|
1
tataḥ prasthāpya sugrīvas tan mahad vānaraṃ balam dakṣiṇāṃ preṣayām āsa vānarān abhilakṣitān 2 nīlam agnisutaṃ caiva hanumantaṃ ca vānaram pitāmahasutaṃ caiva jāmbavantaṃ mahākapim 3 suhotraṃ ca śarīraṃ ca śaragulmaṃ tathaiva ca gajaṃ gavākṣaṃ gavayaṃ suṣeṇam ṛṣabhaṃ tathā 4 maindaṃ ca dvividaṃ caiva vijayaṃ gandhamādanam ulkāmukham asaṅgaṃ ca hutāśana sutāv ubhau 5 aṅgadapramukhān vīrān vīraḥ kapigaṇeśvaraḥ vegavikramasaṃpannān saṃdideśa viśeṣavit 6 teṣām agreṣaraṃ caiva mahad balam asaṃgagam vidhāya harivīrāṇām ādiśad dakṣiṇāṃ diśam 7 ye ke cana samuddeśās tasyāṃ diśi sudurgamāḥ kapīśaḥ kapimukhyānāṃ sa teṣāṃ tān udāharat 8 sahasraśirasaṃ vindhyaṃ nānādrumalatāvṛtam narmadāṃ ca nadīṃ durgāṃ mahoraganiṣevitām 9 tato godāvarīṃ ramyāṃ kṛṣṇāveṇīṃ mahānadīm varadāṃ ca mahābhāgāṃ mahoraganiṣevitām 10 mekhalān utkalāṃś caiva daśārṇanagarāṇy api avantīm abhravantīṃ ca sarvam evānupaśyata 11 vidarbhān ṛṣikāṃś caiva ramyān māhiṣakān api tathā baṅgān kaliṅgāṃś ca kauśikāṃś ca samantataḥ 12 anvīkṣya daṇḍakāraṇyaṃ saparvatanadīguham nadīṃ godāvarīṃ caiva sarvam evānupaśyata 13 tathaivāndhrāṃś ca puṇḍrāṃś ca colān pāṇḍyān sakeralān ayomukhaś ca gantavyaḥ parvato dhātumaṇḍitaḥ 14 vicitraśikharaḥ śrīmāṃś citrapuṣpitakānanaḥ sacandanavanoddeśo mārgitavyo mahāgiriḥ 15 tatas tām āpagāṃ divyāṃ prasannasalilāṃ śivām tatra drakṣyatha kāverīṃ vihṛtām apsarogaṇaiḥ 16 tasyāsīnaṃ nagasyāgre malayasya mahaujasaṃ drakṣyathādityasaṃkāśam agastyam ṛṣisattamam 17 tatas tenābhyanujñātāḥ prasannena mahātmanā tāmraparṇīṃ grāhajuṣṭāṃ tariṣyatha mahānadīm 18 sā candanavanair divyaiḥ pracchannā dvīpa śālinī kānteva yuvatiḥ kāntaṃ samudram avagāhate 19 tato hemamayaṃ divyaṃ muktāmaṇivibhūṣitam yuktaṃ kavāṭaṃ pāṇḍyānāṃ gatā drakṣyatha vānarāḥ 20 tataḥ samudram āsādya saṃpradhāryārthaniścayam agastyenāntare tatra sāgare viniveśitaḥ 21 citranānānagaḥ śrīmān mahendraḥ parvatottamaḥ jātarūpamayaḥ śrīmān avagāḍho mahārṇavam 22 nānāvidhair nagaiḥ phullair latābhiś copaśobhitam devarṣiyakṣapravarair apsarobhiś ca sevitam 23 siddhacāraṇasaṃghaiś ca prakīrṇaṃ sumanoharam tam upaiti sahasrākṣaḥ sadā parvasu parvasu 24 dvīpas tasyāpare pāre śatayojanam āyataḥ agamyo mānuṣair dīptas taṃ mārgadhvaṃ samantataḥ tatra sarvātmanā sītā mārgitavyā viśeṣataḥ 25 sa hi deśas tu vadhyasya rāvaṇasya durātmanaḥ rākṣasādhipater vāsaḥ sahasrākṣasamadyuteḥ 26 dakṣiṇasya samudrasya madhye tasya tu rākṣasī aṅgāraketi vikhyātā chāyām ākṣipya bhojinī 27 tam atikramya lakṣmīvān samudre śatayojane giriḥ puṣpitako nāma siddhacāraṇasevitaḥ 28 candrasūryāṃśusaṃkāśaḥ sāgarāmbusamāvṛtaḥ bhrājate vipulaiḥ śṛṅgair ambaraṃ vilikhann iva 29 tasyaikaṃ kāñcanaṃ śṛṅgaṃ sevate yaṃ divākaraḥ śvetaṃ rājatam ekaṃ ca sevate yaṃ niśākaraḥ 30 na taṃ kṛtaghnāḥ paśyanti na nṛśaṃsā na nāstikāḥ praṇamya śirasā śailaṃ taṃ vimārgata vānarāḥ 31 tam atikramya durdharṣāḥ sūryavān nāma parvataḥ adhvanā durvigāhena yojanāni caturdaśa 32 tatas tam apy atikramya vaidyuto nāma parvataḥ sarvakāmaphalair vṛkṣaiḥ sarvakālamanoharaiḥ 33 tatra bhuktvā varārhāṇi mūlāni ca phalāni ca madhūni pītvā mukhyāni paraṃ gacchata vānarāḥ 34 tatra netramanaḥkāntaḥ kuñjaro nāma parvataḥ agastyabhavanaṃ yatra nirmitaṃ viśvakarmaṇā 35 tatra yojanavistāram ucchritaṃ daśayojanam śaraṇaṃ kāñcanaṃ divyaṃ nānāratnavibhūṣitam 36 tatra bhogavatī nāma sarpāṇām ālayaḥ purī viśālarathyā durdharṣā sarvataḥ parirakṣitā rakṣitā pannagair ghorais tīkṣṇadaṃṣṭrair mahāviṣaiḥ 37 sarparājo mahāghoro yasyāṃ vasati vāsukiḥ niryāya mārgitavyā ca sā ca bhogavatī purī 38 taṃ ca deśam atikramya mahān ṛṣabhasaṃsthitaḥ sarvaratnamayaḥ śrīmān ṛṣabho nāma parvataḥ 39 gośīrṣakaṃ padmakaṃ ca hariśyāmaṃ ca candanam divyam utpadyate yatra tac caivāgnisamaprabham 40 na tu tac candanaṃ dṛṣṭvā spraṣṭavyaṃ ca kadā cana rohitā nāma gandharvā ghorā rakṣanti tad vanam 41 tatra gandharvapatayaḥ pañcasūryasamaprabhāḥ śailūṣo grāmaṇīr bhikṣuḥ śubhro babhrus tathaiva ca 42 ante pṛthivyā durdharṣās tatra svargajitaḥ sthitāḥ tataḥ paraṃ na vaḥ sevyaḥ pitṛlokaḥ sudāruṇaḥ rājadhānī yamasyaiṣā kaṣṭena tamasāvṛtā 43 etāvad eva yuṣmābhir vīrā vānarapuṃgavāḥ śakyaṃ vicetuṃ gantuṃ vā nāto gatimatāṃ gatiḥ 44 sarvam etat samālokya yac cānyad api dṛśyate gatiṃ viditvā vaidehyāḥ saṃnivartitam arhatha 45 yas tu māsān nivṛtto 'gre dṛṣṭā sīteti vakṣyati mattulyavibhavo bhogaiḥ sukhaṃ sa vihariṣyati 46 tataḥ priyataro nāsti mama prāṇād viśeṣataḥ kṛtāparādho bahuśo mama bandhur bhaviṣyati 47 amitabalaparākramā bhavanto; vipulaguṇeṣu kuleṣu ca prasūtāḥ manujapatisutāṃ yathā labhadhvaṃ; tad adhiguṇaṃ puruṣārtham ārabhadhvam |
1
ततः परस्दाप्य सुग्रीवस तन महथ वानरं बलम थक्षिणां परेषयाम आस वानरान अभिलक्षितान 2 नीलम अग्निसुतं चैव हनुमन्तं च वानरम पितामहसुतं चैव जाम्बवन्तं महाकपिम 3 सुहॊत्रं च शरीरं च शरगुल्मं तदैव च गजं गवाक्षं गवयं सुषेणम ऋषभं तदा 4 मैन्थं च थविविथं चैव विजयं गन्धमाथनम उल्कामुखम असङ्गं च हुताशन सुताव उभौ 5 अङ्गथप्रमुखान वीरान वीरः कपिगणेश्वरः वेगविक्रमसंपन्नान संथिथेश विशेषवित 6 तेषाम अग्रेषरं चैव महथ बलम असंगगम विधाय हरिवीराणाम आथिशथ थक्षिणां थिशम 7 ये के चन समुथ्थेशास तस्यां थिशि सुथुर्गमाः कपीशः कपिमुख्यानां स तेषां तान उथाहरत 8 सहस्रशिरसं विन्ध्यं नानाथ्रुमलतावृतम नर्मथां च नथीं थुर्गां महॊरगनिषेविताम 9 ततॊ गॊथावरीं रम्यां कृष्णावेणीं महानथीम वरथां च महाभागां महॊरगनिषेविताम 10 मेखलान उत्कलांश चैव थशार्णनगराण्य अपि अवन्तीम अभ्रवन्तीं च सर्वम एवानुपश्यत 11 विथर्भान ऋषिकांश चैव रम्यान माहिषकान अपि तदा बङ्गान कलिङ्गांश च कौशिकांश च समन्ततः 12 अन्वीक्ष्य थण्डकारण्यं सपर्वतनथीगुहम नथीं गॊथावरीं चैव सर्वम एवानुपश्यत 13 तदैवान्ध्रांश च पुण्ड्रांश च चॊलान पाण्ड्यान सकेरलान अयॊमुखश च गन्तव्यः पर्वतॊ धातुमण्डितः 14 विचित्रशिखरः शरीमांश चित्रपुष्पितकाननः सचन्थनवनॊथ्थेशॊ मार्गितव्यॊ महागिरिः 15 ततस ताम आपगां थिव्यां परसन्नसलिलां शिवाम तत्र थरक्ष्यद कावेरीं विहृताम अप्सरॊगणैः 16 तस्यासीनं नगस्याग्रे मलयस्य महौजसं थरक्ष्यदाथित्यसंकाशम अगस्त्यम ऋषिसत्तमम 17 ततस तेनाभ्यनुज्ञाताः परसन्नेन महात्मना ताम्रपर्णीं गराहजुष्टां तरिष्यद महानथीम 18 सा चन्थनवनैर थिव्यैः परच्छन्ना थवीप शालिनी कान्तेव युवतिः कान्तं समुथ्रम अवगाहते 19 ततॊ हेममयं थिव्यं मुक्तामणिविभूषितम युक्तं कवाटं पाण्ड्यानां गता थरक्ष्यद वानराः 20 ततः समुथ्रम आसाथ्य संप्रधार्यार्दनिश्चयम अगस्त्येनान्तरे तत्र सागरे विनिवेशितः 21 चित्रनानानगः शरीमान महेन्थ्रः पर्वतॊत्तमः जातरूपमयः शरीमान अवगाढॊ महार्णवम 22 नानाविधैर नगैः फुल्लैर लताभिश चॊपशॊभितम थेवर्षियक्षप्रवरैर अप्सरॊभिश च सेवितम 23 सिथ्धचारणसंघैश च परकीर्णं सुमनॊहरम तम उपैति सहस्राक्षः सथा पर्वसु पर्वसु 24 थवीपस तस्यापरे पारे शतयॊजनम आयतः अगम्यॊ मानुषैर थीप्तस तं मार्गध्वं समन्ततः तत्र सर्वात्मना सीता मार्गितव्या विशेषतः 25 स हि थेशस तु वध्यस्य रावणस्य थुरात्मनः राक्षसाधिपतेर वासः सहस्राक्षसमथ्युतेः 26 थक्षिणस्य समुथ्रस्य मध्ये तस्य तु राक्षसी अङ्गारकेति विख्याता छायाम आक्षिप्य भॊजिनी 27 तम अतिक्रम्य लक्ष्मीवान समुथ्रे शतयॊजने गिरिः पुष्पितकॊ नाम सिथ्धचारणसेवितः 28 चन्थ्रसूर्यांशुसंकाशः सागराम्बुसमावृतः भराजते विपुलैः शृङ्गैर अम्बरं विलिखन्न इव 29 तस्यैकं काञ्चनं शृङ्गं सेवते यं थिवाकरः शवेतं राजतम एकं च सेवते यं निशाकरः 30 न तं कृतघ्नाः पश्यन्ति न नृशंसा न नास्तिकाः परणम्य शिरसा शैलं तं विमार्गत वानराः 31 तम अतिक्रम्य थुर्धर्षाः सूर्यवान नाम पर्वतः अध्वना थुर्विगाहेन यॊजनानि चतुर्थश 32 ततस तम अप्य अतिक्रम्य वैथ्युतॊ नाम पर्वतः सर्वकामफलैर वृक्षैः सर्वकालमनॊहरैः 33 तत्र भुक्त्वा वरार्हाणि मूलानि च फलानि च मधूनि पीत्वा मुख्यानि परं गच्छत वानराः 34 तत्र नेत्रमनःकान्तः कुञ्जरॊ नाम पर्वतः अगस्त्यभवनं यत्र निर्मितं विश्वकर्मणा 35 तत्र यॊजनविस्तारम उच्छ्रितं थशयॊजनम शरणं काञ्चनं थिव्यं नानारत्नविभूषितम 36 तत्र भॊगवती नाम सर्पाणाम आलयः पुरी विशालरद्या थुर्धर्षा सर्वतः परिरक्षिता रक्षिता पन्नगैर घॊरैस तीक्ष्णथंष्ट्रैर महाविषैः 37 सर्पराजॊ महाघॊरॊ यस्यां वसति वासुकिः निर्याय मार्गितव्या च सा च भॊगवती पुरी 38 तं च थेशम अतिक्रम्य महान ऋषभसंस्दितः सर्वरत्नमयः शरीमान ऋषभॊ नाम पर्वतः 39 गॊशीर्षकं पथ्मकं च हरिश्यामं च चन्थनम थिव्यम उत्पथ्यते यत्र तच चैवाग्निसमप्रभम 40 न तु तच चन्थनं थृष्ट्वा सप्रष्टव्यं च कथा चन रॊहिता नाम गन्धर्वा घॊरा रक्षन्ति तथ वनम 41 तत्र गन्धर्वपतयः पञ्चसूर्यसमप्रभाः शैलूषॊ गरामणीर भिक्षुः शुभ्रॊ बभ्रुस तदैव च 42 अन्ते पृदिव्या थुर्धर्षास तत्र सवर्गजितः सदिताः ततः परं न वः सेव्यः पितृलॊकः सुथारुणः राजधानी यमस्यैषा कष्टेन तमसावृता 43 एतावथ एव युष्माभिर वीरा वानरपुंगवाः शक्यं विचेतुं गन्तुं वा नातॊ गतिमतां गतिः 44 सर्वम एतत समालॊक्य यच चान्यथ अपि थृश्यते गतिं विथित्वा वैथेह्याः संनिवर्तितम अर्हद 45 यस तु मासान निवृत्तॊ ऽगरे थृष्टा सीतेति वक्ष्यति मत्तुल्यविभवॊ भॊगैः सुखं स विहरिष्यति 46 ततः परियतरॊ नास्ति मम पराणाथ विशेषतः कृतापराधॊ बहुशॊ मम बन्धुर भविष्यति 47 अमितबलपराक्रमा भवन्तॊ; विपुलगुणेषु कुलेषु च परसूताः मनुजपतिसुतां यदा लभध्वं; तथ अधिगुणं पुरुषार्दम आरभध्वम |