|
1
[वै] उषित्वा तत्र रामस तु संपूज्याश्रमवासिनः तदा मङ्कणके परीतिं शुभां चक्रे हलायुधः 2 थत्त्वा थानं थविजातिभ्यॊ रजनीं ताम उपॊष्य च पूजितॊ मुनिसंघैश च परातर उत्दाय लाङ्गली 3 अनुज्ञाप्य मुनीन सर्वान सपृष्ट्वा तॊयं च भारत परययौ तवरितॊ राजंस तीर्दहेतॊर महाबलः 4 तत औशनसं तीर्दम आजगाम हलायुधः कपालमॊच्चनं नाम यत्र मुक्तॊ महामुनिः 5 महता शिरसा राजन गरस्तजङ्घॊ महॊथरः राक्षसस्य महाराज राम कषिप्तस्य वै पुरा 6 तत्र पूर्वं तपस तप्तं काव्येन सुमहात्मना यत्रास्य नीतिर अखिला पराथुर्भूता महात्मनः तत्रस्दश चिन्तयाम आस थैत्यथानव विग्रहम 7 तत पराप्य च बलॊ राजंस तीर्दप्रवरम उत्तमम विधिवथ धि थथौ वित्तं बराह्मणानां महात्मनाम 8 [ज] कपालमॊचनं बरह्मन कदं यत्र महामुनिः मुक्तः कदं चास्य शिरॊ लग्नं केन च हेतुना 9 [वै] पुरा वै थण्डकारण्ये राघवेण महात्मना वसता राजशार्थूल राक्षसास तत्र हिंसिताः 10 जनस्दाने शिरश छिन्नं राक्षसस्य थुरात्मनः कषुरेण शितधारेण तत पपात महावने 11 महॊथरस्य तल लग्नं जङ्घायां वै यथृच्छया वने विचरतॊ राजन्न अस्दि भित्त्वास्फुरत तथा 12 स तेन लग्नेन तथा थविजातिर न शशाक ह अभिगन्तुं महाप्राज्ञस तीर्दान्य आयतनानि च 13 स पूतिना विस्रवता वेथनार्तॊ महामुनिः जगाम सर्वतीर्दानि पृदिव्याम इति नः शरुतम 14 स गत्वा सरितः सर्वाः समुथ्रांश च महातपाः कदयाम आस तत सर्वम ऋषीणां भावितात्मनाम 15 आप्लुतः सर्वतीर्देषु न च मॊक्षम अवाप्तवान स तु शुश्राव विप्रेन्थ्रॊ मुनीनां वच्चनं महत 16 सरस्वत्यास तीर्दवरं खयातम औशनसं तथा सर्वपापप्रशमनं सिथ्धक्षेत्रम अनुत्तमम 17 स तु गत्वा ततस तत्र तीर्दम औशनसं थविजः तत औशनसे तीर्दे तस्यॊपस्पृशतस तथा तच्छिरश चरणं मुक्त्वा पपातान्तर जले तथा 18 ततः स विरुजॊ राजन पूतात्मा वीतकल्मषः आजगामाश्रमं परीतः कृतकृत्यॊ महॊथरः 19 सॊ ऽद गत्वाश्रमं पुण्यं विप्रमुक्तॊ महातपाः कदयाम आस तत सर्वम ऋषीणां भवितात्मनाम 20 ते शरुत्वा वचनं तस्य ततस तीर्दस्य मानथ कपालमॊचनम इति नाम चक्रुः समागताः 21 तत्र थत्त्वा बहून थायान विप्रान संपूज्य माधवः जगाम वृष्णिप्रवरॊ रुषङ्गॊराश्रमं तथा 22 यत्र तप्तं तपॊ घॊरम आर्ष्टिषेणेन भारत बराह्मण्यं लब्धवांस तत्र विश्वामित्रॊ महामुनिः 23 ततॊ हलधरः शरीमान बराह्मणैः परिवारितः जगाम यत्र राजेन्थ्र रुषङ्गुस तनुम अत्यजत 24 रुषङ्गुर बराह्मणॊ वृथ्धस तपॊनित्यश च भारत थेहन्यासे कृतमना विचिन्त्य बहुधा बहु 25 ततः सर्वान उपाथाय तनयान वै महातपाः रुषङ्गुर अब्रवीत तत्र नयध्वं मा पृदूथकम 26 विज्ञायातीत वयसं रुषङ्गुं ते तपॊधनाः तं वै तीर्दम उपानिन्युः सरस्वत्यास तपॊधनम 27 स तैः पुत्रैस तथा धीमान आनीतॊ वै सरस्वतीम पुण्यां तीर्दशतॊपेतां विप्र संघैर निषेविताम 28 स तत्र विधिना राजन्न आप्लुतः सुमहातपाः जञात्वा तीर्दगुणांश चैव पराहेथम ऋषिसत्तमः सुप्रीतः पुरुषव्याघ्र सर्वान पुत्रान उपासतः 29 सरस्वत्य उत्तरे तीरे यस तयजेथ आत्मनस तनुम पृदूथके जप्यपरॊ नैनं शवॊ मरणं तपेत 30 तत्राप्लुत्य स धर्मात्मा उपस्पृश्य हलायुधम थत्त्वा चैव बहून थायान विप्राणां विप्र वत्सलः 31 ससर्ज तत्र भगवाँल लॊकाँल लॊकपितामहः यत्रार्ष्टिषेणः कौरव्य बराह्मण्यं संशितव्रतः तपसा महता राजन पराप्तवान ऋषिसत्तमः 32 सिन्धुथ्वीपश च राजर्षिर थेवापिश च महातपाः बराह्मण्यं लब्धवान यत्र विश्वामित्रॊ महामुनिः महातपस्वी भगवान उग्रतेजा महातपाः 33 तत्राजगाम बलवान बलभथ्रः परतापवान |
1
[vai] uṣitvā tatra rāmas tu saṃpūjyāśramavāsinaḥ tathā maṅkaṇake prītiṃ śubhāṃ cakre halāyudhaḥ 2 dattvā dānaṃ dvijātibhyo rajanīṃ tām upoṣya ca pūjito munisaṃghaiś ca prātar utthāya lāṅgalī 3 anujñāpya munīn sarvān spṛṣṭvā toyaṃ ca bhārata prayayau tvarito rājaṃs tīrthahetor mahābalaḥ 4 tata auśanasaṃ tīrtham ājagāma halāyudhaḥ kapālamoccanaṃ nāma yatra mukto mahāmuniḥ 5 mahatā śirasā rājan grastajaṅgho mahodaraḥ rākṣasasya mahārāja rāma kṣiptasya vai purā 6 tatra pūrvaṃ tapas taptaṃ kāvyena sumahātmanā yatrāsya nītir akhilā prādurbhūtā mahātmanaḥ tatrasthaś cintayām āsa daityadānava vigraham 7 tat prāpya ca balo rājaṃs tīrthapravaram uttamam vidhivad dhi dadau vittaṃ brāhmaṇānāṃ mahātmanām 8 [j] kapālamocanaṃ brahman kathaṃ yatra mahāmuniḥ muktaḥ kathaṃ cāsya śiro lagnaṃ kena ca hetunā 9 [vai] purā vai daṇḍakāraṇye rāghaveṇa mahātmanā vasatā rājaśārdūla rākṣasās tatra hiṃsitāḥ 10 janasthāne śiraś chinnaṃ rākṣasasya durātmanaḥ kṣureṇa śitadhāreṇa tat papāta mahāvane 11 mahodarasya tal lagnaṃ jaṅghāyāṃ vai yadṛcchayā vane vicarato rājann asthi bhittvāsphurat tadā 12 sa tena lagnena tadā dvijātir na śaśāka ha abhigantuṃ mahāprājñas tīrthāny āyatanāni ca 13 sa pūtinā visravatā vedanārto mahāmuniḥ jagāma sarvatīrthāni pṛthivyām iti naḥ śrutam 14 sa gatvā saritaḥ sarvāḥ samudrāṃś ca mahātapāḥ kathayām āsa tat sarvam ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām 15 āplutaḥ sarvatīrtheṣu na ca mokṣam avāptavān sa tu śuśrāva viprendro munīnāṃ vaccanaṃ mahat 16 sarasvatyās tīrthavaraṃ khyātam auśanasaṃ tadā sarvapāpapraśamanaṃ siddhakṣetram anuttamam 17 sa tu gatvā tatas tatra tīrtham auśanasaṃ dvijaḥ tata auśanase tīrthe tasyopaspṛśatas tadā tacchiraś caraṇaṃ muktvā papātāntar jale tadā 18 tataḥ sa virujo rājan pūtātmā vītakalmaṣaḥ ājagāmāśramaṃ prītaḥ kṛtakṛtyo mahodaraḥ 19 so 'tha gatvāśramaṃ puṇyaṃ vipramukto mahātapāḥ kathayām āsa tat sarvam ṛṣīṇāṃ bhavitātmanām 20 te śrutvā vacanaṃ tasya tatas tīrthasya mānada kapālamocanam iti nāma cakruḥ samāgatāḥ 21 tatra dattvā bahūn dāyān viprān saṃpūjya mādhavaḥ jagāma vṛṣṇipravaro ruṣaṅgorāśramaṃ tadā 22 yatra taptaṃ tapo ghoram ārṣṭiṣeṇena bhārata brāhmaṇyaṃ labdhavāṃs tatra viśvāmitro mahāmuniḥ 23 tato haladharaḥ śrīmān brāhmaṇaiḥ parivāritaḥ jagāma yatra rājendra ruṣaṅgus tanum atyajat 24 ruṣaṅgur brāhmaṇo vṛddhas taponityaś ca bhārata dehanyāse kṛtamanā vicintya bahudhā bahu 25 tataḥ sarvān upādāya tanayān vai mahātapāḥ ruṣaṅgur abravīt tatra nayadhvaṃ mā pṛthūdakam 26 vijñāyātīta vayasaṃ ruṣaṅguṃ te tapodhanāḥ taṃ vai tīrtham upāninyuḥ sarasvatyās tapodhanam 27 sa taiḥ putrais tadā dhīmān ānīto vai sarasvatīm puṇyāṃ tīrthaśatopetāṃ vipra saṃghair niṣevitām 28 sa tatra vidhinā rājann āplutaḥ sumahātapāḥ jñātvā tīrthaguṇāṃś caiva prāhedam ṛṣisattamaḥ suprītaḥ puruṣavyāghra sarvān putrān upāsataḥ 29 sarasvaty uttare tīre yas tyajed ātmanas tanum pṛthūdake japyaparo nainaṃ śvo maraṇaṃ tapet 30 tatrāplutya sa dharmātmā upaspṛśya halāyudham dattvā caiva bahūn dāyān viprāṇāṃ vipra vatsalaḥ 31 sasarja tatra bhagavāṁl lokāṁl lokapitāmahaḥ yatrārṣṭiṣeṇaḥ kauravya brāhmaṇyaṃ saṃśitavrataḥ tapasā mahatā rājan prāptavān ṛṣisattamaḥ 32 sindhudvīpaś ca rājarṣir devāpiś ca mahātapāḥ brāhmaṇyaṃ labdhavān yatra viśvāmitro mahāmuniḥ mahātapasvī bhagavān ugratejā mahātapāḥ 33 tatrājagāma balavān balabhadraḥ pratāpavān |