|
1
[स] तदा निपातिते कर्णे तव सैन्ये च विथ्रुते आश्लिष्य पार्दं थाशार्हॊ हर्षाथ वचनम अब्रवीत 2 हतॊ बलभिथा वृत्रस तवया कर्णॊ धनंजय वधं वै कर्ण वृत्राभ्यां कदयिष्यन्ति मानवाः 3 वज्रिणा निहतॊ वृत्रः समयुगे भूरि तेजसा तवया तु निहतः कर्णॊ धनुषा निशितैः शरैः 4 तम इमं विक्रमं लॊके परदितं ते यशॊ वहम निवेथयावः कौन्तेय धर्मराजाय धीमते 5 वधं कर्णस्य संग्रामे थीर्घकालचिकीर्षितम निवेथ्य धर्मराजस्य तवम आनृण्यं गमिष्यसि 6 तदेत्य उक्ते केशवस तु पार्देन यथुपुङ्गवः पर्यवर्तयथ अव्यग्रॊ रदं रदवरस्य तम 7 धृष्टथ्युम्नं युधामन्युं माथ्रीपुत्रौ वृकॊथरम युयुधानं च गॊविन्थ इथं वचनम अब्रवीत 8 परान अभिमुखा यत्तास तिष्ठध्वं भथ्रम अस्तु वः यावथ आवेथ्यते राज्ञे हतः कर्णॊ ऽरजुनेन वै 9 स तैः शूरैर अनुज्ञातॊ ययौ राजनिवेशनम पार्दम आथाय गॊविन्थॊ थथर्श च युधिष्ठिरम 10 शयानं राजशार्थूलं काञ्चने शयनॊत्तमे अगृह्णीतां च चरणौ मुथितौ पार्दिवस्य तौ 11 तयॊः परहर्षम आलाक्ष्य परहारांश चातिमानुषान राधेयं निहतंमत्वा समुत्तस्दौ युधिष्ठिरः 12 ततॊ ऽसमै याथ यदावृत्तं वासुथेवः परियंवथः कदयाम आस कर्णस्य निधनं यथुनन्थनः 13 ईषथ उत्स्मयमानस तु कृष्णॊ राजानम अब्रवीत युधिष्ठिरं हतामित्रं कृताञ्जालिर अदाच्युतः 14 थिष्ट्या गाण्डीवधन्वा च पाण्डवश च वृकॊथरः तवं चापि कुशली राजन माथ्रीपुत्रौ च पाण्डवौ 15 मुक्ता वीर कषयाथ अस्मात संग्रामाल लॊमहर्षणात कषिप्रम उत्तरकालानि कुरु कार्याणि पार्दिव 16 हतॊ वैकार्तनः करूरः सूतपुत्रॊ महाबलः थिष्ट्या जयसि राजेन्थ्र थिष्ट्या वर्धसि पाण्डव 17 यः स थयूतजितां कृष्णां पराह सत्पुरुषाधमः तस्याथ्य सूतपुत्रस्य भूमिः पिबति शॊणितम 18 शेते ऽसौ शरथीर्णाङ्गः शत्रुस ते कुरुपुंगव तं पाश्या पुरुषव्याघ्र विभिन्नं बहुधा शरैः 19 युधिष्ठिरस तु थाशार्हं परहृष्टः परत्यपूजयत थिष्ट्या थिष्ट्येति राजेन्थ्र परीत्या चेथम उवाच ह 20 नैतच चित्रं महाबाहॊ तवायि थेवकिनन्थन तवया सारदिना पार्दॊ यत कुर्याथ अथ्य पौरुषम 21 परगृह्य च कुरु शरेष्ठः साङ्गथं थक्षिणं भुजम उवाच धर्मभृत पार्द उभौ तौ केशवार्जुनौ 22 नरनारायणौ थेवौ कदितौ नारथेन ह धर्मसंस्दापने युक्तौ पुराणौ पुरुषॊत्तमौ 23 असकृच चापि मेधावी कृष्णा थवैपायनॊ मम कदाम एतां महाबाहॊ थिव्याम अकदयत परभुः 24 तव कृष्ण परभावेण गाण्डीवेन धनंजयः जयत्य अभिमुखाञ शत्रून न चासीथ विमुखः कव चित 25 जयश चैवा धरुवॊ ऽसमाकं न तव अस्माकं पराजयः यथा तवं युधि पार्दस्य सारद्यमुपजग्मिवान 26 एवम उक्त्वा महाराज तं रदं हेमभूषितम थन्तवर्णैर हयैर युक्तं कालवालैर महारदः 27 आस्दाय पुरुषव्याघ्रः सवबलेनाभिसंवृतः कृष्णार्जुनाभ्यां वीराभ्याम अनुमन्य ततः परियम 28 आगतॊ बहु वृत्तान्तं थरष्टुम आयॊधनं तथा आभाषमाणस तौ वीराव उभौ माधव फल्गुनौ 29 स थथर्श रणे कर्णं शयानं पुरुषर्षभम गाण्डीवमुक्तैर विशिखैः सर्वतः शकलीकृतम 30 सपुत्रं निहतं थृष्ट्वा कर्णं राजा युधिष्ठिरः परशशंस नरव्याघ्राव उभौ माधव पाण्डवौ 31 अथ्य राजास्मि गॊविन्थ पृदिव्यां भरातृभिः सह तवया नादेन वीरेण विथुषा परिपालितः 32 हतं थृष्ट्वा नरव्याघ्रं राधेयम अभिमानिनम निराशॊ ऽथय थुरात्मासौ धार्तराष्ट्रॊ भविष्यति जीविताच चापि राज्याच च हते कर्णे महारदे 33 तवत्प्रसाथाथ वयं चैव कृतार्दाः पुरुषर्षभ तवं च गाण्डीवधन्वा च विजयी यथुनन्थन थिष्ट्या जयसि गॊविन्थ थिष्ट्या कर्णॊ निपातितः 34 एवं स बहुशॊ हृष्टः परशशंस जनार्थनम अर्जुनं चापि राजेन्थ्र धर्मराजॊ युधिष्ठिरः 35 ततॊ भीमप्रभृतिभिः सार्वैश च भरातृभिर वृतम वर्धयन्ति सम राजानं हर्ष युक्ता महारदाः 36 नकुलः साहथेवश च पाण्डावश च वृकॊथरः सात्यकिश च महाराज वृष्णीनां परवरॊ रदः 37 धृष्टथ्युम्नः शिखण्डी च पाण्डुपाञ्चाल सृञ्जयाः पूजयन्ति सम कौन्तेयं निहते सूतनन्थने 38 ते वर्धयित्वा नृपतिं पाण्डुपुत्रं युधिष्ठिरम जितकाशिनॊ लब्धलक्षा युथ्धशौण्डाः परहारिणः 39 सतुवन्तः सतवयुक्ताभिर वाग्भिः कृष्णौ परंतपौ जग्मुः सवशिबिरायैव मुथा युक्ता महारदाः 40 एवम एष कषयॊ वृत्तः सुमहाँल लॊमहर्षणः तव थुर्मन्त्रिते राजन्न अतीतं किं नु शॊचसि 41 [वै] शरुत्वा तथ अप्रियं राजन धृतराष्ट्रॊ महीपतिः पपात भूमौ निश्चेष्टः कौरव्यः परमार्तिवान तदा सत्यव्रता थेवी गान्धारी धर्मथर्शिनी 42 तं परत्यगृह्णाथ विथुरॊ नृपतिं संजयस तदा पर्याश्वासयतश चैवं ताव उभाव एव भूमिपम 43 तदैवॊत्दापयाम आसुर गान्धारीं राजयॊषितः ताभ्याम आश्वसितॊ राजा तूष्णीम आसीथ विचेतनः |
1
[s] tathā nipātite karṇe tava sainye ca vidrute āśliṣya pārthaṃ dāśārho harṣād vacanam abravīt 2 hato balabhidā vṛtras tvayā karṇo dhanaṃjaya vadhaṃ vai karṇa vṛtrābhyāṃ kathayiṣyanti mānavāḥ 3 vajriṇā nihato vṛtraḥ smayuge bhūri tejasā tvayā tu nihataḥ karṇo dhanuṣā niśitaiḥ śaraiḥ 4 tam imaṃ vikramaṃ loke prathitaṃ te yaśo vaham nivedayāvaḥ kaunteya dharmarājāya dhīmate 5 vadhaṃ karṇasya saṃgrāme dīrghakālacikīrṣitam nivedya dharmarājasya tvam ānṛṇyaṃ gamiṣyasi 6 tathety ukte keśavas tu pārthena yadupuṅgavaḥ paryavartayad avyagro rathaṃ rathavarasya tam 7 dhṛṣṭadyumnaṃ yudhāmanyuṃ mādrīputrau vṛkodaram yuyudhānaṃ ca govinda idaṃ vacanam abravīt 8 parān abhimukhā yattās tiṣṭhadhvaṃ bhadram astu vaḥ yāvad āvedyate rājñe hataḥ karṇo 'rjunena vai 9 sa taiḥ śūrair anujñāto yayau rājaniveśanam pārtham ādāya govindo dadarśa ca yudhiṣṭhiram 10 śayānaṃ rājaśārdūlaṃ kāñcane śayanottame agṛhṇītāṃ ca caraṇau muditau pārthivasya tau 11 tayoḥ praharṣam ālākṣya prahārāṃś cātimānuṣān rādheyaṃ nihataṃmatvā samuttasthau yudhiṣṭhiraḥ 12 tato 'smai yād yathāvṛttaṃ vāsudevaḥ priyaṃvadaḥ kathayām āsa karṇasya nidhanaṃ yadunandanaḥ 13 īṣad utsmayamānas tu kṛṣṇo rājānam abravīt yudhiṣṭhiraṃ hatāmitraṃ kṛtāñjālir athācyutaḥ 14 diṣṭyā gāṇḍīvadhanvā ca pāṇḍavaś ca vṛkodaraḥ tvaṃ cāpi kuśalī rājan mādrīputrau ca pāṇḍavau 15 muktā vīra kṣayād asmāt saṃgrāmāl lomaharṣaṇāt kṣipram uttarakālāni kuru kāryāṇi pārthiva 16 hato vaikārtanaḥ krūraḥ sūtaputro mahābalaḥ diṣṭyā jayasi rājendra diṣṭyā vardhasi pāṇḍava 17 yaḥ sa dyūtajitāṃ kṛṣṇāṃ prāha satpuruṣādhamaḥ tasyādya sūtaputrasya bhūmiḥ pibati śoṇitam 18 śete 'sau śaradīrṇāṅgaḥ śatrus te kurupuṃgava taṃ pāśyā puruṣavyāghra vibhinnaṃ bahudhā śaraiḥ 19 yudhiṣṭhiras tu dāśārhaṃ prahṛṣṭaḥ pratyapūjayat diṣṭyā diṣṭyeti rājendra prītyā cedam uvāca ha 20 naitac citraṃ mahābāho tvāyi devakinandana tvayā sārathinā pārtho yat kuryād adya pauruṣam 21 pragṛhya ca kuru śreṣṭhaḥ sāṅgadaṃ dakṣiṇaṃ bhujam uvāca dharmabhṛt pārtha ubhau tau keśavārjunau 22 naranārāyaṇau devau kathitau nāradena ha dharmasaṃsthāpane yuktau purāṇau puruṣottamau 23 asakṛc cāpi medhāvī kṛṣṇā dvaipāyano mama kathām etāṃ mahābāho divyām akathayat prabhuḥ 24 tava kṛṣṇa prabhāveṇa gāṇḍīvena dhanaṃjayaḥ jayaty abhimukhāñ śatrūn na cāsīd vimukhaḥ kva cit 25 jayaś caivā dhruvo 'smākaṃ na tv asmākaṃ parājayaḥ yadā tvaṃ yudhi pārthasya sārathyamupajagmivān 26 evam uktvā mahārāja taṃ rathaṃ hemabhūṣitam dantavarṇair hayair yuktaṃ kālavālair mahārathaḥ 27 āsthāya puruṣavyāghraḥ svabalenābhisaṃvṛtaḥ kṛṣṇārjunābhyāṃ vīrābhyām anumanya tataḥ priyam 28 āgato bahu vṛttāntaṃ draṣṭum āyodhanaṃ tadā ābhāṣamāṇas tau vīrāv ubhau mādhava phalgunau 29 sa dadarśa raṇe karṇaṃ śayānaṃ puruṣarṣabham gāṇḍīvamuktair viśikhaiḥ sarvataḥ śakalīkṛtam 30 saputraṃ nihataṃ dṛṣṭvā karṇaṃ rājā yudhiṣṭhiraḥ praśaśaṃsa naravyāghrāv ubhau mādhava pāṇḍavau 31 adya rājāsmi govinda pṛthivyāṃ bhrātṛbhiḥ saha tvayā nāthena vīreṇa viduṣā paripālitaḥ 32 hataṃ dṛṣṭvā naravyāghraṃ rādheyam abhimāninam nirāśo 'dya durātmāsau dhārtarāṣṭro bhaviṣyati jīvitāc cāpi rājyāc ca hate karṇe mahārathe 33 tvatprasādād vayaṃ caiva kṛtārthāḥ puruṣarṣabha tvaṃ ca gāṇḍīvadhanvā ca vijayī yadunandana diṣṭyā jayasi govinda diṣṭyā karṇo nipātitaḥ 34 evaṃ sa bahuśo hṛṣṭaḥ praśaśaṃsa janārdanam arjunaṃ cāpi rājendra dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 35 tato bhīmaprabhṛtibhiḥ sārvaiś ca bhrātṛbhir vṛtam vardhayanti sma rājānaṃ harṣa yuktā mahārathāḥ 36 nakulaḥ sāhadevaś ca pāṇḍāvaś ca vṛkodaraḥ sātyakiś ca mahārāja vṛṣṇīnāṃ pravaro rathaḥ 37 dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca pāṇḍupāñcāla sṛñjayāḥ pūjayanti sma kaunteyaṃ nihate sūtanandane 38 te vardhayitvā nṛpatiṃ pāṇḍuputraṃ yudhiṣṭhiram jitakāśino labdhalakṣā yuddhaśauṇḍāḥ prahāriṇaḥ 39 stuvantaḥ stavayuktābhir vāgbhiḥ kṛṣṇau paraṃtapau jagmuḥ svaśibirāyaiva mudā yuktā mahārathāḥ 40 evam eṣa kṣayo vṛttaḥ sumahāṁl lomaharṣaṇaḥ tava durmantrite rājann atītaṃ kiṃ nu śocasi 41 [vai] śrutvā tad apriyaṃ rājan dhṛtarāṣṭro mahīpatiḥ papāta bhūmau niśceṣṭaḥ kauravyaḥ paramārtivān tathā satyavratā devī gāndhārī dharmadarśinī 42 taṃ pratyagṛhṇād viduro nṛpatiṃ saṃjayas tathā paryāśvāsayataś caivaṃ tāv ubhāv eva bhūmipam 43 tathaivotthāpayām āsur gāndhārīṃ rājayoṣitaḥ tābhyām āśvasito rājā tūṣṇīm āsīd vicetanaḥ |