The Celtic Dragon Myth, by J.F. Campbell, [1911], at sacred-texts.com
The Celtic Dragon Myth, by J.F. Campbell, [1911], at sacred-texts.com
Bha iasgair ann roimhid de sheann duine ’s bhiodh e a’ falbh a dh’iasgach daonnan. Latha dhe na làithean chaidh e dh’iasgach, ’s cha robh e a’ faighinn dearg. Am bial na h-oidhche de thachair ris ach iasg. Tharruinn e e, ’s chuir e a làmh a mach a bhreith air. "An ann a brath mis’ a thoirt leat a tha thu?" ars an t-iasg. "Matà ’s ann, ’s math leam gon d’fhuair mi thu," ars 2 an t-iasgair. "Chan e sin is fheàrra dhuit," ars an t-iasg, "ach lig mis’ air m’ais ’s theid thu g’a leithid so de dh’àite ’màireach ’s gheibh thu go leòir de dh’iasg," ars an t-iasg. Lig e air ais e. Chaidh e dhachaidh. "An d’fhuair thu dearg idir?" ars a’ bhean ris nur a chaidh e dhachaidh. "Cha d’fhuair," ars’ esan, "gheibh mi gu leòir am màireach."
"Nach bochd a thàinig thu falamh an nochd," ars ise.
"Chan eil comas againn air," ars’ esan.
An la’r na mhàireach dh’fhalbh e. Thug e fad an latha a’ fiachainn am faigheadh e iasg, ’s cha
d’fhuair e dearg. Am bial na h-oidhche, an am tighinn dachaidh, rib an t-iasg e. Tharruing e’n t-iasg, ’s rug e air go ’thoirt leis. "An ann a brath mo thoirt leat an nochd a tha thu?" ars an t-iasg. "’S ann," ars esan. "’S math leam t’fhaotainn gu d’thoirt leam." "Chan e sin is fheàrra duit, ach fàg mis’ an nochd fhathasd, ’s am màireach gheibh thu iasg na leòir." Dh’fhàg e e ’s chaidh e dachaidh.
"An d’thainig thu falamh an nochd a rithisd?" ars a’ bhean. "Thàinig," ars esan. "O cha bhidh sinn beò," ars’ ise. Chaidh e laighe ’s chaidil e’n oidhche sin.
An la’r na mhàireach dh’fhalbh e dh’iasgach a rithisd ’s cha robh e a’ faighinn dearg. Am bial na h-oidhche nur a bha e ’dol dachaidh rib an t-iasg a rithisd e. Tharruinn e e ’s rug e air. "An ann a brath mo thoirt leat a nochd a tha thu?" ars an t-iasg. "Matà ’s ann," ars esan. "Chan fhàg thu’ tuillidh mi?" "Chan fhàg," ars esan. "Chan eil duin’ cloinn’ agad?" ars an t-iasg. "Chan eil," ars esan. "Nur theid thu dhachaidh leam 1-sa cha lig thu duine sam bith ’am sgoltadh ach thu fhìn. 2 Tha làir agad?" "Tha," ars am bodach. "Cha chuir thu anns a phoit an nochd ach bìdeag de’n ghrùthan ’s bìdeag de’n chridhe dhuit fhìn, s do d’ bhean ’s do’n làir ’s do’n ghalla. Gheibh thu’n sin trì chnàmhan aig taobh a chinn agam-sa agus theid thu mach agus tiodhl’caidh thu ’sa ghàradh
iad. An oidhche bhios clann aig do bhean theid thu mach agus togaidh tu cnaimh agus cinnidh craobh far am bi’n cnàimh. Bidh trì mic aig do mhnaoi agus bidh trì craobhan an àite nan trì chnamhan a bhios fo shnodhach a shamhradh ’s a gheamhradh a h-uile latha go bràch an eadh ’s a bhios do chlann beò. H-uile siubhal a bhios mac aig do mhnaoi, bidh searrach aig an làir agus cuilean aig a ghala."
Chaidh e dachaidh, ’s sgoilt e’n t-iasg ’s chuir e bìdeag anns a phoite dha fhìn agus d’a mhnaoi, do’n làir agus do’n ghala, de’n ghrùthan ’s de’n chridhe. Chaidh e laigh is chaidil e an oidhche sin.
An ceann trì ràithean thainig saothair chloinne air a mhnaoi, ’s rug i leanabh mic. "De sin, a dhuine, a tha’n so?" ars ise. "Tha leanabh mic," ars esan. "Bu 1 mhath sin nam biodh rud ann a gheibheadh e," ars ise. "Tha sin ann," ars esan. Thug e sùil uaidh. Bha searrach aig an làir: bha cuilean aig a ghalla: bha craobh anns a ghàradh aig h-aon de na cnamhan.
An ceann trì ràithean bha leanabh mic aice. "De tha’n sin? a dhuin" ars ise. "Thà leanabh mic," ars esan. "Bu mhath sin," ars ise, "nam biodh rud ann a gheibheadh e." "Tha sin ann," ars esan. Thug e sùil uaidh ’s chunnaic e’n darna searrach aig an làir ’s an darna cù aig a ghalla ’s an darna craobh as an darna cnàimh anns a ghàradh.
An ceann trì ràithean a rithist bha ### treas
leanabh mic aice. "De tha’n sin, a dhuine?" ars ise. "Tha leanabh mic," ars esan. "Bu mhath sin nam biodh rud ann a gheibheadh e," ars ise. "Tha sin ann," ars esan. Thug e sùil uaidh ’s chunnaic e’n treas searrach aig an làir ’s an treas cù aig a ghala ’s an treas craobh aig an treas cnàimh anns a ghàradh. Ghleidh am bodach na trì chnàmhan.
Bha a’ chlann a’ cinntinn suas gus an robh iad a’ tighinn gu crìonnachd s gu gliocas. Thuirt am fear a bu shine r’a athair: bidh mi fhìn a’falbh a dh’iarraidh an fhortain. Chan eil sin ach bochd dhomh-sa an d’eis fhad ’s a bha mi gun 1 ’ur faicinn,” ars esan. Ma tha thu dol gu falbh tha each agus cù agad an so a rugadh an oidhche rugadh tu fhìn, ’s bheir thu leat iad," ars am bodach. "Bheir thu leat strian agus thig an t-each ’s cuiridh e ’cheann ’san strein." Thug e leis an strian ’s chuir an t-each a cheann innte ’s lean an cù e. Fhuair am bodach an cnàimh a bh’aig a chraoibh a chinn an oidhch’ a rugadh e. Shìn e ’na laimh e ’s dh’fhàs e ’na chlaidheamh chinn-òir ’na dhòrn.
"Taing duit, a rìgh nan ceud agus nan cumhachd," ars’ an gille, "tha sgoil agus foghlum agus ionnsachadh agam-sa ’nis; ach a’ chraobh ud ’sa ghàradh bidh i fo shnodhach ’s fo dhuilleach bho fhoghar gu samhradh ’s bho earrach gu geamhradh gus am faigh mis’ am bàs ’s nur a gheibh mis’ am bàs tuitidh an snodhach di."
Dh’fhàg e beannachd aig athair ’s aig a mhathair
[paragraph continues] ’s thug e gu astar. Gum bu cham gach rathad ’s gum bu reidh gach slighe gus an d’rainig e pàileas righ na Gréige. Bha e gun chuid gun airgiod gun fios a bhi aige de a dhianadh e. Cha rachadh e stigh do’n phàileas. Ghabh e gus an tigh a b’iomallaiche bha’n sin uile gu leir ris an canadh iad tigh mucair. Cheangail e’n t-each aig an dorusd. Ghabh e stigh. Dh’fhoighnichd e’m faigheadh e
fantail an siud an nochd. Cha d’thuirt bean a mhucair am faigheadh no nach faigheadh. Cha robh duine cloinne aig a mhucair. Cha robh fios aige c’àit an gabhadh e. Dh’fhan e far an robh e. Eadar sin agus treis dhe’n oidhche tighinn thainig am mucair. Dh’fhoighnichd e co bu leis an t-each a bh’aig an dorusd. Thuirt an t-òganach gum bu leis-san.
"A bhean, an d’thug thu biadh do’n choigreach?" ars am mucair. "Cha tug, cha d’iarr e orm e," ars ise. "Deasaich biadh dha." Thòisich i air deasachadh bidh dha. "De’n naigheachd a th’agad as a’ bhaile mhór?" ars a bhean. Na bha naigheachdan agam-sa tha fios agad fhìn orra ach chan eil fhios ’am am bheil fios aig a choigreach air. Chan eil de mhic no nigheanan aig righ na Greig’ ach an aon nighean. Thainig brath ’a ionnsuidh mur am bi e am màireach aig a’ chladach le a aon nighean ’a toirt air dheas làimh do Mhaca Mór Rìgh na Sorcha, gur e a’ chlach is àirde clach is ìsle, ’s a’ chlach is ìsle clach is àirde ’na chaisteal. Chruinnich e na bha ’na rioghachd de shluagh uile
gu leir cuideachd, fiach am faigheadh e duine sam bith a dh’fhalbhadh a ghleidheadh na nighinn, ’s gum faigheadh e’n darna leith d’ a rioghachd ri ’bheò, ’s an rioghachd uile gu leir air a mharbh, ’s a nighean r’a pòsadh.
Cha d’fhuair e duine beò a ghabhadh as laimh falbh leis an nighinn ach aona chòcaire claghann ruadh a bha a’ gearradh feòl’ a stigh aige le sgithinn mhóir. Cuiribh an t-suipeir air dòigh," ars an t-òganach a thainig, ’s biodh a bhraiceas reidh tràth, chionn tha rnis a’ falbh tràth anns a’ mhaduinn, ’s gnothaichean agam ri urrachan móra. Thig mi rithisd ’san anmoch.
Dh’fhalbh e ’sa’ mhaduinn. Ghabh e air muin an eich ’s lean an cU e. Chunnaic e nighean rìgh na Gréige ’s an cocaire claghann ruadh ri a taobh; sgian mhór aige ’na dhòrn an àite claidheamh. "Gad a thigeadh na bheil san t-Sorcha, siud mar a dhianainn-sa orra," theireadh an còcaire claghann ruadh, ’s e ’dinneadh na sgithinn anns a ghainmhich. Ghobh 1 e null far an robh iad ’s bheannaich e do nighean righ na Gréige ’s bheannaich nighean righ na Gréige dha. "Obh! obh," ars an cocaire claghann ruadh, "de tha’n so, no de a thachair oirnn?" "Fiach am falaich thu mis’," ars esan. "De’m falach a ni mis’ ort?" ars ise. Rug i air ’s thilg i ann an àite dugharrach e far am faiceadh e h-uile duine ’s nach faiceadh duin’ e. "Nach falamh a thàinig thu’n so, a nighean rìgh na Gréige,"
ars an t-òganach. "Cha robh duine beò anns an rioghachd a thigeadh comhla rium ach còcaire claghann ruadh a bh’aig m’athair."
"Suidhidh mi fhin comhla riut treis," ars esan. "De’s ciall-dùsgaidh dhuit ma thig an cadal ort?" ars ise. "Mo chuilean gaolach fhìn mo tharruinn leis an rann s mo tharruing an aghaidh an ranna." Ann an ùine ghoirid thuit esan na chadal. Cha b’fhad a bha e ’na chadal nur a chunnaic is’ an fhiarge a’ dol dha’n iar ’s am muir a’ fàs mór.
"A chuilean ghaolaich," ars’ ise, "dùisg do mhaighstir."
Dh’fhalbh an cuilean agus tharruing e leis an rann e agus an aghaidh an ranna ’s dhùisg e e. Nur a sheall e uaidh chunnaic e òlach moidearra misgiamhach a’ tighinn ann an luing. Dhianadh e stiùir ’na deireadh ’s ball ’na toiseach. Gach ball a bhiodh fuasgailte gun ceangladh e, ’s gach ball a bhiodh ceangailte gum fuasgladh e. A’ mhuc a bu mhotha ag itheadh na muice bu 1 lugha ’s a’ mhuc a bu lugha a’ dianamh 2 mar a dh’fhaodadh i: faochaga croma ciar a’ chladaich a sior urgadaich air a h-ùrlar aig fheobhas ’s bha’n t-òigear ’ga stiùradh. Ghabh e gu àit acair leatha ’s leag e a cuid sheòltan. Thug e’n dùgh-dheireadh aice ’ionnsuidh an dùgh-thoisich. Thug e leum an sin
air tìr ’s tharruing e air tir air tràigh Thug e’n ath leum a stigh ’na broìnn ’s thòisich e air e fhin 3 a chur ’na eideadh. Ghabh mac an Iasgair
sios ’s sheall e air a fad agus air a liad. Chuir e a dhà laimh timchioll oirre ’s thog e i ’s dh’fhàg e i ’sia fad fhìn am bràigh na tràgha i.
"Co’n aona bheadagan a bha’n rioghachd na Gréige aig an robh a chridhe a leithid siud de bhallachd-buird 1 a dhianamh orm fhìn no air mo luing? Ach bheir mise air righ na Gréige a gheall a bhith le a nighinn ’a toirt domh air dheis laimh air a chladach, gur h-i a’ chlach is isle clach is àirde, ’s a’ chlach is àirde clach is isle ’na chaisteal, mur an cum e a ghealladh rium-sa," ars am fear a bha ’san luing. Tha e’n so fhathast ’s cha do theich e ’s chan eil duine ’n rioghachd na Gréige is miosa na mise," arsa mac an Iasgair. Thòisich an dithisd air a cheile. Dhianadh iad bogan air a’chreagan agus creagan air a’ bhogan; an t-àite bu lugha rachadh iad fodha rachadh iad fodha gu’n glitinean; ’s an t-àite bu mhotha rachadh iad fodha rachadh iad fodha g’an sùilean. Smaointich mac an Iasgair gum bu dona dha tuiteam anns a’ chiad bhlàr ’s an d’fhiachadh e. Thug e’n togail ud air agus leag e e. "Am bàs as do chionn! de t’eirig?" arsa mac an Iasgair. "’S mór sin, ’s mi mac mór righ na Sorcha. Ach de’m bàs a tha thu brath a thoirt domh?" ars esan. "De’m bàs a bheireadh tu fhìn domh-sa nam biodh tu an deigh mo leagail an toiseach?" arsa mac an Iasgair. "An ceann a thoirt as an amhuich agad," arsa mac mór righ na Sorcha. "Matà chan e sin a ni mis’ ort-sa," ars
esan, "ach cuiridh mi ceangal an taod gu daor agus gu docair ort, agus mionnan, gach buill’ a bhuaileas thu gum buail thu le righ na Gréige e agus gum bi thu ’nad ghaisgeach dùrachdach dha gu bràch." Dh’fhalbh e ’s thug e leis e suas gu bàrr a’ bhruthaich, ’s dh’fhàg e’n sin e. Ghabh e air muin an eich ’s ghabh e dachaidh. 1
Chaidh an còcaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rìgh mar gum b’e fhìn a dhianadh an treubhas. Chuireadh cairt agus gille a dh’iarraidh mhic mhóir righ na Sorcha. Chuireadh e fo shileadh na lòchraidh ’s fo ròs choinnlean. Rainig mac an Iasgair tigh a mhucair. Chuireadh biadh is deoch air a bhial-thaobh. Cha b’fhad a bha e stigh nur a thainig am mucair dachaidh. Dh’fhoighnic mac an Iasgair de’n naigheachd a bh’ aige. Thuirt e gur minic 2 a theireadh nach robh claidheamh math an droch thruaill aig a chòcaire chlaghann ruadh agus an t-euchd a rinn e. Ach tha e’m màireach ri falbh fhathasd agus an earar, ars am mucair. "Tubaist air na daoin-uaisle bha gnothuch agam fhìn riu ’s cha d’fhuair mi aig an tigh iad ’s feumaidh mi falbh am màireach fhathast."
Chaidh e laigh an oidhche sin ’s chaidil e. Moch ’s a mhaduinn dh’eirich e ’s an deigh a bhiadh a ghabhail chaidh e air muin an eich ’s dh’fhalbh e. Ghabh e lom, dìreach far an robh nighean rìgh na Gréige: chuir e a cheann air a glùn.
"De ’s ciall-dùsgaidh dhuit ma thuiteas thu ’d
chadal?" ars ise. "Thà, barr na lùghdaig’ deis’ a thoirt diom," ars esan. Ann an ùine ghoirid chaidil e. Cha robh e fada ’na chadal nur a chunnaic is’ an soitheach a’ tighinn. Thug i dheth barr na lughdaig dheis ’s dhuisg e.
Thainig mac miadhonach righ na Sorcha gu tìr. Choinnich mac an Iasgair e ’s rinn e a’ cheart leithid air ’s a rinn e air a bhrathair an de. Chaidh e air muin an eich s ghabh e air falbh.
Chaidh an còcaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rìgh ’s co ach esan ’s e ’cumail a mach gur h-e fhìn a bha ’dianamh gach gniomh gaisgeil. An am an athaidh agus an anmoich ghabh mac an iasgair gu tigh a’ mhucair mar a b’àbhaist. Cha b’fhad’ a bha e stigh nur a thainig am mucair dachaidh. "’S minig 1 a theireadh nach robh claidheamh math an droch thruaill aig a chòcaire chlaghann ruadh," ars am mucair. "De an t-euchd a rinn an còcaire claghann ruadh an dràsd?" arsa mac an Iasgair. "Mac miadhonach righ na Sorcha a cheangal," ars’ am mucair. "Tha’m màireach agam fhìn ri thoirt fhathast mar a bh’agam an diu," arsa mac an Iasgair.
An la’r na mhàireach chaidh e air muin an eich ’s dh’fhalbh e. Rainig e far an robh nighean righ na Gréige. Chuir e a cheann air a "De’s ciall-dùsgaidh dhuit ma chaidleas thu?" ars ise. "Barr na lughdaig eile a thoirt diom," ars esan. An ùine ghoirid thuit e ’na chadal. Cha b’fhad a
bha e ’na chadal nur a chunnaic ise soitheach a’ tighinn. Thug i barr na lughdaig eile dheth ’s dhùisg e. Chaidh an còcaire claghann ruadh am falach leis an eagal mar a b’àbhaist da. Thainig mac beag righ na Sorcha air tìr. Rinn mac an Iasgair air mar a rinn e air càch. Chaidh e air muin an eich s ghabh e air falbh. Chaidh an còcaire claghann ruadh dhachaidh le nighean an rìgh, s co ach esan, ’s mu b’fhior e fhìn gur h-e rinn gach euchd. Thugadh mac beag righ na Sorcha ceangailte gu tigh an righ, s bha nis’ triuir mhac righ na Sorcha ceangailte stigh fo shileadh na lòchraidh ’s fo ròs nan coinnlean 1; s gach cnàimh a lomadh na h-uaislean aig a chuirm ga thilgeadh orra le masladh agus le tàmailte. Anns an fheasgair rainig mac an Iasgair tigh a mhucair. Cha robh e fad a stigh nur a thainig am mucair. "De do naigheachd an nochd?" arsa mac an Iasgair ris a’ mhucair. "Tha sin agam naigheachd," ars’ am mucair, "gum bheil triuir mhac righ na Sorcha a nis ceangailte aig a chòcaire chlaghann ruadh ’s gum bheil e fhìn agus nighean an righ ri pòsadh am màireach." "Nach e’n gaisgeach e," arsa mac an Iasgair.
Bha banais eibhinn shunndach aighearach ri bhith aig nighean an righ ’s aig a’ chòcaire ruadh. Chuireadh brath air a h- uile duine b’urrainn coiseachd anns an rioghachd thun na bainnse.
[paragraph continues] Chuireadh b rath air a mhucair ’s cha d’fhiathaicheadh an coigreach; ’s cha rachadh am mucair ann o’n nach robh esan a’ dol ann. "De bu choireach, a mhucair, nach deachaidh thu-sa thun na bainnse?" 1 ars’ mac an Iasgair. "Cha rachainn-sa ann agus thu fhìn fhàgail," ars’ am’ mucair. "’S math am bord-bainnse th’aig nighean righ na Gréige an dràsd," arsa mac an Iasgair, "b’fhearr leam fhìn gun robh e againn air ar bial-thaobh. Fhalbh 2 thus, a chuilein ghaolaich, agus sìn thu fhìn agus na bi ceacharra a’dol suas. Theirig a steach do sheombàr na bainnse agus an tuthailt tha sìnte air a’ bhord air bial-thaobh an rìgh agus bhean-nabainnse, thoir thugam-sa an so e."
Dh’fhalbh an cù agus ghabh e suas. Chaidh e stigh do’n t-seombar. Rug e air an tuthailt agus chruinnich e i ’s thug e leis Ghabh e sios leatha gu tigh a mhucair. Sgaoil e air a bhord air am bial-thaobh i.
"Am bheil duine sam bith," ars comhairleach a bh’aig an righ, "nach eil an so fhathasd? ’s fhad o’n a chuala mi e: ’s làidir cui.lean a uchd treòir. Fhalbhaibh agus seallaibh am bheil am mucair a stigh, no co tha comhla ris."
Ghabh iad a sios ’s chunnaic iad a h-uile sgath de na bh’air a bhòrd air bial-thaobh a’ mhucair agus a’ choigrich. "Thuirt mi roimhid: ’s làidir cuilean a uchd treòir. ’S minic (i.e. mairg) a dhianadh a leithid siud de bhanais do’n chòcaire chlaghann
ruadh, ’s nach creid mi gur h-e a cheangail na gaisgich," arsa ’n comhairleach nur a thill an fheadhainn a chaidh sios ’s a dh’innis iad mar a bha. "Falbhadh a’ bheag-bhuidheann ghaisgeach sìos is thugadh iad a nios am ionnsuidh-sa ceangailt’ e," ars an righ.
"Ghabh a bhuidheann sìos. Co dh’iarr oirbh-se na bh’air bòrd an righ thoirt leibh?" arsa na chaidh a sios ris a mhucair agus ri mac an Iasgair. "Cha d’thug sinne leinn riamh e, ’s cha do chairich sinn as a so fhathast," arsa mac an Iasgair. "Mur an d’thug thusa leat e thug do chù leis e agus tha do chù mìomhail," ars’ àd-san. "Na bithibh a’ bruidhinn ris ach beiribh air, ’s thugaibh leibh ceangailte e, mar a dh’iarradh oirnn," arsa fear de’n bhuidheann."
"Eirich 1 thu-sa, ’chuilean, agus tarruinn iad leis an rann, agus tarruinn iad an aghaidh an ranna anns an lùb ud a muigh," arsa mac an Iasgair.
Rug an cuilean orra agus tharruing e iad an aghaidh an ranna agus leis an rann anns an lùba. Dh’fhalbh iad suas ’nan conablaich mar sin dh’ionnsuidh an righ.
"Nach d’thuirt mi roimhid gum bu làidir cuilean a uchd treòir," ars an comhairleach. "Fhalbh thus," ars an righ r’a ghille agus cuir an òrdugh an coach agus gun rachamaid a dh’iarraidh a’ choigrich." Chuir an gille an òrdugh an coach agus chaidh an righ agus a nighean a dh’iarraidh a’
choigrich. Chan fhalbhadh e leo gun am mucair a bhith leis. Chaidh e fhin s am mucair an sin a stigh ’sa choach leis an righ agus le a nighean agus dh’fhalbh iad gu tigh an righ. Chaidh iad a stigh do sheombar na bainnse agus shuidh iad. "Tha rud a dhìth a nis orm-s," ars’ nighean an rìgh, "agus suidhibh socair samhach timchioll an tseombair" ’s ràinig i esan. "Cuir a mach do lamh," ars’ ise. "Tha mo lamh goirt," ars esan. Thug i spadhadh air a laimh ’s tharruinn i mach Chuir i’n sin a lamh ’na pòca, ’s thug i barr na lughdaig deis’ aig as ’s chuir i siud air a lughdaig.
"’S fior sin," ars ise, "’s tu-sa rinn an t-euchd. Cha bhi dh’fhear pòsda no dìolain agam-sa gu brach ach thu-sa; ’s cuiribh air a h-aghaidh a bhanais."
Dh’eirich esan ’s chaidh e sios ’s dh’fhuasgail e triùir chloinne righ na Sorcha. Thugadh dachaidh pears’ eaglais is phòs iad. Chaidh iad a laighe is chaidil iad an oidhche sin. An là’r na mhàireach thug e sùil uaidh a null a mach air an uinneig ’s chunnaic e caisteal dubh thall mu a choinneamh. Dh’fhoighnie e de ’n caisteal a bha’n siud. Thuirt ise ris nach robh ach caisteal a bh’aig an droch chreutair. Dh’eirich 1 e ’s ghabh e mach. Thug e leis ’each agus a chù ’s ghabh e null ’ionnsuidh a chaisteil. Chaidh e stigh ’s chunnaic e boirionnach an sin ’s i a’ cireadh a cinn.
"Co as a thàinig thu, a mhic athar mo ghaoil
agus mathar mo ghràidh? Thig a nios ’s gun innseadh tu naigheachd domh ’s gun innsinn-sa naigheachd duit." Ghabh e sìos far an robh i. Rug i air an t-slachdan dhraoidheachd ’s rinn i carragh-creige dheth. Rinn i leithid eile air a chù agus air an each. Sheall am bodach am mach ’s bha a’ chraobh an deigh an duilleach a chall. "’S fìor sin," ars’ esan, "tha mise gun mhac an diu." "Tha mis’ a’ falbh," ars am mac miadhonach gus am faigh mi eirig mo bhrathar a thogail." Chaidh e air muin eich ’s lean a chù e ’s thug am bodach dha cnàimh ’s dh’fhas an cnàmh ’na chlaidheamh chinn-òir ’na laimh. "Tha ionnsachadh is fòghlum agam-sa a nis," ars esan is dh’fhalbh e. Gum bu cham gach rathad ’s gum bu reidh gach slighe gus an d’thainig e lom dìreach gu tigh a’ mhucair. Cha do chruthaicheadh na bu choltaiche r’a cheile na e fhein is a bhrathair.
"De thug dhuit fuireachd an raoir o aobhar do mhnatha agus do leannain?" Chuireadh suas gu tigh an rìgh e. Ghabh ise ’na choinneamh agus ’na chomhdhail ’s dùil aice gur h-e a fear a bh’ann. Cha robh fios aige air an t-saoghal de mar a gheibheadh e fantail gun dol a leaba ’bhrathar an oidhche sin. Se thuirt e rithe gun robh geall mór eadar e fhìn agus duin’ uasal ’s nach b’urrainn e dol a laighe, ach gun caidleadh e air a bhord aig bial na leapa. Rinn e siud. Thug e sùil uaidh anns a mhaduinn ’s de chunnaic e ach an caisteal. "De’n caisteal a tha’n siud?" ars e rithe-sa. "Nach
d’innis mi sin duit an oidhche roimhid?" ars ise. Dh’eirich 1 e ’s chaidh e mach. Thug e leis ’each ’s a chù ’s ghabh e null ’ionnsuidh a chaisteil. Chaidh e stigh ’s rinn is’ air mar a rinn i air a bhrathair.
Sheall am bodach a mach ’s bha’n duilleach air tuiteam bharr an darna craobh. 2 "’S fhior sin," ars am mac òg, "cha bheò mo bhrathair. Bidh mise a’ falbh a thogail ’eirig."
Thug e leis ’each ’s a chù. Thug ’athair cnàimh dha ’na laimh. Dh’fhàs an cnaimh ’na chlaidheamh chinn-òir ’na dhòrn.
"Taing dhuit-s’, a righ nan ceud ’s nan cumhachd: tha gach ionnsachadh is fòghlum agam-sa a nis."
Ghabh e air falbh. Gum bu 3 cham gach slighe ’s gum bu reidh gach rathad da gus an d’ ràinig e pàileas righ na Gréige. Chunnaic ise mach thromh na h-uinneagan e ’s ghabh i mach ’na choinneamh agus ’na chomhdhail. Thug i leatha dhachaidh e. "Bha na leòir duit fuireachd a chiad oidhche gun fuireachd an raoir," ars ise, ’s i a’ saoilsinn gur h-e a fear a bh’ann.
"’S iomadh duine a bhios gnothuch aige ri uaislean air chor ’s nach bi fios aca c’uin a thig iad," ars esan. Chaidh iad a laighe ’s chuir esan claidheamh fuar eatorra. Anns a’ mhaduinn an là’r na mhaireach thug esan sùil uaidh, ’s chunnaic e caisteal mar a chunnaic càch. Dh’fhoighnic e
de’n caisteal a bha’n siud. "Nach d’innis mi sin duit an raoir ’s an oidhche roimh sin?" ars ise. Dh’eirich e ’s thug e leis ’each ’s a chù ’s ghabh e null thun a chaisteil. Chaidh e stigh ’s chunnaic e boirionnach an sin a’ cìorradh a cinn.
"Thig a nios, ’fheudail, a mhic athar mo ghaoil agus màthar mo ghràidh,’s gun innseadh tu naigheachd domh, ’s gun innsinn naigheachd duit," ars ise. Cha robh amharus math sam bith aig oirre. 1 Thug e’n leum sin a suas ’s leag e i ’s chuir e’n claidheamh air an amhuich aice.
"Am bàs as do chionn! De t’éirig?" ars esan. "Is mór sin," ars 2 ise. "Drong òir agus drong airgid." "Is leam sin agus do bhàs," ars esan. Thug e’n ceann di. Thug e uaithe na h-iuchraichean ’s dh’fhiach e’n tigh. Fhuair e aon seòmbar làn òir is airgid. Fhuair e seòmbar làn aodaichean dhaoin’uaisle. Fhuair e seòmbar làn dhìollaidean agus strianan. Fhuair e seòmbar làn bhrògan agus bhòtainnean. Fhuair e seòmbar làn dhaoin air an tionndadh ’nan carraghnan creige. Rug e air ballan an ath-bheothachaidh ’s thòisich e air a dhòrtadh orra gus an d’thug e beò iad. Bha a bhràithrean fhìn ’nam miosg. Thug e ’aodach ’s a chuid fhìn do na h-uile duine bha’n sin agus dòrlach òir is airgid. Chaidh e fhìn ’s a bhràithrean a suas gus a’ phàileas.
"Is ann agad," ars esan r’a bhràthair, "a tha’n aon bhoireannach is fhearr air an do shil uisg’ athar riamh.
"Dé mar tha thu-sa ’ga aithneachadh sin?" ars a bhràthair.
"Is ann comhla rithe bha mi fhìn an raoir," ars esan. Bhuail an t-eud a bhràthair agus tionndar ris agus tilgear an ceann deth leis a chlaidheamh.
Sheall am bodach a mach agus bha a’ chraobh aig an fhear òg air tuiteam ’s bha’n dà chraobh eile ’nan seasamh.
"Is fhior e," ars esan. "Tha mo mhac as òige marbh, ’s tha’n dithisd eile beò ’rithisd."
Bha’n dà bhràthair an oidhche sin am pàileas an rìgh. An la’r na mhàireach dh’fhalbh iad ’nan dithisd ann an coach. Ràinig iad tigh an athar. Thug iad leò e, e-fhìn ’s am mathair gu pàileas righ na Gréige. An la’r na mhàireach chuir iad iad an caisteal daibh fhìn. Bha’n rìoghachd aig a’ bhràthair bu shine agus nighean an righ aige pòsda.
155:1 1 Reciter: Alasdair Mac Neill, Ceanntangaval, Barra; Alasdair Mac Ruairidh Bhàin. A very complete version with several new incidents not in printed version of the Mermaid.
155:2 MS. urs.
156:1 MS. leom-sa.
156:2 So MS.
157:1 MS. bo.
158:1 MS. gon.
160:1 = ghabh.
161:1 MS. bo.
161:2 MS. dianadh.
161:3 So MS.
162:1 Mockery. Phrase: dh’fhàg e ballachd air = he left a mark on him.
163:1 Barra dialect.
163:2 Barra dialect for mairg.
164:1 For mairg.
165:1 Beneath the drippings from the black (sooty) rafters and the resin of the (pine) candles.
166:1 Was not invited.
166:2 MS. Thalla.
167:1 MS. (dialectal).
168:1 MS. dh'éiridh
170:1 MS. dh’éiridh.
170:2 Usually craobh is feminine.
170:3 MS. gom bo.
171:1 MS. urra.
171:2 MS. urs.