|
1
[ज] कदम आर्ष्टिषेणॊ भगवान विपुलं तप्तवांस तपः सिन्धुथ्वीपः कदं चापि बराह्मण्यं लब्धवांस तथा 2 थेवापिश च कदं बरह्मन विश्वामित्रश च सत्तम तन ममाचक्ष्व भगवन परं कौतूहलं हि मे 3 [वै] पुरा कृतयुगे राजन्न आर्ष्टिषेणॊ थविजॊत्तमः वसन गुरु कुले नित्यं नित्यम अध्ययने रतः 4 तस्य राजन गुरु कुले वसतॊ नित्यम एव ह समाप्तिं नागमथ विथ्या नापि वेथा विशां पते 5 स निर्विण्णस ततॊ राजंस तपस तेपे महातपाः ततॊ वै तपसा तेन पराप्य वेथान अनुत्तमान 6 स विथ्वान वेथ युक्तश च सिथ्धश चाप्य ऋषिसत्तमः तत्र तीर्दे वरान पराथात तरीन एव सुमहातपाः 7 अस्मिंस तीर्दे महानथ्या अथ्य परभृति मानवः आप्लुतॊ वाजिमेधस्य फलं पराप्नॊति पुष्कलम 8 अथ्य परभृति नैवात्र भयं वयालाथ भविष्यति अपि चाल्पेन यत्नेन फलं पराप्स्यति पुष्कलम 9 एवम उक्त्वा महातेजा जगाम तरिथिवं मुनिः एवं सिथ्धः स भगवान आर्ष्टिषेणः परतापवान 10 तस्मिन्न एव तथा तीर्दे सिन्धुथ्वीपः परतापवान थेवापिश च महाराज बराह्मण्यं परापतुर महत 11 तदा च कौशिकस तात तपॊनित्यॊ जितेन्थ्रियः तपसा वै सुतप्तेन बराह्मणत्वम अवाप्तवान 12 गाधिर नाम महान आसीत कषत्रियः परदितॊ भुवि तस्य पुत्रॊ ऽभवथ राजन विश्वामित्रः परतापवान 13 स राजा कौशिकस तात महायॊग्य अभवत किल सपुत्रम अभिषिच्याद विश्वामित्रं महातपाः 14 थेहन्यासे मनश चक्रे तम ऊचुः परणताः परजाः न गन्तव्यं महाप्राज्ञ तराहि चास्मान महाभयात 15 एवम उक्तः परत्युवाच ततॊ गाधिः परजास तथा विश्वस्य जगतॊ गॊप्ता भविष्यति सुतॊ मम 16 इत्य उक्त्वा तु ततॊ गाधिर विश्वामित्रं निवेश्य च जगाम तरिथिवं राजन विश्वामित्रॊ ऽभवन नृपः न च शक्नॊति पृदिवीं यत्नवान अपि रक्षितुम 17 ततः शुश्राव राजा स राक्षसेभ्यॊ महाभयम निर्ययौ नगराच चापि चतुरङ्ग बलान्वितः 18 स गत्वा थूरम अध्वानं वसिष्ठाश्रमम अभ्ययात तस्य ते सैनिका राजंश चक्रुस तत्रानयान बहून 19 ततस तु भगवान विप्रॊ वसिष्ठॊ ऽऽशरमम अभ्ययात थथृशे च ततः सर्वं भज्यमानं महावनम 20 तस्य करुथ्धॊ महाराज वसिष्ठॊ मुनिसत्तमः सृजस्व शबरान घॊरान इति सवां गाम उवाच ह 21 तदॊक्ता सासृजथ धेनुः पुरुषान घॊरथर्शनान ते च तथ बलम आसाथ्य बभञ्जुः सर्वतॊथिशम 22 तथ थृष्ट्वा विथ्रुतं सैन्यमं विश्वामित्रस तु गाधिजः तपः परं मन्यमानस तपस्य एव मनॊ थधे 23 सॊ ऽसमिंस तीर्दवरे राजन सरस्वत्याः समाहितः नियमैश चॊपवासैश च कर्शयन थेहम आत्मनः 24 जलाहारॊ वायुभक्षः पर्णाहारश च सॊ ऽभवत तदा सदण्डिलशायी च ये चान्ये नियमाः पृदक 25 असकृत तस्य थेवास तु वरतविघ्नं परचक्रिरे न चास्य नियमाथ बुथ्धिर अपयातिमहात्मनः 26 ततः परेण यत्नेन तप्त्वा बहुविधं तपः तेजसा भास्कराकारॊ गाधिजः समपथ्यत 27 तपसा तु तदायुक्तं विश्वामित्रं पितामहः अमन्यत महातेजा वरथॊ वरम अस्य तत 28 स तु वव्रे वरं राजन सयाम अहं बराह्मणस तव इति तदेति चाब्रवीथ बरह्मा सर्व लॊकपितामहः 29 स लब्ध्वा तपसॊग्रेण बराह्मणत्वं महायशाः विचचार महीं कृत्स्नां कृतकामः सुरॊपमः 30 तस्मिंस तीर्दवरे रामः परथाय विविधं वसु पयस्विनीस तदा धेनूर यानानि शयनानि च 31 तदा वस्त्राण्य अलंकारं भक्ष्यं पेयं च शॊभनम अथथान मुथितॊ राजन पूजयित्वा थविजॊत्तमान 32 ययौ राजंस ततॊ रामॊ बकस्याश्रमम अन्तिकात यत्र तेपे तपस तीव्रं थाल्भ्यॊ बक इति शरुतिः |
1
[j] katham ārṣṭiṣeṇo bhagavān vipulaṃ taptavāṃs tapaḥ sindhudvīpaḥ kathaṃ cāpi brāhmaṇyaṃ labdhavāṃs tadā 2 devāpiś ca kathaṃ brahman viśvāmitraś ca sattama tan mamācakṣva bhagavan paraṃ kautūhalaṃ hi me 3 [vai] purā kṛtayuge rājann ārṣṭiṣeṇo dvijottamaḥ vasan guru kule nityaṃ nityam adhyayane rataḥ 4 tasya rājan guru kule vasato nityam eva ha samāptiṃ nāgamad vidyā nāpi vedā viśāṃ pate 5 sa nirviṇṇas tato rājaṃs tapas tepe mahātapāḥ tato vai tapasā tena prāpya vedān anuttamān 6 sa vidvān veda yuktaś ca siddhaś cāpy ṛṣisattamaḥ tatra tīrthe varān prādāt trīn eva sumahātapāḥ 7 asmiṃs tīrthe mahānadyā adya prabhṛti mānavaḥ āpluto vājimedhasya phalaṃ prāpnoti puṣkalam 8 adya prabhṛti naivātra bhayaṃ vyālād bhaviṣyati api cālpena yatnena phalaṃ prāpsyati puṣkalam 9 evam uktvā mahātejā jagāma tridivaṃ muniḥ evaṃ siddhaḥ sa bhagavān ārṣṭiṣeṇaḥ pratāpavān 10 tasminn eva tadā tīrthe sindhudvīpaḥ pratāpavān devāpiś ca mahārāja brāhmaṇyaṃ prāpatur mahat 11 tathā ca kauśikas tāta taponityo jitendriyaḥ tapasā vai sutaptena brāhmaṇatvam avāptavān 12 gādhir nāma mahān āsīt kṣatriyaḥ prathito bhuvi tasya putro 'bhavad rājan viśvāmitraḥ pratāpavān 13 sa rājā kauśikas tāta mahāyogy abhavat kila saputram abhiṣicyātha viśvāmitraṃ mahātapāḥ 14 dehanyāse manaś cakre tam ūcuḥ praṇatāḥ prajāḥ na gantavyaṃ mahāprājña trāhi cāsmān mahābhayāt 15 evam uktaḥ pratyuvāca tato gādhiḥ prajās tadā viśvasya jagato goptā bhaviṣyati suto mama 16 ity uktvā tu tato gādhir viśvāmitraṃ niveśya ca jagāma tridivaṃ rājan viśvāmitro 'bhavan nṛpaḥ na ca śaknoti pṛthivīṃ yatnavān api rakṣitum 17 tataḥ śuśrāva rājā sa rākṣasebhyo mahābhayam niryayau nagarāc cāpi caturaṅga balānvitaḥ 18 sa gatvā dūram adhvānaṃ vasiṣṭhāśramam abhyayāt tasya te sainikā rājaṃś cakrus tatrānayān bahūn 19 tatas tu bhagavān vipro vasiṣṭho ''śramam abhyayāt dadṛśe ca tataḥ sarvaṃ bhajyamānaṃ mahāvanam 20 tasya kruddho mahārāja vasiṣṭho munisattamaḥ sṛjasva śabarān ghorān iti svāṃ gām uvāca ha 21 tathoktā sāsṛjad dhenuḥ puruṣān ghoradarśanān te ca tad balam āsādya babhañjuḥ sarvatodiśam 22 tad dṛṣṭvā vidrutaṃ sainyamṃ viśvāmitras tu gādhijaḥ tapaḥ paraṃ manyamānas tapasy eva mano dadhe 23 so 'smiṃs tīrthavare rājan sarasvatyāḥ samāhitaḥ niyamaiś copavāsaiś ca karśayan deham ātmanaḥ 24 jalāhāro vāyubhakṣaḥ parṇāhāraś ca so 'bhavat tathā sthaṇḍilaśāyī ca ye cānye niyamāḥ pṛthak 25 asakṛt tasya devās tu vratavighnaṃ pracakrire na cāsya niyamād buddhir apayātimahātmanaḥ 26 tataḥ pareṇa yatnena taptvā bahuvidhaṃ tapaḥ tejasā bhāskarākāro gādhijaḥ samapadyata 27 tapasā tu tathāyuktaṃ viśvāmitraṃ pitāmahaḥ amanyata mahātejā varado varam asya tat 28 sa tu vavre varaṃ rājan syām ahaṃ brāhmaṇas tv iti tatheti cābravīd brahmā sarva lokapitāmahaḥ 29 sa labdhvā tapasogreṇa brāhmaṇatvaṃ mahāyaśāḥ vicacāra mahīṃ kṛtsnāṃ kṛtakāmaḥ suropamaḥ 30 tasmiṃs tīrthavare rāmaḥ pradāya vividhaṃ vasu payasvinīs tathā dhenūr yānāni śayanāni ca 31 tathā vastrāṇy alaṃkāraṃ bhakṣyaṃ peyaṃ ca śobhanam adadān mudito rājan pūjayitvā dvijottamān 32 yayau rājaṃs tato rāmo bakasyāśramam antikāt yatra tepe tapas tīvraṃ dālbhyo baka iti śrutiḥ |