|
1
[स] गजानीके हते तस्मिन पाण्डुपुत्रेण भारत वध्यमाने बले चैव भीमसेनेन संयुगे 2 चरन्तं च तदा थृष्ट्वा भीमसेनम अरिंथमम थण्डहस्तं यदा करुथ्थ्धम अन्तकं पराणहारिणम 3 समेत्य समरे राजन हतशेषाः सुतास तव अथृश्यमाने कौरव्ये पुत्रे थुर्यॊधने तव सॊथर्याः सहिता भूत्वा भीमसेनम उपाथ्रवन 4 थुर्मर्षणॊ महाराज जैत्रॊ भूरि बलॊ रविः इत्य एते सहिता भूत्वा तत्र पुत्राः समन्ततः भीमसेनम अभिथ्रुत्य रुरुधुः सवतॊ थिशम 5 ततॊ भीमॊ महाराज सवरदं पुनर आस्दितः मुमॊच निशितान बाणान पुत्राणां तव मर्मसु 6 ते कीर्यमाणा भीमेन पुत्रास तव महारणे भीमसेनम अपासेधन परवणाथ इव कुञ्जरम 7 ततः करुथ्धॊ रणे भीमः शिरॊ थुर्मर्षणस्य ह कषुरप्रेण परमद्याशु पातयाम आस भूतले 8 ततॊ ऽपरेण भल्लेन सर्वावरणभेथिना शरुतान्तम अवधीथ भीमस तव पुत्रं महारदः 9 जयत्सेनं ततॊ विथ्ध्वा नाराचेन हसन्न इव पातयाम आस कौरव्यं रदॊपस्दाथ अरिंथमः स पपात रदाथ राजन भूमौ तूर्णं ममार च 10 शरुतर्वा तु ततॊ भीमं करुथ्धॊ विव्याध मारिष शतेन गृध्रवाजानां शराणां नतपर्वणाम 11 ततः करुथ्धॊ रणे भीमॊ जैत्रं भूरि बलं रविम तरीन एतांस तरिभिर आनर्छथ थविषाग्निप्रतिमैः शरैः 12 ते हता नयपतन भूमौ सयन्थनेभ्यॊ महारदः वसन्ते पुष्पशबला निकृत्ता इव किंशुकाः 13 ततॊ ऽपरेण तीक्ष्णेन नाराच्चेन परंतपः थुर्विमॊचनम आहत्य परेषयाम आस मृत्यवे 14 स हतः परापतथ भूमौ सवरदाथ रदिनां वरः गिरेस तु कूटजॊ भग्नॊ मारुतेनेव पाथपः 15 थुष्प्रधर्षं ततश चैव सुजातं च सुतौ तव एकैकं नयवधीत संख्ये थवाभ्यां थवाभ्यां चमूमुखे तौ शिलीमुखविथ्धाङ्गौ पेततू रदसत्तमौ 16 ततॊ यतन्तम अपरम अभिवीक्ष्य सुतं तव भल्लेन युधि विव्याध भीमॊ थुर्विषहं रणे स पपात हतॊ वाहात पश्यतां सर्वधन्विनाम 17 थृष्ट्वा तु निहतान भरातॄन बहून एकेन संयुगे अमर्षवशम आपन्नः शरुतर्वा भीमम अभ्ययात 18 विक्षिपन सुमहच चापं कार्तस्वरविभूषितम विसृजन सायकांश चैव विषाग्निप्रतिमान बहून 19 स तु राजन धनुश छित्त्वा पाण्डवस्य महामृधे अदैनं छिन्नधन्वानं विंशत्या समवाकिरत 20 ततॊ ऽनयथ धनुर आथाय भीमसेनॊ महारदः अवाकिरत तव सुतं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत 21 महथ आसीत तयॊर युथ्धं चित्ररूपं भयानकम याथृशं समरे पूर्वं जम्भ वासवयॊर अभूत 22 तयॊस तत्र शरैर मुक्तैर यमथण्डनिभैः शुभैः समाच्छन्ना धरा सर्वा खं च सर्वा थिशस तदा 23 ततः शरुतर्वा संक्रुथ्धॊ धनुर आयम्य सायकैः भीमसेनं रणे राजन बाह्वॊर उरसि चार्पयत 24 सॊ ऽतिविथ्धॊ महाराज तव पुत्रेण धन्विना भीमः संचुक्षुभे करुथ्धः पर्वणीव महॊथधिः 25 ततॊ भीमॊ रुषाविष्टः पुत्रस्य तव मारिष सारदिं चतुरश चाश्वान बाणैर निन्ये यमक्षयम 26 विरदं तं समालक्ष्य विशिखैर लॊमवाहिभिः अवाकिरथ अमेयात्मा थर्शयन पाणिलाघवम 27 शरुतर्वा विरदॊ राजन्न आथथे खड्ग चर्मणी अदास्याथथतः खड्गं शतचन्थ्रं च भानुमत कषुरप्रेण शिरः कायात पातयाम आस पाण्डवः 28 छिन्नॊत्तमाङ्गस्य ततः कषुरप्रेण महात्मनः पपात कायः स रदाथ वसुधाम अनुनाथयन 29 तस्मिन नीपतिते वीरे तावका भयमॊहिताः अभ्यथ्रवन्त संग्रामे भीमसेनं युयुत्सवः 30 तान आपतत एवाशु हतशेषाथ बलार्णवात थंशितः परतिजग्राह भीमसेनः परतापवान ते तु तं वै समासाथ्य परिवव्रुः समन्ततः 31 ततस तु संवृतॊ भीमस तावाकैर निशितैः शरैः पीडयाम आस तान सर्वान सहस्राक्ष इवासुरान 32 ततः पञ्च शतान हत्वा सवरूदान महारदान जघान कुञ्जरानीकं पुनः सप्तशतं युधि 33 हत्वा थशसहस्राणि पत्तीनां परमेषुभिः वाजिनां च शतान्य अष्टौ पाण्डवः सम विराजते 34 भीमसेनस तु कौन्तेयॊ हत्वा युथ्धे सुतांस तव मेने कृतार्तह्म आत्मानं सफलं जन्म च परभॊ 35 तं तदा युध्यमानं च विनिघ्नन्तं च तावकान ईक्षितुं नॊत्सहन्ते सम तव सैन्यानि भारत 36 विथ्राव्य तु कुरून सर्वांस तांश च हत्वा पथानुगान थॊर्भ्यां शब्थां ततश चक्रे तरासयानॊ महाथ्विपान 37 हतभूयिष्ठ यॊधा तु तव सेना विशां पते किं चिच छेषा महाराज कृपणा समपथ्यत |
1
[s] gajānīke hate tasmin pāṇḍuputreṇa bhārata vadhyamāne bale caiva bhīmasenena saṃyuge 2 carantaṃ ca tathā dṛṣṭvā bhīmasenam ariṃdamam daṇḍahastaṃ yathā krudddham antakaṃ prāṇahāriṇam 3 sametya samare rājan hataśeṣāḥ sutās tava adṛśyamāne kauravye putre duryodhane tava sodaryāḥ sahitā bhūtvā bhīmasenam upādravan 4 durmarṣaṇo mahārāja jaitro bhūri balo raviḥ ity ete sahitā bhūtvā tatra putrāḥ samantataḥ bhīmasenam abhidrutya rurudhuḥ savato diśam 5 tato bhīmo mahārāja svarathaṃ punar āsthitaḥ mumoca niśitān bāṇān putrāṇāṃ tava marmasu 6 te kīryamāṇā bhīmena putrās tava mahāraṇe bhīmasenam apāsedhan pravaṇād iva kuñjaram 7 tataḥ kruddho raṇe bhīmaḥ śiro durmarṣaṇasya ha kṣurapreṇa pramathyāśu pātayām āsa bhūtale 8 tato 'pareṇa bhallena sarvāvaraṇabhedinā śrutāntam avadhīd bhīmas tava putraṃ mahārathaḥ 9 jayatsenaṃ tato viddhvā nārācena hasann iva pātayām āsa kauravyaṃ rathopasthād ariṃdamaḥ sa papāta rathād rājan bhūmau tūrṇaṃ mamāra ca 10 śrutarvā tu tato bhīmaṃ kruddho vivyādha māriṣa śatena gṛdhravājānāṃ śarāṇāṃ nataparvaṇām 11 tataḥ kruddho raṇe bhīmo jaitraṃ bhūri balaṃ ravim trīn etāṃs tribhir ānarchad dviṣāgnipratimaiḥ śaraiḥ 12 te hatā nyapatan bhūmau syandanebhyo mahārathaḥ vasante puṣpaśabalā nikṛttā iva kiṃśukāḥ 13 tato 'pareṇa tīkṣṇena nārāccena paraṃtapaḥ durvimocanam āhatya preṣayām āsa mṛtyave 14 sa hataḥ prāpatad bhūmau svarathād rathināṃ varaḥ gires tu kūṭajo bhagno māruteneva pādapaḥ 15 duṣpradharṣaṃ tataś caiva sujātaṃ ca sutau tava ekaikaṃ nyavadhīt saṃkhye dvābhyāṃ dvābhyāṃ camūmukhe tau śilīmukhaviddhāṅgau petatū rathasattamau 16 tato yatantam aparam abhivīkṣya sutaṃ tava bhallena yudhi vivyādha bhīmo durviṣahaṃ raṇe sa papāta hato vāhāt paśyatāṃ sarvadhanvinām 17 dṛṣṭvā tu nihatān bhrātṝn bahūn ekena saṃyuge amarṣavaśam āpannaḥ śrutarvā bhīmam abhyayāt 18 vikṣipan sumahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam visṛjan sāyakāṃś caiva viṣāgnipratimān bahūn 19 sa tu rājan dhanuś chittvā pāṇḍavasya mahāmṛdhe athainaṃ chinnadhanvānaṃ viṃśatyā samavākirat 20 tato 'nyad dhanur ādāya bhīmaseno mahārathaḥ avākirat tava sutaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 21 mahad āsīt tayor yuddhaṃ citrarūpaṃ bhayānakam yādṛśaṃ samare pūrvaṃ jambha vāsavayor abhūt 22 tayos tatra śarair muktair yamadaṇḍanibhaiḥ śubhaiḥ samācchannā dharā sarvā khaṃ ca sarvā diśas tathā 23 tataḥ śrutarvā saṃkruddho dhanur āyamya sāyakaiḥ bhīmasenaṃ raṇe rājan bāhvor urasi cārpayat 24 so 'tividdho mahārāja tava putreṇa dhanvinā bhīmaḥ saṃcukṣubhe kruddhaḥ parvaṇīva mahodadhiḥ 25 tato bhīmo ruṣāviṣṭaḥ putrasya tava māriṣa sārathiṃ caturaś cāśvān bāṇair ninye yamakṣayam 26 virathaṃ taṃ samālakṣya viśikhair lomavāhibhiḥ avākirad ameyātmā darśayan pāṇilāghavam 27 śrutarvā viratho rājann ādade khaḍga carmaṇī athāsyādadataḥ khaḍgaṃ śatacandraṃ ca bhānumat kṣurapreṇa śiraḥ kāyāt pātayām āsa pāṇḍavaḥ 28 chinnottamāṅgasya tataḥ kṣurapreṇa mahātmanaḥ papāta kāyaḥ sa rathād vasudhām anunādayan 29 tasmin nīpatite vīre tāvakā bhayamohitāḥ abhyadravanta saṃgrāme bhīmasenaṃ yuyutsavaḥ 30 tān āpatata evāśu hataśeṣād balārṇavāt daṃśitaḥ pratijagrāha bhīmasenaḥ pratāpavān te tu taṃ vai samāsādya parivavruḥ samantataḥ 31 tatas tu saṃvṛto bhīmas tāvākair niśitaiḥ śaraiḥ pīḍayām āsa tān sarvān sahasrākṣa ivāsurān 32 tataḥ pañca śatān hatvā savarūthān mahārathān jaghāna kuñjarānīkaṃ punaḥ saptaśataṃ yudhi 33 hatvā daśasahasrāṇi pattīnāṃ parameṣubhiḥ vājināṃ ca śatāny aṣṭau pāṇḍavaḥ sma virājate 34 bhīmasenas tu kaunteyo hatvā yuddhe sutāṃs tava mene kṛtārtahm ātmānaṃ saphalaṃ janma ca prabho 35 taṃ tathā yudhyamānaṃ ca vinighnantaṃ ca tāvakān īkṣituṃ notsahante sma tava sainyāni bhārata 36 vidrāvya tu kurūn sarvāṃs tāṃś ca hatvā padānugān dorbhyāṃ śabdāṃ tataś cakre trāsayāno mahādvipān 37 hatabhūyiṣṭha yodhā tu tava senā viśāṃ pate kiṃ cic cheṣā mahārāja kṛpaṇā samapadyata |