति हि यानि च 40 तदा कर्णं महेष्वासं पुत्रास तव नराधिप उपालीयन्त संत्रासात पाण्डवस्यमहात्मनः 41 ताञ शॊणितपरिक्लिन्नान विषमस्दाञ शरातुरान मा भैष्टेत्य अब्रवीत कर्णॊ हय अभितॊ माम इतेति च 42 संभग्नं हि बलं थृष्ट्वा बलात पार्देन तावकम धनुर विस्फारयन कर्णस तस्दौ शत्रुजिघांसया पाञ्चालान पुनर आधावत पश्यतः सव्यसाचिनः 43 ततः कषणेन कषितिपाः कषतजप्रतिमेक्षणाः कर्णं ववर्षुर बाणौघैर यदा मेघा महीधरम 44 ततः शरसहस्राणि कर्ण मुक्तानि मारिष वययॊजयन्त पाञ्चालान पराणैः पराणभृतां वर 45 ततॊ रणॊ महान आसीत पाञ्चालानां विशां पते वध्यतां सूतपुत्रेण मित्रार्दे ऽमित्रघातिनाम |
1
[s] taṃ tu yāntaṃ mahāvegair aśvaiḥ kapivaradhvajam yuddhāyābhyadravan vīrāḥ kurūṇāṃ navatī rathāḥ parivavrur naravyāghrā naravyāghraṃ raṇe 'rjunam 2 kṛṣṇaḥ śvetān mahāvegān aśvān kanakabhūṣaṇān muktājālapraticchannān praiṣīt karṇa rathaṃ prati 3 tataḥ karṇa rathaṃ yāntam arīn ghnantaṃ dhanaṃjayam bāṇavarṣair abhighnantaḥ saṃśaptaka rathā yayuḥ 4 tvaramāṇāṃs tu tān sarvān sasūteṣv asana dhvajān jaghāna navatiṃ vīrān arjuno niśitaiḥ śaraiḥ 5 te 'patanta hatā bāṇair nānārūpaiḥ kirīṭinā savimānā yathā siddhāḥ svargāt puṇyakṣaye tathā 6 tataḥ saratha nāgāśvāḥ kuravaḥ kurusattama nirbhayā bharataśreṣṭham abhyavartanta phalgunam 7 tad āyastam amuktāstram udīrṇavaravāraṇam putrāṇāṃ te mahat sainyaṃ samarautsīd dhanaṃjayaḥ 8 śaktyṛṣṭi tomaraprāsair gadā nistriṃśasāyakaiḥ prācchādayan maheṣvāsāḥ kuravaḥ kurunandanam 9 tāṃ kurūṇāṃ pravitatāṃ śastravṛṣṭiṃ samudyatām vyadhamat pāṇḍavo bāṇais tamaḥ sūrya ivāṃśubhiḥ 10 tato mlecchāḥ sthitair mattais trayodaśa śatair gajaiḥ pārśvato 'bhyahanan pārthaṃ tava putrasya śāsanāt 11 karṇinālīkanārācais tomaraiḥ prāsaśaktibhiḥ kampanair bhiṇḍipālaiś ca rathasthaṃ pārtham ārdayan 12 tām astravṛṣṭiṃ prahitāṃ dvipasthair yavanaiḥ smayan ciccheda niśitair bhallair ardhacandraiś ca phalgunaḥ 13 atha tān dviradān sarvān nānā liṅgair mahāśaraiḥ sapatākān sahārohān girīn vajrair ivābhinat 14 te hemapuṅkhair iṣubhir ācitā hemamālinaḥ hatāḥ petur mahānāgāḥ sāgnijvālā ivādrayaḥ 15 tato gāṇḍīvanirghoṣo mahān āsīd viśāṃ pate stanatāṃ kūjatāṃ caiva manuṣyagajavājinām 16 kuñjarāś ca hatā rājan prādravaṃs te samantataḥ aśvāṃś ca paryadhāvanta hatārohā diśo daśa 17 rathā hīnā mahārāja rathibhir vājibhis tathā gandharvanagarākārā dṛśyante sma sahasraśaḥ 18 aśvārohā mahārāja dhāvamānās tatas tataḥ tatra tatraiva dṛśyante patitāḥ pārtha sāyakaiḥ 19 tasmin kṣaṇe pāṇḍavasya bāhvor balam adṛśyata yat sādino vāraṇāṃś ca rathāṃś caiko 'jayad yudhi 20 tatas tryaṅgeṇa mahatā balena bharatarṣabha dṛṣṭvā parivṛtaṃ rājan bhīmasenaḥ kirīṭinam 21 hatāvaśeṣān utsṛjya tvadīyān kati cid rathān javenābhyadravad rājan dhanaṃjayarathaṃ prati 22 tatas tat prādravat sainyaṃ hatabhūyiṣṭham āturam dṛṣṭvā yad arjunaṃ bhīmo jagāma bhrātaraṃ prati 23 hatāvaśiṣṭāṃs turagān arjunena mahājavān bhīmo vyadhamad abhrānto gadāpāṇir mahāhave 24 kālarātrim ivātyugrāṃ naranāgāśvabhojanām prākārāṭṭa puradvāra dāraṇīm atidāruṇām 25 tato gadāṃ nṛnāgāśveṣv āśu bhīmo vyavāsṛjat sā jaghāna bahūn aśvān aśvārohāṃś ca māriṣa 26 kāṃsyāyasa tanutrāṃs tān narān aśvāṃś ca pāṇḍavaḥ pothayām āsa gadayā saśabdahṃ te 'patan hatāḥ 27 hatvā tu tad gajānīkaṃ bhīmaseno mahābalaḥ punaḥ svaratham āsthāya pṛṣṭhato 'rjunam anvagāt 28 hataṃ parāṅmukha prāyaṃ nirutsāhaṃ paraṃ balam vyālambata mahārāja prāyaśaḥ śastraveṣṭitam 29 vilambamānaṃ tat sainyam apragalbham avasthitam dṛṣṭvā prācchādayad bāṇair arjunaḥ prāṇatāpanaiḥ 30 tataḥ kurūṇām abhavad ārtanādo mahāmṛdhe rathāśvanāgāsu harair vadhyatām arjuneṣubhiḥ 31 hāhākṛtaṃ bhṛśaṃ tasthau līyamānaṃ parasparam alātacakravat sainyaṃ tadābbhramata tāvakam 32 ādīptaṃ tava tat sainyaṃ śaraiś chinnatanuc chadam āsīt svaśoṇita klinnaṃ phullāśoka vanaṃ yathā 33 tad dṛṣṭvā kuravas tatra vikrāntaṃ savyasācinaḥ nirāśāḥ samapadyanta sarve karṇasya jīvite 34 aviṣahyaṃ tu pārthasya śarasaṃpātam āhave matvā nyavartan kuravo jitā gāṇḍīvadhanvanā 35 te hitvā samare pārthaṃ vadhyamānāś ca sāyakaiḥ pradudruvur diśo bhītāś cukruśuś cāpi sūtajam 36 abhyadravata tān pārthaḥ kirañ śaraśatān bahūn harṣayan pāṇḍavān yodhān bhīmasenapurogamān 37 putrās tu te mahārāja jagmuḥ karṇa rathaṃ prathi agādhe majjatāṃ teṣāṃ dvīpaḥ karṇo 'bhavat tadā 38 kuravo hi mahārāja nirviṣāḥ pannagā iva karṇam evopalīyanta bhayād gāṇḍīvadhanvanaḥ 39 yathā sarvāṇi bhūtāni mṛtyor bhītāni bhārata dharmam evopalīyante karmavanti hi yāni ca 40 tathā karṇaṃ maheṣvāsaṃ putrās tava narādhipa upālīyanta saṃtrāsāt pāṇḍavasyamahātmanaḥ 41 tāñ śoṇitapariklinnān viṣamasthāñ śarāturān mā bhaiṣṭety abravīt karṇo hy abhito mām iteti ca 42 saṃbhagnaṃ hi balaṃ dṛṣṭvā balāt pārthena tāvakam dhanur visphārayan karṇas tasthau śatrujighāṃsayā pāñcālān punar ādhāvat paśyataḥ savyasācinaḥ 43 tataḥ kṣaṇena kṣitipāḥ kṣatajapratimekṣaṇāḥ karṇaṃ vavarṣur bāṇaughair yathā meghā mahīdharam 44 tataḥ śarasahasrāṇi karṇa muktāni māriṣa vyayojayanta pāñcālān prāṇaiḥ prāṇabhṛtāṃ vara 45 tato raṇo mahān āsīt pāñcālānāṃ viśāṃ pate vadhyatāṃ sūtaputreṇa mitrārthe 'mitraghātinām |