|
1
[स] शल्ये तु निहते राजन मथ्रराजपथानुगाः रदाः सप्तशता वीरा निर्ययुर महतॊ बलात 2 थुर्यॊधनस तु थविरथम आरुह्याचलसंनिभम छत्त्रेण धरियमाणेन वीज्यमानश च चामरैः न गन्तव्यं न गन्तव्यम इति मथ्रान अवारयत 3 थुर्यॊधनेन ते वीरा वार्यमाणाः पुनः पुनः युधिष्ठिरं जिघांसन्तः पाण्डूनां पराविशन बलम 4 ते तु शूरा महाराज कृतचित्ताः सम यॊधने धनुः शब्थं महत कृत्वा सहायुध्यन्त पाण्डवैः 5 शरुत्वा तु निहतं शल्यं धर्मपुत्रं च पीडितम मथ्रराजप्रिये युक्तैर मथ्रकाणां महारदैः 6 आजगाम ततः पार्दॊ गाण्डीवं विक्षिपन धनुः पूरयन रदघॊषेण थिशः सर्वा महारदः 7 ततॊ ऽरजुनश च भीमश च माथ्रीपुत्रौ च पाण्डवौ सात्यकिश च नरव्याघ्रॊ थरौपथेयाश च सर्वशः 8 धृष्टथ्युम्नः शिखण्डी च पाञ्चालाः सह सॊमकैः युधिष्ठिरं परीप्सन्तः समन्तात पर्यवारयन 9 ते समन्तात परिवृताः पाण्डवैः पुरुषर्षभाः कषॊभयन्ति सम तां सेनां मकराः सागरं यदा 10 पुरॊ वातेन गङ्गेव कषॊभ्यमाना महानथी अक्षॊभ्यत तथा राजन पाण्डूनां धवजिनी पुनः 11 परस्कन्थ्य सेनां महतीं तयक्तात्मानॊ महारदाः वृक्षान इव महावाताः कम्पयन्ति सम तावकाः 12 बहवश चुक्रुशुस तत्र कव स राजा युधिष्ठिरः भरातरॊ वास्य ते शूरा थृश्यन्ते न ह के चन 13 पाञ्चालानां महावीर्याः शिखण्डी च महारदः धृष्टथ्युम्नॊ ऽद शैनेयॊ थरौपथेयाश च सर्वशः 14 एवं तान वाथिनः शूरान थरौपथेया महारदाः अह्यघ्नन युयुधानश च मथ्रराजपथानुगान 15 चक्रैर विमदितैः के चित के चिच छिन्नैर मह धवजैः परत्यथृश्यन्त समरे तावका निहताः परैः 16 आलॊक्य पाण्डवान युथ्धे यॊधा राजन समन्ततः वार्यमाणा ययुर वेगात तव पुत्रेण भारत 17 थुर्यॊधनस तु तान वीरान वारयाम आस सान्त्वयन न चास्य शासनं कश चित तत्र चक्रे महारदः 18 ततॊ गान्धारराजस्य पुत्रः शकुनिर अब्रवीत थुर्यॊधनं महाराज वचनं वचनक्षमः 19 किं नः संप्रेक्षमाणानां मथ्राणां हन्यते बलम न युक्तम एतत समरे तवयि तिष्ठति भारत 20 सहितैर नाम यॊथ्धव्यम इत्य एषा समयः कृतः अद कस्मात परान एव घनतॊ मर्षयसे नृप 21 [थुर] वार्यमाणा मया पूर्वं नैते चक्रुर वचॊ मम एते हि निहताः सर्वे परस्कन्नाः पाण्डुवाहिनीम 22 [षकुनि] न भर्तुः शासनं वीरा रणे कुर्वन्त्य अमर्षिताः अलं करॊथ्धुं तदैतेषां नायं काल उपेक्षितुम 23 यामः सर्वे ऽतर संभूय सवाजिरदकुञ्जराः परित्रातुं महेष्वासान मथ्रराजपथानुगान 24 अन्यॊन्यं परिरक्षामॊ यत्नेन महता नृप एवं सर्वे ऽनुसंचिन्त्य परययुर यत्र सैनिकाः 25 [स] एवम उक्तस ततॊ राजा बलेना महता वृतः परययौ सिंहनाथेन कम्पयन वै वसुंधराम 26 हतविध्यत गृह्णीत परहरध्वं निकृन्तत इत्य आसीत तुमुलः शब्थस तव सैन्यस्य भारत 27 पाण्डवास तु रणे थृष्ट्वा मथ्रराजपथानुगान सहितान अभ्यवर्तन्त गुल्मम आस्दाय मध्यमम 28 ते मुहूर्ताथ रणे वीरा हस्ताहस्तं विशां पते निहताः परत्यथृश्यन्त मथ्रराजपथानुगाः 29 ततॊ नः संप्रयातानां हतामित्रास तरस्विनः हृष्टाः किलकिला शब्थम अकुर्वन सहिताः परे 30 अदॊत्दितानि रुण्डानि समथृश्यन्त सर्वशः पपात महती चॊल्का मध्येनाधित्य मण्डलम 31 रदैर भग्नैर युगाक्षैश च निहतैश च महारदैः अश्वैर निपतितैश चैव संछन्नाभूथ वसुंधरा 32 वातायमानैस तुरगैर युगासक्तैस तुरंगमैः अथृश्यन्त महाराज यॊधास तत्र रणाजिरे 33 भग्नचक्रान रदान के चिथ अवहंस तुरगा रणे रदार्दं के चिथ आथाय थिशॊ थशविबभ्रमुः तत्र तत्र च थृश्यन्ते यॊक्त्रैः शलिष्टाः सम वाजिनः 34 रदिनः पतमानाश च वयथृश्यन्त नरॊत्तम गगनात परच्युताः सिथ्धाः पुण्यानाम इव संक्षये 35 निहतेषु च शूरेषु मथ्रराजानुगेषु च अस्मान आपततश चापि थृष्ट्वा पार्द महारदाः 36 अभ्यवर्तन्त वेगेन जय गृध्राः परहारिणः बाणशब्थरवान कृत्वा विमिश्राञ शङ्खनिस्वनैः 37 अस्मांस तु पुनर आसाथ्य लब्धलक्षाः परहारिणः शरासनानि धुन्वानाः सिंहनाथान परचुक्रुशुः 38 ततॊ हतम अभिप्रेक्ष्य मथ्रराजबलं महत मथ्रराजं च समरे थृष्ट्वा शूरं निपातितम थुर्यॊधन बलं सर्वं पुनर आसीत पराङ्मुखम 39 वध्यमानं महाराज पाण्डवैर जितकाशिभिः थिशॊ भेथे ऽद संभ्रान्तं तरासितं थृढधन्विभिः |
1
[s] śalye tu nihate rājan madrarājapadānugāḥ rathāḥ saptaśatā vīrā niryayur mahato balāt 2 duryodhanas tu dviradam āruhyācalasaṃnibham chattreṇa dhriyamāṇena vījyamānaś ca cāmaraiḥ na gantavyaṃ na gantavyam iti madrān avārayat 3 duryodhanena te vīrā vāryamāṇāḥ punaḥ punaḥ yudhiṣṭhiraṃ jighāṃsantaḥ pāṇḍūnāṃ prāviśan balam 4 te tu śūrā mahārāja kṛtacittāḥ sma yodhane dhanuḥ śabdaṃ mahat kṛtvā sahāyudhyanta pāṇḍavaiḥ 5 śrutvā tu nihataṃ śalyaṃ dharmaputraṃ ca pīḍitam madrarājapriye yuktair madrakāṇāṃ mahārathaiḥ 6 ājagāma tataḥ pārtho gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ pūrayan rathaghoṣeṇa diśaḥ sarvā mahārathaḥ 7 tato 'rjunaś ca bhīmaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau sātyakiś ca naravyāghro draupadeyāś ca sarvaśaḥ 8 dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca pāñcālāḥ saha somakaiḥ yudhiṣṭhiraṃ parīpsantaḥ samantāt paryavārayan 9 te samantāt parivṛtāḥ pāṇḍavaiḥ puruṣarṣabhāḥ kṣobhayanti sma tāṃ senāṃ makarāḥ sāgaraṃ yathā 10 puro vātena gaṅgeva kṣobhyamānā mahānadī akṣobhyata tadā rājan pāṇḍūnāṃ dhvajinī punaḥ 11 praskandya senāṃ mahatīṃ tyaktātmāno mahārathāḥ vṛkṣān iva mahāvātāḥ kampayanti sma tāvakāḥ 12 bahavaś cukruśus tatra kva sa rājā yudhiṣṭhiraḥ bhrātaro vāsya te śūrā dṛśyante na ha ke cana 13 pāñcālānāṃ mahāvīryāḥ śikhaṇḍī ca mahārathaḥ dhṛṣṭadyumno 'tha śaineyo draupadeyāś ca sarvaśaḥ 14 evaṃ tān vādinaḥ śūrān draupadeyā mahārathāḥ ahyaghnan yuyudhānaś ca madrarājapadānugān 15 cakrair vimathitaiḥ ke cit ke cic chinnair maha dhvajaiḥ pratyadṛśyanta samare tāvakā nihatāḥ paraiḥ 16 ālokya pāṇḍavān yuddhe yodhā rājan samantataḥ vāryamāṇā yayur vegāt tava putreṇa bhārata 17 duryodhanas tu tān vīrān vārayām āsa sāntvayan na cāsya śāsanaṃ kaś cit tatra cakre mahārathaḥ 18 tato gāndhārarājasya putraḥ śakunir abravīt duryodhanaṃ mahārāja vacanaṃ vacanakṣamaḥ 19 kiṃ naḥ saṃprekṣamāṇānāṃ madrāṇāṃ hanyate balam na yuktam etat samare tvayi tiṣṭhati bhārata 20 sahitair nāma yoddhavyam ity eṣā samayaḥ kṛtaḥ atha kasmāt parān eva ghnato marṣayase nṛpa 21 [dur] vāryamāṇā mayā pūrvaṃ naite cakrur vaco mama ete hi nihatāḥ sarve praskannāḥ pāṇḍuvāhinīm 22 [ṣakuni] na bhartuḥ śāsanaṃ vīrā raṇe kurvanty amarṣitāḥ alaṃ kroddhuṃ tathaiteṣāṃ nāyaṃ kāla upekṣitum 23 yāmaḥ sarve 'tra saṃbhūya savājirathakuñjarāḥ paritrātuṃ maheṣvāsān madrarājapadānugān 24 anyonyaṃ parirakṣāmo yatnena mahatā nṛpa evaṃ sarve 'nusaṃcintya prayayur yatra sainikāḥ 25 [s] evam uktas tato rājā balenā mahatā vṛtaḥ prayayau siṃhanādena kampayan vai vasuṃdharām 26 hatavidhyata gṛhṇīta praharadhvaṃ nikṛntata ity āsīt tumulaḥ śabdas tava sainyasya bhārata 27 pāṇḍavās tu raṇe dṛṣṭvā madrarājapadānugān sahitān abhyavartanta gulmam āsthāya madhyamam 28 te muhūrtād raṇe vīrā hastāhastaṃ viśāṃ pate nihatāḥ pratyadṛśyanta madrarājapadānugāḥ 29 tato naḥ saṃprayātānāṃ hatāmitrās tarasvinaḥ hṛṣṭāḥ kilakilā śabdam akurvan sahitāḥ pare 30 athotthitāni ruṇḍāni samadṛśyanta sarvaśaḥ papāta mahatī colkā madhyenādhitya maṇḍalam 31 rathair bhagnair yugākṣaiś ca nihataiś ca mahārathaiḥ aśvair nipatitaiś caiva saṃchannābhūd vasuṃdharā 32 vātāyamānais turagair yugāsaktais turaṃgamaiḥ adṛśyanta mahārāja yodhās tatra raṇājire 33 bhagnacakrān rathān ke cid avahaṃs turagā raṇe rathārthaṃ ke cid ādāya diśo daśavibabhramuḥ tatra tatra ca dṛśyante yoktraiḥ śliṣṭāḥ sma vājinaḥ 34 rathinaḥ patamānāś ca vyadṛśyanta narottama gaganāt pracyutāḥ siddhāḥ puṇyānām iva saṃkṣaye 35 nihateṣu ca śūreṣu madrarājānugeṣu ca asmān āpatataś cāpi dṛṣṭvā pārtha mahārathāḥ 36 abhyavartanta vegena jaya gṛdhrāḥ prahāriṇaḥ bāṇaśabdaravān kṛtvā vimiśrāñ śaṅkhanisvanaiḥ 37 asmāṃs tu punar āsādya labdhalakṣāḥ prahāriṇaḥ śarāsanāni dhunvānāḥ siṃhanādān pracukruśuḥ 38 tato hatam abhiprekṣya madrarājabalaṃ mahat madrarājaṃ ca samare dṛṣṭvā śūraṃ nipātitam duryodhana balaṃ sarvaṃ punar āsīt parāṅmukham 39 vadhyamānaṃ mahārāja pāṇḍavair jitakāśibhiḥ diśo bhede 'tha saṃbhrāntaṃ trāsitaṃ dṛḍhadhanvibhiḥ |