Sacred Texts  Hinduism  Index  Book 4 Index  Previous  Next 

Book 4
Chapter 41

 1 tataḥ prasthāpya sugrīvas tān harīn dakṣiṇāṃ diśam
  buddhivikramasaṃpannān vāyuvegasamāñjave
 2 athāhūya mahātejāḥ suṣeṇaṃ nāma yūthapam
  tārāyāḥ pitaraṃ rājā śvaśurabhīmavikramam
 3 abravīt prāñjalir vākyam abhigamya praṇamya ca
  sāhāyyaṃ kuru rāmasya kṛtye 'smin samupasthite
 4 vṛtaḥ śatasahasreṇa vānarāṇāṃ tarasvinām
  abhigaccha diśaṃ saumya paścimāṃ vāruṇīṃ prabho
 5 surāṣṭrān saha bāhlīkāñ śūrābhīrāṃs tathaiva ca
  sphītāñjanapadān ramyān vipulāni purāṇi ca
 6 puṃnāgagahanaṃ kukṣiṃ bahuloddālakākulam
  tathā ketakaṣaṇḍāṃś ca mārgadhvaṃ hariyūthapāḥ
 7 pratyak srotogamāś caiva nadyaḥ śītajalāḥ śivāḥ
  tāpasānām araṇyāni kāntārā girayaś ca ye
 8 girijālāvṛtāṃ durgāṃ mārgitvā paścimāṃ diśam
  tataḥ paścimam āsādya samudraṃ draṣṭum arhatha
  timi nakrāyuta jalam akṣobhyam atha vānaraḥ
 9 tataḥ ketakaṣaṇḍeṣu tamālagahaneṣu ca
  kapayo vihariṣyanti nārikelavaneṣu ca
 10 tatra sītāṃ ca mārgadhvaṃ nilayaṃ rāvaṇasya ca
   marīcipattanaṃ caiva ramyaṃ caiva jaṭīpuram
11 avantīm aṅgalopāṃ ca tathā cālakṣitaṃ vanam
   rāṣṭrāṇi ca viśālāni pattanāni tatas tataḥ
12 sindhusāgarayoś caiva saṃgame tatra parvataḥ
   mahān hemagirir nāma śataśṛṅgo mahādrumaḥ
13 tasya prastheṣu ramyeṣu siṃhāḥ pakṣagamāḥ sthitāḥ
   timimatsyagajāṃś caiva nīḍāny āropayanti te
14 tāni nīḍāni siṃhānāṃ giriśṛṅgagatāś ca ye
   dṛptās tṛptāś ca mātaṅgās toyadasvananiḥsvanāḥ
   vicaranti viśāle 'smiṃs toyapūrṇe samantataḥ
15 tasya śṛṅgaṃ divasparśaṃ kāñcanaṃ citrapādapam
   sarvam āśu vicetavyaṃ kapibhiḥ kāmarūpibhiḥ
16 koṭiṃ tatra samudre tu kāñcanīṃ śatayojanam
   durdarśāṃ pariyātrasya gatā drakṣyatha vānarāḥ
17 koṭyas tatra caturviṃśad gandharvāṇāṃ tarasvinām
   vasanty agninikāśānāṃ ghorāṇāṃ kāmarūpiṇām
18 nātyāsādayitavyās te vānarair bhīmavikramaiḥ
   nādeyaṃ ca phalaṃ tasmād deśāt kiṃ cit plavaṃgamaiḥ
19 durāsadā hi te vīrāḥ sattvavanto mahābalāḥ
   phalamūlāni te tatra rakṣante bhīmavikramāḥ
20 tatra yatnaś ca kartavyo mārgitavyā ca jānakī
   na hi tebhyo bhayaṃ kiṃ cit kapitvam anuvartatām
21 caturbhāge samudrasya cakravān nāma parvataḥ
   tatra cakraṃ sahasrāraṃ nirmitaṃ viśvakarmaṇā
22 tatra pañcajanaṃ hatvā hayagrīvaṃ ca dānavam
   ājahāra tataś cakraṃ śaṅkhaṃ ca puruṣottamaḥ
23 tasya sānuṣu citreṣu viśālāsu guhāsu ca
   rāvaṇaḥ saha vaidehyā mārgitavyas tatas tataḥ
24 yojanāni catuḥṣaṣṭir varāho nāma parvataḥ
   suvarṇaśṛṅgaḥ suśrīmān agādhe varuṇālaye
25 tatra prāgjyotiṣaṃ nāma jātarūpamayaṃ puram
   yasmin vasti duṣṭātmā narako nāma guhāsu ca
26 tasya sānuṣu citreṣu viśālāsu guhāsu ca
   rāvaṇaḥ saha vaidehyā mārgitavyas tatas tataḥ
27 tam atikramya śailendraṃ kāñcanāntaranirdaraḥ
   parvataḥ sarvasauvarṇo dhārā prasravaṇāyutaḥ
28 taṃ gajāś ca varāhāś ca siṃhā vyāghrāś ca sarvataḥ
   abhigarjanti satataṃ tena śabdena darpitāḥ
29 tasmin harihayaḥ śrīmān mahendraḥ pākaśāsanaḥ
   abhiṣiktaḥ surai rājā meghavān nāma parvataḥ
30 tam atikramya śailendraṃ mahendraparipālitam
   ṣaṣṭiṃ girisahasrāṇi kāñcanāni gamiṣyatha
31 taruṇādityavarṇāni bhrājamānāni sarvataḥ
   jātarūpamayair vṛkṣaiḥ śobhitāni supuṣpitaiḥ
32 teṣāṃ madhye sthito rājā merur uttamaparvataḥ
   ādityena prasannena śailo dattavaraḥ purā
33 tenaivam uktaḥ śailendraḥ sarva eva tvadāśrayāḥ
   matprasādād bhaviṣyanti divārātrau ca kāñcanāḥ
34 tvayi ye cāpi vatsyanti devagandharvadānavāḥ
   te bhaviṣyanti raktāś ca prabhayā kāñcanaprabhāḥ
35 ādityā vasavo rudrā marutaś ca divaukasaḥ
   āgamya paścimāṃ saṃdhyāṃ merum uttamaparvatam
36 ādityam upatiṣṭhanti taiś ca sūryo 'bhipūjitaḥ
   adṛśyaḥ sarvabhūtānām astaṃ gacchati parvatam
37 yojanānāṃ sahasrāṇi daśatāni divākaraḥ
   muhūrtārdhena taṃ śīghram abhiyāti śiloccayam
38 śṛṅge tasya mahad divyaṃ bhavanaṃ sūryasaṃnibham
   prāsādaguṇasaṃbādhaṃ vihitaṃ viśvakarmaṇā
39 śobhitaṃ tarubhiś citrair nānāpakṣisamākulaiḥ
   niketaṃ pāśahastasya varuṇasya mahātmanaḥ
40 antarā merum astaṃ ca tālo daśaśirā mahān
   jātarūpamayaḥ śrīmān bhrājate citravedikaḥ
41 teṣu sarveṣu durgeṣu saraḥsu ca saritsu ca
   rāvaṇaḥ saha vaidehyā mārgitavyas tatas tataḥ
42 yatra tiṣṭhati dharmātmā tapasā svena bhāvitaḥ
   merusāvarṇir ity eva khyāto vai brahmaṇā samaḥ
43 praṣṭavyo merusāvarṇir maharṣiḥ sūryasaṃnibhaḥ
   praṇamya śirasā bhūmau pravṛttiṃ maithilīṃ prati
44 etāvaj jīvalokasya bhāskaro rajanīkṣaye
   kṛtvā vitimiraṃ sarvam astaṃ gacchati parvatam
45 etāvad vānaraiḥ śakyaṃ gantuṃ vānarapuṃgavāḥ
   abhāskaram amaryādaṃ na jānīmas tataḥ param
46 adhigamya tu vaidehīṃ nilayaṃ rāvaṇasya ca
   astaṃ parvatam āsādya pūrṇe māse nivartata
47 ūrdhvaṃ māsān na vastavyaṃ vasan vadhyo bhaven mama
   sahaiva śūro yuṣmābhiḥ śvaśuro me gamiṣyati
48 śrotavyaṃ sarvam etasya bhavadbhir diṣṭa kāribhiḥ
   gurur eṣa mahābāhuḥ śvaśuro me mahābalaḥ
49 bhavantaś cāpi vikrāntāḥ pramāṇaṃ sarvakarmasu
   pramāṇam enaṃ saṃsthāpya paśyadhvaṃ paścimāṃ diśam
50 dṛṣṭāyāṃ tu narendrasyā patnyām amitatejasaḥ
   kṛtakṛtyā bhaviṣyāmaḥ kṛtasya pratikarmaṇā
51 ato 'nyad api yat kiṃ cit kāryasyāsya hitaṃ bhavet
   saṃpradhārya bhavadbhiś ca deśakālārthasaṃhitam
52 tataḥ suṣeṇa pramukhāḥ plavaṃgamāḥ; sugrīvavākyaṃ nipuṇaṃ niśamya
   āmantrya sarve plavagādhipaṃ te; jagmur diśaṃ tāṃ varuṇābhiguptām
 1 ततः परस्दाप्य सुग्रीवस तान हरीन थक्षिणां थिशम
  बुथ्धिविक्रमसंपन्नान वायुवेगसमाञ्जवे
 2 अदाहूय महातेजाः सुषेणं नाम यूदपम
  तारायाः पितरं राजा शवशुरभीमविक्रमम
 3 अब्रवीत पराञ्जलिर वाक्यम अभिगम्य परणम्य च
  साहाय्यं कुरु रामस्य कृत्ये ऽसमिन समुपस्दिते
 4 वृतः शतसहस्रेण वानराणां तरस्विनाम
  अभिगच्छ थिशं सौम्य पश्चिमां वारुणीं परभॊ
 5 सुराष्ट्रान सह बाह्लीकाञ शूराभीरांस तदैव च
  सफीताञ्जनपथान रम्यान विपुलानि पुराणि च
 6 पुंनागगहनं कुक्षिं बहुलॊथ्थालकाकुलम
  तदा केतकषण्डांश च मार्गध्वं हरियूदपाः
 7 परत्यक सरॊतॊगमाश चैव नथ्यः शीतजलाः शिवाः
  तापसानाम अरण्यानि कान्तारा गिरयश च ये
 8 गिरिजालावृतां थुर्गां मार्गित्वा पश्चिमां थिशम
  ततः पश्चिमम आसाथ्य समुथ्रं थरष्टुम अर्हद
  तिमि नक्रायुत जलम अक्षॊभ्यम अद वानरः
 9 ततः केतकषण्डेषु तमालगहनेषु च
  कपयॊ विहरिष्यन्ति नारिकेलवनेषु च
 10 तत्र सीतां च मार्गध्वं निलयं रावणस्य च
   मरीचिपत्तनं चैव रम्यं चैव जटीपुरम
11 अवन्तीम अङ्गलॊपां च तदा चालक्षितं वनम
   राष्ट्राणि च विशालानि पत्तनानि ततस ततः
12 सिन्धुसागरयॊश चैव संगमे तत्र पर्वतः
   महान हेमगिरिर नाम शतशृङ्गॊ महाथ्रुमः
13 तस्य परस्देषु रम्येषु सिंहाः पक्षगमाः सदिताः
   तिमिमत्स्यगजांश चैव नीडान्य आरॊपयन्ति ते
14 तानि नीडानि सिंहानां गिरिशृङ्गगताश च ये
   थृप्तास तृप्ताश च मातङ्गास तॊयथस्वननिःस्वनाः
   विचरन्ति विशाले ऽसमिंस तॊयपूर्णे समन्ततः
15 तस्य शृङ्गं थिवस्पर्शं काञ्चनं चित्रपाथपम
   सर्वम आशु विचेतव्यं कपिभिः कामरूपिभिः
16 कॊटिं तत्र समुथ्रे तु काञ्चनीं शतयॊजनम
   थुर्थर्शां परियात्रस्य गता थरक्ष्यद वानराः
17 कॊट्यस तत्र चतुर्विंशथ गन्धर्वाणां तरस्विनाम
   वसन्त्य अग्निनिकाशानां घॊराणां कामरूपिणाम
18 नात्यासाथयितव्यास ते वानरैर भीमविक्रमैः
   नाथेयं च फलं तस्माथ थेशात किं चित पलवंगमैः
19 थुरासथा हि ते वीराः सत्त्ववन्तॊ महाबलाः
   फलमूलानि ते तत्र रक्षन्ते भीमविक्रमाः
20 तत्र यत्नश च कर्तव्यॊ मार्गितव्या च जानकी
   न हि तेभ्यॊ भयं किं चित कपित्वम अनुवर्तताम
21 चतुर्भागे समुथ्रस्य चक्रवान नाम पर्वतः
   तत्र चक्रं सहस्रारं निर्मितं विश्वकर्मणा
22 तत्र पञ्चजनं हत्वा हयग्रीवं च थानवम
   आजहार ततश चक्रं शङ्खं च पुरुषॊत्तमः
23 तस्य सानुषु चित्रेषु विशालासु गुहासु च
   रावणः सह वैथेह्या मार्गितव्यस ततस ततः
24 यॊजनानि चतुःषष्टिर वराहॊ नाम पर्वतः
   सुवर्णशृङ्गः सुश्रीमान अगाधे वरुणालये
25 तत्र पराग्ज्यॊतिषं नाम जातरूपमयं पुरम
   यस्मिन वस्ति थुष्टात्मा नरकॊ नाम गुहासु च
26 तस्य सानुषु चित्रेषु विशालासु गुहासु च
   रावणः सह वैथेह्या मार्गितव्यस ततस ततः
27 तम अतिक्रम्य शैलेन्थ्रं काञ्चनान्तरनिर्थरः
   पर्वतः सर्वसौवर्णॊ धारा परस्रवणायुतः
28 तं गजाश च वराहाश च सिंहा वयाघ्राश च सर्वतः
   अभिगर्जन्ति सततं तेन शब्थेन थर्पिताः
29 तस्मिन हरिहयः शरीमान महेन्थ्रः पाकशासनः
   अभिषिक्तः सुरै राजा मेघवान नाम पर्वतः
30 तम अतिक्रम्य शैलेन्थ्रं महेन्थ्रपरिपालितम
   षष्टिं गिरिसहस्राणि काञ्चनानि गमिष्यद
31 तरुणाथित्यवर्णानि भराजमानानि सर्वतः
   जातरूपमयैर वृक्षैः शॊभितानि सुपुष्पितैः
32 तेषां मध्ये सदितॊ राजा मेरुर उत्तमपर्वतः
   आथित्येन परसन्नेन शैलॊ थत्तवरः पुरा
33 तेनैवम उक्तः शैलेन्थ्रः सर्व एव तवथाश्रयाः
   मत्प्रसाथाथ भविष्यन्ति थिवारात्रौ च काञ्चनाः
34 तवयि ये चापि वत्स्यन्ति थेवगन्धर्वथानवाः
   ते भविष्यन्ति रक्ताश च परभया काञ्चनप्रभाः
35 आथित्या वसवॊ रुथ्रा मरुतश च थिवौकसः
   आगम्य पश्चिमां संध्यां मेरुम उत्तमपर्वतम
36 आथित्यम उपतिष्ठन्ति तैश च सूर्यॊ ऽभिपूजितः
   अथृश्यः सर्वभूतानाम अस्तं गच्छति पर्वतम
37 यॊजनानां सहस्राणि थशतानि थिवाकरः
   मुहूर्तार्धेन तं शीघ्रम अभियाति शिलॊच्चयम
38 शृङ्गे तस्य महथ थिव्यं भवनं सूर्यसंनिभम
   परासाथगुणसंबाधं विहितं विश्वकर्मणा
39 शॊभितं तरुभिश चित्रैर नानापक्षिसमाकुलैः
   निकेतं पाशहस्तस्य वरुणस्य महात्मनः
40 अन्तरा मेरुम अस्तं च तालॊ थशशिरा महान
   जातरूपमयः शरीमान भराजते चित्रवेथिकः
41 तेषु सर्वेषु थुर्गेषु सरःसु च सरित्सु च
   रावणः सह वैथेह्या मार्गितव्यस ततस ततः
42 यत्र तिष्ठति धर्मात्मा तपसा सवेन भावितः
   मेरुसावर्णिर इत्य एव खयातॊ वै बरह्मणा समः
43 परष्टव्यॊ मेरुसावर्णिर महर्षिः सूर्यसंनिभः
   परणम्य शिरसा भूमौ परवृत्तिं मैदिलीं परति
44 एतावज जीवलॊकस्य भास्करॊ रजनीक्षये
   कृत्वा वितिमिरं सर्वम अस्तं गच्छति पर्वतम
45 एतावथ वानरैः शक्यं गन्तुं वानरपुंगवाः
   अभास्करम अमर्याथं न जानीमस ततः परम
46 अधिगम्य तु वैथेहीं निलयं रावणस्य च
   अस्तं पर्वतम आसाथ्य पूर्णे मासे निवर्तत
47 ऊर्ध्वं मासान न वस्तव्यं वसन वध्यॊ भवेन मम
   सहैव शूरॊ युष्माभिः शवशुरॊ मे गमिष्यति
48 शरॊतव्यं सर्वम एतस्य भवथ्भिर थिष्ट कारिभिः
   गुरुर एष महाबाहुः शवशुरॊ मे महाबलः
49 भवन्तश चापि विक्रान्ताः परमाणं सर्वकर्मसु
   परमाणम एनं संस्दाप्य पश्यध्वं पश्चिमां थिशम
50 थृष्टायां तु नरेन्थ्रस्या पत्न्याम अमिततेजसः
   कृतकृत्या भविष्यामः कृतस्य परतिकर्मणा
51 अतॊ ऽनयथ अपि यत किं चित कार्यस्यास्य हितं भवेत
   संप्रधार्य भवथ्भिश च थेशकालार्दसंहितम
52 ततः सुषेण परमुखाः पलवंगमाः; सुग्रीववाक्यं निपुणं निशम्य
   आमन्त्र्य सर्वे पलवगाधिपं ते; जग्मुर थिशं तां वरुणाभिगुप्ताम


Next: Chapter 42