|
1
[स] पीडिते धर्मराजे तु मथ्रराजेन मारिष सात्यकिर भीमसेनश च माथ्रीपुत्रौ च पाण्डवौ परिवार्य रदैः शल्यां पीडयाम आसुर आहवे 2 तम एकं बहुभिर थृष्ट्व पीड्यमानं महारदैः साधुवाथॊ महाञ जज्ञे सिथ्धाश चासन परहर्षिताः आशर्यम इत्य अभाषान्त मुनयश चापि संगताः 3 भीमसेनॊ रणे शल्यं शल्य भूतं परांक्रमे एकेन विथ्ध्वा बाणेन पुनर विव्याध सप्तभिः 4 सात्यकिश च शतेनैनं धर्मपुत्र परीप्सया मथ्रेश्वरम अवाकीर्य सिंहनाथम अदानथत 5 नकुलः पञ्चभिश चैनां सहथेवश च सप्तभिः विथ्ध्वा तं तु ततस तूर्णं पुनर विव्याध सप्तभिः 6 स तु शूरॊ रणे यत्तः पीडितस तैर महारदैः विकृष्य कार्मुकं घॊरं वेगघ्नां भारसाधनम 7 सात्यकिं पञ्चविंशत्या शल्यॊ विव्याध मारिषा भीमसेनं तरिसाप्तत्या नकुलं सप्तभिस तदा 8 ततः सविशिखं चापं सहथेवस्य धन्विनः छित्त्वा भल्लेन समरे विव्याधैनं तरिसप्तभिः 9 सहथेवस तु समरे मतुलं भूरि वर्चसम सज्यम अन्यथ धनुः कृत्वा पञ्चभिः समताडयत शरैर आशीविषाकारैर जवलज जवलनसंनिभैः 10 सारदिं चास्य समरे शरेणानतपर्वणा वीव्याध भृशसंक्रुथ्धस तं च भूयस तरिभिः शरैः 11 भीमसेनस तरिसप्तत्या सात्यकिर नवभिः शरैः धर्मराजस तदा षष्ट्या गते शल्यं समर्पयत 12 ततः शल्यॊ महाराज निर्विथ्धस तैर महारदैः सुस्राव रुधिरं गात्रैर गैरिकं पर्वतॊ यदा 13 तांश च सर्वान महेष्वासान पञ्चभिः पञ्चभिः शरैः विव्याध तरसा राजंस तथ अथ्भुतम इवाभवत 14 ततॊ ऽपरेण भल्लेन धर्मपुत्रस्य मारिष धानुश चिच्छेथ समरे साज्यां स सुमहारदः 15 अदान्यथ धनुर आथाय धर्मपुत्रॊ महारदः साश्वसूत धवजरदं शल्यं पराच्छाथयच छरैः 16 सच छाथ्यमानः समरे धर्मपुत्रस्य सायकैः युधिष्ठिरम अदाविध्यथ थशभिर निशितैः शरैः 17 सात्यकिस तु ततः करुथ्धॊ धर्मा पुत्रे शरार्थिते मथ्राणाम अधिपं शूरं शरौघैः समवारयत 18 स सात्यकेः परचिच्छेथ कषुरप्रेण महथ धनुः भीमसेनमुखांस तांश च तरिभिस तरिभिर अताडयत 19 तस्य करुथ्धॊ महाराज सात्यकिः सत्यविक्रमः तॊमरं परेषयाम आस सवर्णा थण्डं महाधनम 20 भीमसेनॊ ऽद नाराचं जवलन्तम इव पन्नगम नकुलः समरे शक्तिं सहथेवॊ गथां शुभाम धर्मराजः शतघ्नीं तु जिग्घांसुः शल्यम आहवे 21 तान आपतत एवाशु पञ्चानां वै भुजच्युतान सात्यकिप्रहितं शल्यॊ भल्लैश चिच्छेथ तॊमरम 22 भीमेन परहितं चापि शरं कनकभूषणम थविधा चिच्छेथ समरे कृतहस्तः परतापवान 23 नकुल परेषितां शक्तिं हेमथण्डां भयावहाम गथां च सहथेवेन शरौघैः समवारयत 24 शराह्यां च शतघ्नीं तां राज्ञश चिच्छेथ भारत पश्यतां पाण्डुपुत्राणां सिंहनाथं ननाथ च नामृष्यत तं तु शैनेयः शत्रॊर विजयम आहवे 25 अदान्यथ धनुर आथाय सात्यकिः करॊधमूर्छितः थवाभ्यां मथ्रेश्वरं विथ्ध्वा सारदिं च तरिभिः शरैः 26 ततः शल्यॊ महाराज सर्वांस तान थशभिः शरैः विव्याध सुभृशं करुथ्धस तॊत्त्रैर इव महाथ्विपान 27 ते वार्यमाणाः समरे मथ्रराज्ञा महारदाः न शेकुः परमुखे सदातुं तस्य शत्रुनिषूथनाः 28 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा थृष्ट्वा शल्यस्य विक्रमम निहतान पाण्डवान मेने पाञ्चालान अद सृञ्जयान 29 ततॊ राजन महाबाहुर भीमसेनः परतापवान संत्यज्य मनसा पराणान मथ्राधिपम अयॊधयत 30 नकुलः सहथेवश च सात्यकिश च महारदः परिवार्य तथा शल्यं समन्ताथ वयकिरञ शरैः 31 स चतुर्भिर महेष्वासैः पाण्डवानां महारदैः वृतस तान यॊधयाम आसा मथ्रराजः परतापवान 32 तस्य धर्मसुतॊ राजन कषुरप्रेण महाहवे चक्ररक्षं जघानाशु मथ्रराजस्य पार्दिव 33 तस्मिंस तु निहते शूरे चक्ररक्षे महारदे मथ्रराजॊ ऽतिबलवान सैनिकान आस्तृणॊच छरैः 34 समाच्छन्नांस ततस तांस तु राजन वीक्ष्य स सैनिकान चिन्तयाम आस समरे धर्मराजॊ युधिष्ठिरः 35 कदं नु न भवेत सत्यं तन माधव वचॊ महत न हि करुथ्धॊ रणे राजा कषपयेत बलं मम 36 ततः सरद नागाश्वाः पाण्डवाः पण्डु पूर्वज मथ्रेश्वरं समासेथुः पीडयन्तः समन्ततः 37 नानाशस्त्रौघबहुलां शस्त्रवृष्टिं समुत्दिताम वयधमत समरे राजन महाभ्राणीव मारुतः 38 ततः कनकपुङ्खां तां शल्य कषिप्तां वियथ गताम शरवृष्टिम अपश्याम शलभानाम इवाततिम 39 ते शरा मथ्रराजेन परेषिता रणमूर्धनि संपतन्तः सम थृश्यन्ते शलभानां वरजा इव 40 मथ्रराजधनुर मुक्तैः शरैः कनकभूषणैः निरन्तरम इवाकाशं संबभूव जनाधिप 41 न पाण्डवानां नास्माकं तत्र कश चिथ वयथृश्यत बाणान्ध कारे महति कृते तत्र महाभये 42 मथ्रराजेन बलिना लाघवाच छरवृष्टिभिः लॊड्यमानं तदा थृष्ट्वा पाण्डवानां बलार्णवम विस्मयं परमं जग्मुर थेवगन्धर्वथानवाः 43 स तु तान सर्वतॊ यत्ताञ शरैः संपीड्य मारिष धर्मराजम अवच्छाथ्य सिंहवथ वयनथन मुहुः 44 ते छन्नाः समरे तेन पाण्डवानां महारदाः न शेकुस तं तथा युथ्धे परत्युथ्यातं महारदम 45 धर्मराज पुरॊगास तु भीमसेनमुखा रदाः न जहुः समरे शूरं शल्यम आहवशॊभिनम |
1
[s] pīḍite dharmarāje tu madrarājena māriṣa sātyakir bhīmasenaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau parivārya rathaiḥ śalyāṃ pīḍayām āsur āhave 2 tam ekaṃ bahubhir dṛṣṭva pīḍyamānaṃ mahārathaiḥ sādhuvādo mahāñ jajñe siddhāś cāsan praharṣitāḥ āśaryam ity abhāṣānta munayaś cāpi saṃgatāḥ 3 bhīmaseno raṇe śalyaṃ śalya bhūtaṃ parāṃkrame ekena viddhvā bāṇena punar vivyādha saptabhiḥ 4 sātyakiś ca śatenainaṃ dharmaputra parīpsayā madreśvaram avākīrya siṃhanādam athānadat 5 nakulaḥ pañcabhiś caināṃ sahadevaś ca saptabhiḥ viddhvā taṃ tu tatas tūrṇaṃ punar vivyādha saptabhiḥ 6 sa tu śūro raṇe yattaḥ pīḍitas tair mahārathaiḥ vikṛṣya kārmukaṃ ghoraṃ vegaghnāṃ bhārasādhanam 7 sātyakiṃ pañcaviṃśatyā śalyo vivyādha māriṣā bhīmasenaṃ trisāptatyā nakulaṃ saptabhis tathā 8 tataḥ saviśikhaṃ cāpaṃ sahadevasya dhanvinaḥ chittvā bhallena samare vivyādhainaṃ trisaptabhiḥ 9 sahadevas tu samare matulaṃ bhūri varcasam sajyam anyad dhanuḥ kṛtvā pañcabhiḥ samatāḍayat śarair āśīviṣākārair jvalaj jvalanasaṃnibhaiḥ 10 sārathiṃ cāsya samare śareṇānataparvaṇā vīvyādha bhṛśasaṃkruddhas taṃ ca bhūyas tribhiḥ śaraiḥ 11 bhīmasenas trisaptatyā sātyakir navabhiḥ śaraiḥ dharmarājas tathā ṣaṣṭyā gate śalyaṃ samarpayat 12 tataḥ śalyo mahārāja nirviddhas tair mahārathaiḥ susrāva rudhiraṃ gātrair gairikaṃ parvato yathā 13 tāṃś ca sarvān maheṣvāsān pañcabhiḥ pañcabhiḥ śaraiḥ vivyādha tarasā rājaṃs tad adbhutam ivābhavat 14 tato 'pareṇa bhallena dharmaputrasya māriṣa dhānuś ciccheda samare sājyāṃ sa sumahārathaḥ 15 athānyad dhanur ādāya dharmaputro mahārathaḥ sāśvasūta dhvajarathaṃ śalyaṃ prācchādayac charaiḥ 16 sac chādyamānaḥ samare dharmaputrasya sāyakaiḥ yudhiṣṭhiram athāvidhyad daśabhir niśitaiḥ śaraiḥ 17 sātyakis tu tataḥ kruddho dharmā putre śarārdite madrāṇām adhipaṃ śūraṃ śaraughaiḥ samavārayat 18 sa sātyakeḥ praciccheda kṣurapreṇa mahad dhanuḥ bhīmasenamukhāṃs tāṃś ca tribhis tribhir atāḍayat 19 tasya kruddho mahārāja sātyakiḥ satyavikramaḥ tomaraṃ preṣayām āsa svarṇā daṇḍaṃ mahādhanam 20 bhīmaseno 'tha nārācaṃ jvalantam iva pannagam nakulaḥ samare śaktiṃ sahadevo gadāṃ śubhām dharmarājaḥ śataghnīṃ tu jigghāṃsuḥ śalyam āhave 21 tān āpatata evāśu pañcānāṃ vai bhujacyutān sātyakiprahitaṃ śalyo bhallaiś ciccheda tomaram 22 bhīmena prahitaṃ cāpi śaraṃ kanakabhūṣaṇam dvidhā ciccheda samare kṛtahastaḥ pratāpavān 23 nakula preṣitāṃ śaktiṃ hemadaṇḍāṃ bhayāvahām gadāṃ ca sahadevena śaraughaiḥ samavārayat 24 śarāhyāṃ ca śataghnīṃ tāṃ rājñaś ciccheda bhārata paśyatāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ siṃhanādaṃ nanāda ca nāmṛṣyat taṃ tu śaineyaḥ śatror vijayam āhave 25 athānyad dhanur ādāya sātyakiḥ krodhamūrchitaḥ dvābhyāṃ madreśvaraṃ viddhvā sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ 26 tataḥ śalyo mahārāja sarvāṃs tān daśabhiḥ śaraiḥ vivyādha subhṛśaṃ kruddhas tottrair iva mahādvipān 27 te vāryamāṇāḥ samare madrarājñā mahārathāḥ na śekuḥ pramukhe sthātuṃ tasya śatruniṣūdanāḥ 28 tato duryodhano rājā dṛṣṭvā śalyasya vikramam nihatān pāṇḍavān mene pāñcālān atha sṛñjayān 29 tato rājan mahābāhur bhīmasenaḥ pratāpavān saṃtyajya manasā prāṇān madrādhipam ayodhayat 30 nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ parivārya tadā śalyaṃ samantād vyakirañ śaraiḥ 31 sa caturbhir maheṣvāsaiḥ pāṇḍavānāṃ mahārathaiḥ vṛtas tān yodhayām āsā madrarājaḥ pratāpavān 32 tasya dharmasuto rājan kṣurapreṇa mahāhave cakrarakṣaṃ jaghānāśu madrarājasya pārthiva 33 tasmiṃs tu nihate śūre cakrarakṣe mahārathe madrarājo 'tibalavān sainikān āstṛṇoc charaiḥ 34 samācchannāṃs tatas tāṃs tu rājan vīkṣya sa sainikān cintayām āsa samare dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 35 kathaṃ nu na bhavet satyaṃ tan mādhava vaco mahat na hi kruddho raṇe rājā kṣapayeta balaṃ mama 36 tataḥ saratha nāgāśvāḥ pāṇḍavāḥ paṇḍu pūrvaja madreśvaraṃ samāseduḥ pīḍayantaḥ samantataḥ 37 nānāśastraughabahulāṃ śastravṛṣṭiṃ samutthitām vyadhamat samare rājan mahābhrāṇīva mārutaḥ 38 tataḥ kanakapuṅkhāṃ tāṃ śalya kṣiptāṃ viyad gatām śaravṛṣṭim apaśyāma śalabhānām ivātatim 39 te śarā madrarājena preṣitā raṇamūrdhani saṃpatantaḥ sma dṛśyante śalabhānāṃ vrajā iva 40 madrarājadhanur muktaiḥ śaraiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ nirantaram ivākāśaṃ saṃbabhūva janādhipa 41 na pāṇḍavānāṃ nāsmākaṃ tatra kaś cid vyadṛśyata bāṇāndha kāre mahati kṛte tatra mahābhaye 42 madrarājena balinā lāghavāc charavṛṣṭibhiḥ loḍyamānaṃ tathā dṛṣṭvā pāṇḍavānāṃ balārṇavam vismayaṃ paramaṃ jagmur devagandharvadānavāḥ 43 sa tu tān sarvato yattāñ śaraiḥ saṃpīḍya māriṣa dharmarājam avacchādya siṃhavad vyanadan muhuḥ 44 te channāḥ samare tena pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ na śekus taṃ tadā yuddhe pratyudyātaṃ mahāratham 45 dharmarāja purogās tu bhīmasenamukhā rathāḥ na jahuḥ samare śūraṃ śalyam āhavaśobhinam |