|
1
mahodaramahāpārśvau hatau dṛṣṭvā tu rākṣasau tasmiṃś ca nihate vīre virūpākṣe mahābale 2 āviveśa mahān krodho rāvaṇaṃ tu mahāmṛdhe sūtaṃ saṃcodayām āsa vākyaṃ cedam uvāca ha 3 nihatānām amātyānāṃ ruddhasya nagarasya ca duḥkham eṣo 'paneṣyāmi hatvā tau rāmalakṣmaṇau 4 rāmavṛkṣaṃ raṇe hanmi sītāpuṣpaphalapradam praśākhā yasya sugrīvo jāmbavān kumudo nalaḥ 5 sa diśo daśa ghoṣeṇa rathasyātiratho mahān nādayan prayayau tūrṇaṃ rāghavaṃ cābhyavartata 6 pūritā tena śabdena sanadīgirikānanā saṃcacāla mahī sarvā savarāhamṛgadvipā 7 tāmasaṃ sumahāghoraṃ cakārāstraṃ sudāruṇam nirdadāha kapīn sarvāṃs te prapetuḥ samantataḥ 8 tāny anīkāny anekāni rāvaṇasya śarottamaiḥ dṛṣṭvā bhagnāni śataśo rāghavaḥ paryavasthitaḥ 9 sa dadarśa tato rāmaṃ tiṣṭhantam aparājitam lakṣmaṇena saha bhrātrā viṣṇunā vāsavaṃ yathā 10 ālikhantam ivākāśam avaṣṭabhya mahad dhanuḥ padmapatraviśālākṣaṃ dīrghabāhum ariṃdamam 11 vānarāṃś ca raṇe bhagnān āpatantaṃ ca rāvaṇam samīkṣya rāghavo hṛṣṭo madhye jagrāha kārmukam 12 visphārayitum ārebhe tataḥ sa dhanur uttamam mahāvegaṃ mahānādaṃ nirbhindann iva medinīm 13 tayoḥ śarapathaṃ prāpya rāvaṇo rājaputrayoḥ sa babhūva yathā rāhuḥ samīpe śaśisūryayoḥ 14 rāvaṇasya ca bāṇaughai rāmavispharitena ca śabdena rākṣasās tena petuś ca śataśas tadā 15 tam icchan prathamaṃ yoddhuṃ lakṣmaṇo niśitaiḥ śaraiḥ mumoca dhanur āyamya śarān agniśikhopamān 16 tān muktamātrān ākāśe lakṣmaṇena dhanuṣmatā bāṇān bāṇair mahātejā rāvaṇaḥ pratyavārayat 17 ekam ekena bāṇena tribhis trīn daśabhir daśa lakṣmaṇasya praciccheda darśayan pāṇilāghavam 18 abhyatikramya saumitriṃ rāvaṇaḥ samitiṃjayaḥ āsasāda tato rāmaṃ sthitaṃ śailam ivācalam 19 sa saṃkhye rāmam āsādya krodhasaṃraktalocanaḥ vyasṛjac charavarṇāni rāvaṇo rāghavopari 20 śaradhārās tato rāmo rāvaṇasya dhanuścyutāḥ dṛṣṭvaivāpatitāḥ śīghraṃ bhallāñ jagrāha satvaram 21 tāñ śaraughāṃs tato bhallais tīkṣṇaiś ciccheda rāghavaḥ dīpyamānān mahāvegān kruddhān āśīviṣān iva 22 rāghavo rāvaṇaṃ tūrṇaṃ rāvaṇo rāghavaṃ tathā anyonyaṃ vividhais tīkṣṇaiḥ śarair abhivavarṣatuḥ 23 ceratuś ca ciraṃ citraṃ maṇḍalaṃ savyadakṣiṇam bāṇavegān samudīkṣya samareṣv aparājitau 24 tayor bhūtāni vitreṣur yugapat saṃprayudhyatoḥ raudrayoḥ sāyakamucor yamāntakanikāśayoḥ 25 saṃtataṃ vividhair bāṇair babhūva gaganaṃ tadā ghanair ivātapāpāye vidyunmālāsamākulaiḥ 26 gavākṣitam ivākāśaṃ babhūva śūravṛṣṭibhiḥ mahāvegaiḥ sutīkṣṇāgrair gṛdhrapatraiḥ suvājitaiḥ 27 śarāndhakāraṃ tau bhīmaṃ cakratuḥ paramaṃ tadā gate 'staṃ tapane cāpi mahāmeghāv ivotthitau 28 babhūva tumulaṃ yuddham anyonyavadhakāṅkṣiṇoḥ anāsādyam acintyaṃ ca vṛtravāsavayor iva 29 ubhau hi parameṣvāsāv ubhau śastraviśāradau ubhau cāstravidāṃ mukhyāv ubhau yuddhe viceratuḥ 30 ubhau hi yena vrajatas tena tena śarormayaḥ ūrmayo vāyunā viddhā jagmuḥ sāgarayor iva 31 tataḥ saṃsaktahastas tu rāvaṇo lokarāvaṇaḥ nārācamālāṃ rāmasya lalāṭe pratyamuñcata 32 raudracāpaprayuktāṃ tāṃ nīlotpaladalaprabhām śirasā dhārayan rāmo na vyathāṃ pratyapadyata 33 atha mantrān api japan raudram astram udīrayan śarān bhūyaḥ samādāya rāmaḥ krodhasamanvitaḥ 34 mumoca ca mahātejāś cāpam āyamya vīryavān tāñ śarān rākṣasendrāya cikṣepācchinnasāyakaḥ 35 te mahāmeghasaṃkāśe kavace patitāḥ śarāḥ avadhye rākṣasendrasya na vyathāṃ janayaṃs tadā 36 punar evātha taṃ rāmo rathasthaṃ rākṣasādhipam lalāṭe paramāstreṇa sarvāstrakuśalo 'bhinat 37 te bhittvā bāṇarūpāṇi pañcaśīrṣā ivoragāḥ śvasanto viviśur bhūmiṃ rāvaṇapratikūlatāḥ 38 nihatya rāghavasyāstraṃ rāvaṇaḥ krodhamūrchitaḥ āsuraṃ sumahāghoram anyad astraṃ samādade 39 siṃhavyāghramukhāṃś cānyān kaṅkakāka mukhān api gṛdhraśyenamukhāṃś cāpi sṛgālavadanāṃs tathā 40 īhāmṛgamuhāṃś cānyān vyāditāsyān bhayāvahān pañcāsyāṁl lelihānāṃś ca sasarja niśitāñ śarān 41 śarān kharamukhāṃś cānyān varāhamukhasaṃsthitān śvānakukkuṭavaktrāṃś ca makarāśīviṣānanān 42 etāṃś cānyāṃś ca māyābhiḥ sasarja niśitāñ śarān rāmaṃ prati mahātejāḥ kruddhaḥ sarpa iva śvasan 43 āsureṇa samāviṣṭaḥ so 'streṇa raghunandanaḥ sasarjāstraṃ mahotsāhaḥ pāvakaṃ pāvakopamaḥ 44 agnidīptamukhān bāṇāṃs tathā sūryamukhān api candrārdhacandravaktrāṃś ca dhūmaketumukhān api 45 grahanakṣatravarṇāṃś ca maholkā mukhasaṃsthitān vidyujjihvopamāṃś cānyān sasarja niśitāñ śarān 46 te rāvaṇaśarā ghorā rāghavāstrasamāhatāḥ vilayaṃ jagmur ākāśe jagmuś caiva sahasraśaḥ 47 tad astraṃ nihataṃ dṛṣṭvā rāmeṇākliṣṭakarmaṇā hṛṣṭā nedus tataḥ sarve kapayaḥ kāmarūpiṇaḥ |
1
महॊथरमहापार्श्वौ हतौ थृष्ट्वा तु राक्षसौ तस्मिंश च निहते वीरे विरूपाक्षे महाबले 2 आविवेश महान करॊधॊ रावणं तु महामृधे सूतं संचॊथयाम आस वाक्यं चेथम उवाच ह 3 निहतानाम अमात्यानां रुथ्धस्य नगरस्य च थुःखम एषॊ ऽपनेष्यामि हत्वा तौ रामलक्ष्मणौ 4 रामवृक्षं रणे हन्मि सीतापुष्पफलप्रथम परशाखा यस्य सुग्रीवॊ जाम्बवान कुमुथॊ नलः 5 स थिशॊ थश घॊषेण रदस्यातिरदॊ महान नाथयन परययौ तूर्णं राघवं चाभ्यवर्तत 6 पूरिता तेन शब्थेन सनथीगिरिकानना संचचाल मही सर्वा सवराहमृगथ्विपा 7 तामसं सुमहाघॊरं चकारास्त्रं सुथारुणम निर्थथाह कपीन सर्वांस ते परपेतुः समन्ततः 8 तान्य अनीकान्य अनेकानि रावणस्य शरॊत्तमैः थृष्ट्वा भग्नानि शतशॊ राघवः पर्यवस्दितः 9 स थथर्श ततॊ रामं तिष्ठन्तम अपराजितम लक्ष्मणेन सह भरात्रा विष्णुना वासवं यदा 10 आलिखन्तम इवाकाशम अवष्टभ्य महथ धनुः पथ्मपत्रविशालाक्षं थीर्घबाहुम अरिंथमम 11 वानरांश च रणे भग्नान आपतन्तं च रावणम समीक्ष्य राघवॊ हृष्टॊ मध्ये जग्राह कार्मुकम 12 विस्फारयितुम आरेभे ततः स धनुर उत्तमम महावेगं महानाथं निर्भिन्थन्न इव मेथिनीम 13 तयॊः शरपदं पराप्य रावणॊ राजपुत्रयॊः स बभूव यदा राहुः समीपे शशिसूर्ययॊः 14 रावणस्य च बाणौघै रामविस्फरितेन च शब्थेन राक्षसास तेन पेतुश च शतशस तथा 15 तम इच्छन परदमं यॊथ्धुं लक्ष्मणॊ निशितैः शरैः मुमॊच धनुर आयम्य शरान अग्निशिखॊपमान 16 तान मुक्तमात्रान आकाशे लक्ष्मणेन धनुष्मता बाणान बाणैर महातेजा रावणः परत्यवारयत 17 एकम एकेन बाणेन तरिभिस तरीन थशभिर थश लक्ष्मणस्य परचिच्छेथ थर्शयन पाणिलाघवम 18 अभ्यतिक्रम्य सौमित्रिं रावणः समितिंजयः आससाथ ततॊ रामं सदितं शैलम इवाचलम 19 स संख्ये रामम आसाथ्य करॊधसंरक्तलॊचनः वयसृजच छरवर्णानि रावणॊ राघवॊपरि 20 शरधारास ततॊ रामॊ रावणस्य धनुश्च्युताः थृष्ट्वैवापतिताः शीघ्रं भल्लाञ जग्राह सत्वरम 21 ताञ शरौघांस ततॊ भल्लैस तीक्ष्णैश चिच्छेथ राघवः थीप्यमानान महावेगान करुथ्धान आशीविषान इव 22 राघवॊ रावणं तूर्णं रावणॊ राघवं तदा अन्यॊन्यं विविधैस तीक्ष्णैः शरैर अभिववर्षतुः 23 चेरतुश च चिरं चित्रं मण्डलं सव्यथक्षिणम बाणवेगान समुथीक्ष्य समरेष्व अपराजितौ 24 तयॊर भूतानि वित्रेषुर युगपत संप्रयुध्यतॊः रौथ्रयॊः सायकमुचॊर यमान्तकनिकाशयॊः 25 संततं विविधैर बाणैर बभूव गगनं तथा घनैर इवातपापाये विथ्युन्मालासमाकुलैः 26 गवाक्षितम इवाकाशं बभूव शूरवृष्टिभिः महावेगैः सुतीक्ष्णाग्रैर गृध्रपत्रैः सुवाजितैः 27 शरान्धकारं तौ भीमं चक्रतुः परमं तथा गते ऽसतं तपने चापि महामेघाव इवॊत्दितौ 28 बभूव तुमुलं युथ्धम अन्यॊन्यवधकाङ्क्षिणॊः अनासाथ्यम अचिन्त्यं च वृत्रवासवयॊर इव 29 उभौ हि परमेष्वासाव उभौ शस्त्रविशारथौ उभौ चास्त्रविथां मुख्याव उभौ युथ्धे विचेरतुः 30 उभौ हि येन वरजतस तेन तेन शरॊर्मयः ऊर्मयॊ वायुना विथ्धा जग्मुः सागरयॊर इव 31 ततः संसक्तहस्तस तु रावणॊ लॊकरावणः नाराचमालां रामस्य ललाटे परत्यमुञ्चत 32 रौथ्रचापप्रयुक्तां तां नीलॊत्पलथलप्रभाम शिरसा धारयन रामॊ न वयदां परत्यपथ्यत 33 अद मन्त्रान अपि जपन रौथ्रम अस्त्रम उथीरयन शरान भूयः समाथाय रामः करॊधसमन्वितः 34 मुमॊच च महातेजाश चापम आयम्य वीर्यवान ताञ शरान राक्षसेन्थ्राय चिक्षेपाच्छिन्नसायकः 35 ते महामेघसंकाशे कवचे पतिताः शराः अवध्ये राक्षसेन्थ्रस्य न वयदां जनयंस तथा 36 पुनर एवाद तं रामॊ रदस्दं राक्षसाधिपम ललाटे परमास्त्रेण सर्वास्त्रकुशलॊ ऽभिनत 37 ते भित्त्वा बाणरूपाणि पञ्चशीर्षा इवॊरगाः शवसन्तॊ विविशुर भूमिं रावणप्रतिकूलताः 38 निहत्य राघवस्यास्त्रं रावणः करॊधमूर्छितः आसुरं सुमहाघॊरम अन्यथ अस्त्रं समाथथे 39 सिंहव्याघ्रमुखांश चान्यान कङ्ककाक मुखान अपि गृध्रश्येनमुखांश चापि सृगालवथनांस तदा 40 ईहामृगमुहांश चान्यान वयाथितास्यान भयावहान पञ्चास्याँल लेलिहानांश च ससर्ज निशिताञ शरान 41 शरान खरमुखांश चान्यान वराहमुखसंस्दितान शवानकुक्कुटवक्त्रांश च मकराशीविषाननान 42 एतांश चान्यांश च मायाभिः ससर्ज निशिताञ शरान रामं परति महातेजाः करुथ्धः सर्प इव शवसन 43 आसुरेण समाविष्टः सॊ ऽसत्रेण रघुनन्थनः ससर्जास्त्रं महॊत्साहः पावकं पावकॊपमः 44 अग्निथीप्तमुखान बाणांस तदा सूर्यमुखान अपि चन्थ्रार्धचन्थ्रवक्त्रांश च धूमकेतुमुखान अपि 45 गरहनक्षत्रवर्णांश च महॊल्का मुखसंस्दितान विथ्युज्जिह्वॊपमांश चान्यान ससर्ज निशिताञ शरान 46 ते रावणशरा घॊरा राघवास्त्रसमाहताः विलयं जग्मुर आकाशे जग्मुश चैव सहस्रशः 47 तथ अस्त्रं निहतं थृष्ट्वा रामेणाक्लिष्टकर्मणा हृष्टा नेथुस ततः सर्वे कपयः कामरूपिणः |